هارونیه Haroniyeh

گنبد «هارونیه‏» که بین مردم به «زندان هارون‏» شناخته می شود تنها بنای بازمانده از شهر کهن طوس است که در ۲۵ کیلومتری شمال غربی مشهد در حاشیه غربی جاده مشهد – طوس قرار دارد. این بنای آجری و البته مکعب شکل، در قلب دشت طوس واقع شده است. برخی ها این مکان را مدرسه یا خانقاه و همچنین مدفن امام محمد غزالی (قرن ششم) معرفی کرده اند و برخی دیگر می گویند این مکان آتشکده ساسانی بوده است که مسلمانان بعد از هجوم به ایران بر روی آن مسجد ساخته اند. بلیط ورودی این بنا، مبلغ 2500 تومن هست که اگر به طوس و آرامگاه فردوسی سر زدید، این بنا رو هم حتما ببینید. این بنا دقیقا یک کیلومتر قبل از ایستگاه آخر ( آرامگاه فردوسی) قرار داره. درست یک ایستگاه مانده به ایستگاه آخر. برای بازگشت به مشهد، در ایستگاه کنار هارونیه، سوار اتوبوس خط 202 شدیم و به مشهد، میدان فردوسی برگشتیم.

بنای تاریخی هارونیه
سالیانه عده زیادی از مردم برای زیارت راهی شهر مشهد می شوند. در کنار زیارت دوستداران میراث فرهنگی هم مطمناً از آثار تاریخی مقصدشان غافل نمی شوند مانند آرامگاه نادرشاه و آرامگاه فردوسی که از جمله آثار تاریخی این خطه از سرزمینمان هستند که همواره توجه ویژه‏ ای به آنها می‏شود.

اما در کنار آرامگاه فردوسی بنای کمتر شناخته شده ای به نام هارونیه وجود دارد که شاید خیلی ها بی توجه و بی خبر از کنار آن رد شوند. چند سال پیش که به مشهد سفر کردم طی جستجو در رابطه با آثار دیدنی مشهد به این بنا برخوردم.

لذا زمانی که مشهد بودم برای دیدنش راهی طوس شدم. طوس در 25 کیلومتری مشهد قرار دارد و به راحتی می توانید با اتوبوس های خط 202 میدان فردوسی مشهد که به سمت آرامگاه فردوسی می روند راهی طوس شوید.

این بنا که سابقه تاریخی آن را به اوایل قرن 8 نسبت می دهند، کاربری آن به درستی معلوم نشده و در منابع مختلف از آن به عنوان خانقاه امام محمد غزالی، زندان هارون الرشید، آتشکده پس از اسلام و غیره یاد می شود. اما سنگ بنای یادبود اما محمد غزالی احتمال ارتباط بنا با ایشان را بیشتر کرده است. از دیدن بنا واقعاً لذت بردم به چند دلیل:

1- تقریبا نمای بیرونی آن به خوبی مرمت شده بود.
2- محوطه سازی زیبا، دلباز، تمیز و مناسبی داشت.
3- هنگام ورود دو کاتالوگ فارسی و انگلیسی در رابطه با مشخصات بنا ارایه شد.
4- مجاور با آرامگاه فردوسی قرار داشت.

نمای ورودی مشرف به بنا بسیار زیبا بود. باغچه ای باریک و باصفا با چمنی سبز و یک دست روبروی بنا قرار داشت که درختان سرسبز و بلند در دو طرف آن زیبایی نمای ورودی را دوچندان کرده بود.

معماری بنا برایم بسیار جالب بود. از روبرو نمایی مستطیل شکل داشت اما وقتی به قسمت پشتی بنا رفتم انتظار نداشتم نمای بیرونی گنبدخانه به این دلنشینی باشد. نورگیرهای آجری مشبک از جمله معدود زینت های زیبنده بنا بودند.

بر خلاف نمای زیبای بیرونی درون بنا بسیار تاریک بود و چند ماکت از آثار تاریخ درون آن قرار داشت و گچ کاری هایی درون طاق های داخلی به چشم می خورد. نور و تهویه درونی نیز توسط نورگیرهایی مشبک تامین می شد.

بعد از بازدید از بنا در حال گشتن در محوطه اطراف آن بودم که سنگ مزاری ساده و کوچک توجهم را جلب کرد: مزار دکتر سید حسین خدیو جم. ایشان از محققان و مترجمان به نامی بودند که شهرتش را بیشتر مدیون ترجمه آثار امام محمد غرالی بود که بعداً متوجه شدم بنا بر وصیت خودش به خاطر ارادت به ایشان در جوار آرامگاهش به خاک سپرده شده اند.

برایم جای تعجب بود که چرا اینقدر ساده و مهجور در گوشه ای آرام گرفته و تنها زنجیری دورتادور مزارش بود آن هم به این دلیل که بی توجه بر روی مزارش پا گذاشته نشود. مجموعاً حدود 30 دقیقه می‏توانید برای بازدید از این بنا وقت گذاشته و بعد راهی بازدید از آرامگاه فردوسی شوید.
#تایسیز