کموبیش همه ما با خط استوا آشنا هستیم و میدانیم که خط استوا چیست؟ خط استوا، خطی فرضی است که زمین را به دو نیم کره شمالی و جنوبی تقسیم میکند؛ اما تعریف مدار استوا به اینها محدود نمیشود و قرار است در این مطلب از لستسکند به بررسی مفصل خط استوا بپردازیم.
خط استوا چیست؟
خط استوا، نام خطی فرضی است که کرهزمین را به دو بخش نیمکره شمالی و نیمکره جنوبی تقسیم میکند. مدار استوا از قطبهای شمال و جنوب به یک اندازه فاصله دارد و معرف عرض جغرافیایی صفر درجه است. طول خط استوا حدود ۴۰,۰۷۶ کیلومتر است و از ۱۳ کشور و سه اقیانوس عبور میکند.
خط استوا از کجا میگذرد؟
خط استوا یکی از خطوط جغرافیایی است که از مرکز کرهزمین عبور میکند و بهصورت یک خط افقی در وسط نقشه جغرافیا نمایش داده میشود. اگر میخواهید بدانید که خط استوا از کدام قسمت آسیا عبور کرده است، باید بگوییم که مدار استوا از جنوب قاره آسیا رد شده است.
کشورهای استوایی؛ کشورهایی که روی خط استوا قرار دارند
کشورهایی که روی خط استوا قرار دارند که عبارتاند از:
- برزیل
- کلمبیا
- اکوادور
- گابن
- کنگو
- جمهوری دموکراتیک کنگو
- سائوتومه
- پرنسیپ
- اوگاندا
- کنیا
- سومالی
- اندونزی
- مالدیو
- کیریباتی
خط استوا همچنین از بخش زیرین اقیانوس اطلس، اقیانوس هند و اقیانوس آرام نیز عبور میکند.
عجایب خط استوا
خط استوا بهعنوان نقطه شروع برای محاسبه عرض جغرافیایی استفاده میشود و همچنین تأثیر جالب توجهی بر شرایط آبوهوایی، گیاهان و حیوانات منطقه دارد. در ادامه به بررسی عجایب خط استوا میپردازیم.
تصور افراطی درباره آبوهوای خط استوا
دو بار در سال، لحظهای به نام اعتدال بهاری و پاییزی به وجود میآید که در آن نور خورشید بهطور مستقیم بر خط استوا میتابد. پس از اعتدالین، مناطق استوایی وضعیت اقلیمی نسبتاً ثابت و گرمی را سپری میکنند و در نتیجه بسیاری از مناطق استوایی تنها دو فصل گرم و بارانی دارند. این وضعیت سبب میشود که جنگلهای گرمسیری و بارانی مانند آمازون پدید بیایند. همچنین به خاطر داشته باشید که در خط استوا هوای مناطق استوایی اغلب گرم و مرطوب بوده و به دلیل وجود رطوبت در هوا، شما با گرمترین هوای ممکن مواجه نخواهید شد. بنابراین، این باور که مناطق واقع در استوا را گرمترین منطقه روی کره زمین بدانیم اشتباه است. ضمن این که در فصلهای بارانی مناطق میزان بارش بهقدری زیاد و مدام هست که جنگلی نظیر آمازون بیاید. البته باید به این موضوع اشاره کنیم که آبوهوای خط استوا در بعضی از ماههای سال واقعاً تحملکردنی نیست؛ اما اگر بدانید که چه موقعی به سفر بروید میتوانید از مقصدتان لذت هم ببرید. مثلاً تور مالدیو در ایام نوروز یکی بهترین زمانهایی است که میتوانید برای سفرتان انتخاب کنید.
یخچال طبیعی در چند کیلومتری خط استوا
تاکنون متوجه شدیم که آبوهوای مناطق استوایی اغلب گرم، مرطوب و بارانی است؛ اما بدانید این موضوع همیشه صدق نمیکند. کوه کلیمانجارو که بهعنوان بلندترین کوه در قاره آفریقا محسوب میشود، در کشور تانزانیا واقع شده و تنها 330 کیلومتر از خط استوا فاصله دارد. بااینحال، ارتفاع زیاد باعث شده است تا وضعیت جوی این کوه خشک و خنک باشد و حتی یخچالهای کوهستانی در آن تشکیل شود.
رشته کوه آند با بیش از 7000 کیلومتر وسعت که بهعنوان پهناورترین رشته کوه جهان نیز شناخته میشود، چنین وضعیتی دارد. رشته کوه آند در خط استوا واقع شده و بخشهایی از آن در کشورهای اکوادور و کلمبیا نیز دیده میشود؛ اما همانند کوه کلیمانجارو، رشته کوه آند نیز آبوهوای گرم و مرطوب نداشته و رشته کوههایی پرابهت دارد.
گونههای گیاهی خاص در مدار استوا
گیاهان و حیوانات بسیاری هستند که حیات خود را با اقیلم استوایی وفق دادهاند. برای مثال جنگلهای بارانی آمازون و کنگو گونههای گیاهی متنوعی دارند. جالب است بدانید یک هکتار از جنگلهای بارانی برزیل ممکن است بیش از 750 گونه درخت و 1500 گونه حشره داشته باشد. گرمدشت یا ساوانا (Savanna) در کنیا که یک منطقه استوایی به شمار میرود، میزبان گونههای جانوری مهمی چون شیر، یوزپلنگ و فیل است. در بخشی از رشته کوه آند شیلی شترسانانی نظیر لاما، آلپاکا و شتر بیکوهان آمریکایی دیده میشود.
مناطق بکر خط استوا
بازدید از مناطقی که در خط استوا قرار گرفتهاند، میتواند یک چالش منحصربهفرد باشد. خط استوا بیشتر از نواحیای عبور میکند که توریستی نیستند یا دسترسی به آن کار آسانی نیست. همانطور که در اولین عکس میتوانید ملاحظه کنید، خط استوا از جنگلهای استوایی، اقیانوسها و مناطق غیرمسکونی عبور میکند؛ اما جاذبههایی هستند که به دلیل واقع شدن در خط استوا شهرت یافتهاند.
دیگر ویژگیهای مخصوص استوا
اگر بخواهیم کمی از دیدنیهای واقع در خط استوا فاصله بگیریم و به نکات علمی آن هم بپردازیم بد نیست به نیروی جاذبه ضعیفتری که که از استوا میگذرد اشاره داشته باشیم. در واقع برآمدگی استوایی (equatorial bulge) که در این مناطق وجود دارد، باعث میشود نیروی جاذبه نسبت به سایر نقاط کره زمین کمی ضعیفتر عمل کند.
این ویژگی سبب شده است تا این مناطق مکان ایدهآلی برای پرتاپ موشکها باشند؛ زیرا انرژی و سوخت بسیار زیادی برای پرتاپ موشک یا ماهواره از مبدأ زمین لازم است و مناطقی که از خط استوا گذشته باشند، جاذبه ضعیفتری دارند. در نتیجه سوخت کمتری هنگام پرتات مصرف میشود. به همین دلیل است که ایالات متحده آمریکا اکثر موشکهای خود را از مرکز فضایی کندی، واقع در جنوب فلوریدا پرتاب میکند که نزدیکترین منطقه این کشور به خط استوا محسوب میشود.
مناطقی که در خط استوا واقع شدهاند، سریعترین غروب را نسبت به هر جای دیگر در کره زمین تجربه میکنند. مدت زمان غروب خورشید تا تاریکی شب ممکن است تنها چند دقیقه طول بکشد. Equator (خط استوا) واژهای لاتین به معنای مساویساز است. در خط استوا علاوهبراینکه کره زمین به دو نیم کره شمالی و جنوبی تقسیم میشود، مدت روز شب نیز در آنها مساوی است. به عبارتی در خط استوا 12 ساعت روز و 12 ساعت شب خواهیم داشت.
فاصله ایران تا خط استوا
فاصله ایران تا خط استوا یکی از مسائل جغرافیایی است که برای بسیاری از افراد جالب است. برای محاسبه فاصله ایران تا خط استوا، باید عرض جغرافیایی نقاط مختلف ایران را در نظر گرفت.عرض جغرافیایی ایران بین ۲۵ تا ۳۹ درجه شمالی قرار دارد. بنابراین، فاصله ایران تا خط استوا حدود ۲۷۶۰ تا ۴۳۲۰ کیلومتر است. البته این فاصله بهصورت خط مستقیم و بدون در نظر گرفتن شکل منحنی زمین محاسبه شده است.
کلام آخر
همانطور که میدانید خط استوا یکی از مهمترین نقاط جغرافیایی کرهزمین است. به همین دلیل در این مطلب به بررسی مدار استوا پرداختیم و به سؤالاتی همچون خط استوا چیست و خط استوا از کدام قسمت آسیا عبور کرده است، پاسخ دادیم. حالا که به انتهای این مطلب رسیدهایم، خوشحال میشویم نظرتان را درباره مدار استوا و عجایب خط استوا با ما اشتراک بگذارید.
منبع: Nationalgeographic