وکیل، بازاری در شیراز که از تاریخ ایران می گوید!

 معرفی بازار وکیل

بازار وکیل شهر شیراز از مشهورترین بازارهای سنتی و تاریخی کشورمان است،  این بازار به فرمان کریم خان زند در سال 1172 هجری قمری ساخته شد و اکنون در مرکز شهر شیراز قرار دارد. در کنار بازار مکان‌های دیگر چون مسجد و حمام تاریخی وکیل نیز در قرار گرفته‌اند.

بازار وکیل به شکل + است یعنی شامل یک رشته شمالی، جنوبی و یک رشته شرقی، غربی است. چهارسویی بلند و وسیع در تقاطع آنها ایجاد شده و دارای چهار درب بزرگ است که شب ها آن ها را می بستند و بازار از هر حیث محفوظ می مانده است.

تاریخچه بازار وکیل

بازار وکیل از بهترین آثار بر جای مانده از کریم خان زند است. اینجا قلب اقتصادی شیراز بوده و همچنین هست. بنا بر شواهد و اسناد موجود، بازار وکیل از حجره‌هائی با سکوی پهن در طرفین و ۷۴ دهانه طاقهای بلند و خوش تناسب بوده‌است و چهار سوق بلندی در میان آن قرار داشته که بازارهای فرعی و غربی و شرقی آن را قطع می نموده‌است.

فرصت‌الدوله شیرازی در خصوص بازار وکیل چنین  گفته است که: سقفش بسیار بلند و طرازش دلپسند است. کمتر بازاری در ایران بدین اسلوب و بنیان دیده می‌شود. یک بازار بزرگ تا برسد به چهارسوی مذکور چهل و یک طاق است، آن را بازار بزازان گویند از هر گونه اقشمه و امتعه دارد. سمار و بلورفروش و خیاط و غغیره نیز در آن هست. بازار دیگر چهل و شش طاق است آنرا بازار کلاهدوزان نامند از کلاهدروز و اصناف دیگر دارد بسیاری از صرافان. بازار دیگر ده طاق است در آن تمام سراج و ترکش‌دوزاند در وسط بازار اول که بازار بزازان باشد نیز بازاری است یازده طاق در آن جماعت شمشیرگرانند. درب این بازار منتهی می‌شود بدرب مسجد وکیل.

معماری بازار وکیل

معماریبازار وکیل الهام گرفته از بازار قیصریه لار و همچون بازارچه بلند اصفهان است که توسط شاه اسماعیل کبیر ساخته شده اند با این تفاوت که پهنای بازار وکیل بیشتر است و دارای ۷۴ دهانه طاق ضربی و بلندای بیش از ۱۱ متر است اما به علت خاکریزی کف بازار به 10 متر کاهش یافته است. چیزیکه در این بازار جلب توجه می کند ساختن مغازه با ارتفاع یک متر از سطح زمین است که برای جلوگیری از نم و رطوبت است. مغازه‌ها اغلب دارای پستو بوده و در دو طبقه طراحی شده‌اند.

این بازار که از نظر معماری دارای سه فضای جداگانه است، گذرگاه، حریم مغازه، فضای مغازه است. بازار وکیل  پنج در بزرگ دارد که در چهار سمت آن قرار گرفته اند. هم چنین شامل دو راهروی شمالی - جنوبی و شرقی - غربی است که چون صلیبی یکدیگر را قطع کرده‌اند. در تقاطع این دو رشته چهار سوق قرار گرفته‌است که بر روی یک هشتی قرار دارد.

برای قسمت تهویه نیز طراحان فکر خوبی کرده اند به علت بلندای زیاد سقف طاق تهویه هوا راحت‌تر بوده است  که به وسیله بادگیرهایی ساده انجام می‌گرفت، همچنین دریچه‌ها و روزنه‌هایی به نام جامخانه یا هورنور در زیر سقف جاسازی شده بوده که هوا و نور کافی را به بازار می‌رسانند اما پس از بازسازی، روزنه‌ها بسته شده‌اند.