مِرنی؛ معدن الماس غول پیکری که هلی‌کوپترها را به درون خود می‌کشد

معدن مِرنی، یکی از عظیم‌ترین چاله‌های دست ساز بشر بر روی سیاره زمین است. آنقدر بزرگ که ظاهرا می‌تواند هلی‌کوپترها را برباید. معدن مرنی، که با نام میر ماین هم شناخته می‌شود، یک معدن الماس کیمبرلیت عظیم است که در بخشی از اتحاد جماهیر شوروی که امروزه سیبری شرقی نام گرفته، واقع شده است.

این سپرده الماس غنی، در سیزدهم ژوئن سال ۱۹۵۵، طی عملیاتی توسط زمین شناسان اهل شوروی کشف شد. این معدن، حدود ۵۲۵ متر عمق دارد و از این بابت، ۴ برابر عمیق‌تر از نمونه‌های مشابه در دنیاست و قطر دهانه آن، حدود ۱۲۰۰ متر است.

عملیات استخراج معدن، در سال ۲۰۰۱، با تاکید بر ادامه استخراج از بخش‌های زیر زمینی تا سال 2009، به پایان رسید. بعضی‌ها می‌گویند که این معدن می تواند هلی‌کوپترها را از آسمان به درون خود بکشد، اما تا امروز، هیچ حادثه ثابت شده‌ای در این مورد گزارش نشده است. همچنین برنامه‌هایی برای توسعه مجدد این گودال و تبدیل آن به شهری برای آینده، در دست تهیه است.

زمین شناسان تیم اکتشاف، یوری کاباردین، اِکاترینا الاگینا و ویکتور آودینکو قبلا هم دومین و تنها معدن کیمبرلیت روسیه را کشف کرده بودند. کیمبرلیت، یک نوع سنگ آذرین (آتش‌فشانی یا ماگمایی) است، که می تواند حاوی الماس هم باشد و اولین بار در شهر کیمبرلی، واقع در شمال آفریقا کشف شده بود.

صخره‌ها در پوسته زمین، در داخل لوله‌های آتش فشانیِ عمودی، شکل می‌گیرند که این موضوع با تزریق نفوذی ماگما از گوشته‌ی زمین، همراه می‌شود. اتفاق افتادن فوران، در عمق بسیار زیاد از گوشته‌ی زمین، اشکالِ کیمبرلیتی مشخصی را ایجاد می‌کند. به خاطر ماهیت ماگما، این نوع سنگ‌های آذرین (کیمبرلیت)، می‌توانند حاوی الماس و سایر ترکیبات گوشته‌ی زمین، مثل زنولیت باشند. کیمبرلیت و ترکیبات الماس همراه آن، در سراسر دنیا بسیار کمیاب هستند.

کشف این معدن، خبر بسیار خوبی برای اتحاد جماهیر شوروی بود، آن هم پس از چندین عملیات اکتشافی که از سال‌های ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ آغاز شده بود. اولین اشکال کیمبرلیتی، در عملیات اکتشافی که در سال ۱۹۵۴ انجام گرفته بود، در معدن زارنیستا پیدا شد.

حزب حاکم شوروی از عملکرد تیم اکتشاف بسیار راضی و خشنود به نظر می‌رسید، به همین خاطر ، در سال ۱۹۵۷، جایزه ارزشمند لنین را، که به تازگی مجددا برقرار شده است، به آنها اهدا کرد. این جایزه یکی از رده بالاترین جوایز اتحاد جماهیر شوروی بود.

نجات یک کشور

کشف این معدن، در بهترین زمان ممکن برای شوروی اتفاق افتاد چراکه این کشور به خاطر ویرانی‌های ناشی از جنگ جهانی دوم، به شدت ضعیف شده بود و مخصوصا اقتصاد آن، در آستانه نابودی قرار داشت.

با کشف معدن، اقتصاد اتحاد جماهیر شوروی، به لطف جنگ، تفکرات مریض حزب سوسیالیست حاکم، که بنای آن، اغلب بر کشتار مخالفان بود و به منحرف کردن برنامه های پس از جنگ می‌پرداخت، کمی بهبود یافت.

عملیات ساخت و ساز معدن مِرنی، کار ساده‌ای نبود. یکی از معضلات پیش رو، وضعیت آب و هوایی سخت منطقه بود؛ زمستانی که ۷ ماه طول می‌کشد و دمای هوا تا منفی ۴۰ درجه افت می‌کند. چرخ ماشین‌ها و فولاد، به علت استفاده مکرر، بسیار شکننده می‌شود و نفت و روغن به راحتی در این دما یخ می‌زند. ضمن اینکه شب‌ها، کل معدن باید پوشیده شود، تا تجهیزات و ماشین ‌آلات مستقر در محل، یخ نزنند.

اوضاع در تابستان‌های کوتاه مدت منطقه هم چندان بهتر نیست. زمین صخره‌‌ای سختِ زمستان، در تابستان به زمینی گل آلود تبدیل می‌شود و شرایط ناخوشایندی را ایجاد می‌کند.

معدن مرنی، تحت عملیات ساخت و ساز، سال ۱۹۵۷.

علی‌رغم همه چالش‌های موجود، معدن سرِ پا و فعال نگه داشته شد و خیلی زود به سود دهی واقعی رسید و این موضوع، حکم تاییدی بر اشتیاق و مهارت مهندسان و معدن کاران روسی بود.

معدن مِرنی، معدنِ مادرِ سرزمین است

معدن مِرنی به سرعت، به بزرگ‌ترین معدن الماس اتحاد جماهیر شوروی تبدیل شد. در سال‌های ۱۹۶۰، سالانه، ده میلیون قیراط (حدود ۲۰۰۰ کیلوگرم) کیمبرلیت الماسی از این معدن به دست می‌آمد، که از این مقدار، حدود ۲۰٪ الماس خالص بود.

لایه‌های بالاترِ معدن (که عمقی در حدود ۳۴۰ متر دارد)، شامل الماس بیشتری است (۴ قیراط در هر تُن) و هر چه پایین‌تر می‌رویم، این مقدار کمتر می‌شود (۲ قیراط در هر تن).

بعضی از این الماس‌ها، به عنوان بزرگ‌ترین الماس‌های دنیا رکوردشکنی کرده‌اند، به عنوان مثال، الماسی که در دسامبر سال ۱۹۸۰ استخراج شد و هنوز بزرگ‌ترین الماس کشف شده در سراسر روسیه (و اتحاد جماهیر شوروی) است و حتی یکی از بزرگ‌ترین الماس‌های دنیا به حساب می‌آید، امروزه در تالار الماس‌های کاخ کرملین در روسیه نگهداری می‌شود. ارزش محصولات کل عمر معدن را چیزی در حدود ۱۳ بیلیون یورو براورد می‌کنند.

کمپانیِ De Beers نسبت به معدن علاقه زیادی نشان می‌داد

در همان زمان، کمپانی به نام De Beers درگیر توسعه‌ی فعالیت خود در معدن مرنی بود. آنها بزرگ‌ترین پخش کننده الماس جهان بودند و مشکلاتی را در افق برنامه‌های خود حس می‌کردند. آنها شعار "یک الماس برای همیشه" را برای کار خود انتخاب کردند و با این توسعه، بالاخره توانستند که با یک استراتژی بازاریابی موفق، الماس را به عنوان نماد عشق و تعهد، معرفی کنند و جا بیندازند.

سال‌های سال، آنها باید الماس‌های روسی را می‌خریدند، تا هم بازار جهانی را کنترل کنند و هم از فعالیت‌ها و عملیات‌های معدنی روسیه مطلع باشند. در سال ۱۹۷۶، مدیر اجرایی کمپانی سر فیلیپ اُپنهایمر و سرپرست تیم زمین شناسی، ‌بَری هاوتورن، اجازه حضور و بازدید از محل معدن را پیدا کردند. اما دولت شوروی، با به کارگیری برخی تاکتیک‌های رایج، آنقدر آنها را معطل کرد و جلسات بی اهمیت و بی فایده تشکیل داد که چیزی از زمان اعتبار ویزای آنها باقی نماند، در نتیجه، وقتی که به منطقه معدن رسیدند، تنها ۲۰ دقیقه زمان داشتند تا از معدن بازدید کنند.

با این حال، آنها توانستند اطلاعات کم و بیش مفیدی را به دست بیاورند، از جمله اینکه روس‌ها، در فرایند جدا کردن سنگ الماس، از آب استفاده نمی‌کنند چون با توجه به اقلیم، استفاده از آب، منجر به یخ زدن آن می‌شود، در نتیجه آنها از روش خرد کردن سنگ‌ها به صورت خشک استفاده می‌کنند.

تعطیلی و بازگشایی مجدد معدن مِرنی

معدن مِرنی، اولین و بزرگ‌ترین معدنی بود، که در شوروی مورد بهره برداری قرار گرفت، عملیات استخراج از آن، بیش از ۴۰ سال طول کشید، تا اینکه در سال ۲۰۰۱ به پایان رسید. از مدت‌ها قبل به نظر می‌رسید میزان الماس به دست آمده از لایه‌های اولیه در حال ته کشیدن است، در نتیجه برنامه ساخت یک تونل زیرزمینی در سال‌های ۱۹۷۰ آغاز شد، که بهره‌برداری از آن تا سال 1999 ادامه پیدا کرد.

با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱، عملیات استخراج معدن، به شرکت الماس ساخا (Sakha Diamond Company) واگذار شد و از این بابت، سود سالانه کلانی در حدود ۶۰۰ میلیون دلار، تنها از فروش الماس، نصیب این شرکت شد.

بعدتر این مهم، بر عهده آلروسا (Alrosa) گذاشته شد، که بزرگ‌ترین تهیه کننده الماس در روسیه است و تا امروز هم این مسئولیت، در دست همین شرکت است.

معدن مِرنی، برای هلی‌کوپترها و مردم، یک جور تله مرگ است

شایعاتی مبنی بر اینکه چاله معدن مرنی، می‌تواند هلی‌کوپترها را اگر زیاد به آن نزدیک بشوند، از آسمان به زیر بکشد بین مردم دهان به دهان می‌چرخد. نظریاتی که در این باره وجود دارد این است که این چاله، به هوای بالا و اطراف خودش، اثری شبیه به اثر گرداب می‌بخشد که به شکل بالقوه می‌تواند تجهیزات هوانوردی‌ای مثل هلی‌کوپترها را از تولید نیروی لازم برای برخاستن از زمین باز دارد و به این ترتیب، آنها را به درون حفره سرنگون کند.

در واقع هوای داخل این حفره، که عمقی در حدود نیم کیلومتر دارد، گرم تر از سایر جاهاست. این هوای گرم، به سمت بالا حرکت می‌کند و هوای سرد پایین می‌رود و با این اختلاف دمای زیاد بین داخل حفره و هوای سطح زمین، شما یک تحرک و جابه جایی شدید هوا خواهید داشت. چون تغییر دما در زمان پرواز هلی‌کوپتر بر فراز حفره، خیلی شدید است، ممکن است خلبان، قبل از مدیریت شرایط و تنظیم سرعت، برای جبران کاهش ارتفاع، ارتفاع زیادی را از دست بدهد.

در همین زمان، هوای سرد از همه طرف، در حال ریختن به سمت حفره است و همین ماجرا، یک جور گردباد ایجاد می کند. حالا اگر هلی‌کوپتر، آنقدر پایین آمده باشد که به این جریان هوای سرد برخورد کند، ممکن است، قبل از اینکه بتواند نیروی قوی تری برای جبران کاهش ارتفاع پیدا کند، به راحتی به سمت لبه‌های حفره منحرف شده و به جداره‌ها برخورد کند.

در سال ۲۰۱۷،‌ معدن، پس از آب گرفتگی بخش زیر زمینیِ آن، برای مدت کوتاهی تعطیل بود؛ پیشامدی که حدود ۱۰۰ کارگر را در آنجا گیر انداخت و کمی بعدتر، فقط ۸ نفر نجات داده شدند. مسئله این آب گرفتگی بسیار جدی شد، طوری که در مواردی، حتی عملیات نجات را نیز مختل کرده بود.

برنامه‌هایی برای آینده معدن

یک آتلیه معماری بسیار مبتکر و خلاق، به نام AB Ellis Limited در سال ۲۰۱۰ خبر داد که در حال برنامه ریزی برای ساخت یک ابر شهر گنبدی در این معدن بلا استفاده هستند و نام پروژه هم Eco-city 2020 خواهد بود.

پیشنهاد آنها این است که با این کار، به بازیابی حوزه صنعتی مِرنی، در شرق سیبری، کمکی کرده باشند. این شهر می‌تواند گردشگران و افراد محلی را به شرق سیبری بکشاند و همچنین، قادر است که ۱۰۰۰۰۰ نفر را در خود جای بدهد. شهر جدید، قرار است که به سه سطح مختلف تقسیم شود، ضمنا دارای مزارع و جنگل‌ها و فضاهای اقامتی و تفریحیِ عمودی باشد. گنبد طراحی شده برای آن، مجهز به سلول‌های خورشیدی خواهد بود تا نیروی برق مورد نیاز شهر را تامین کنند و نور خورشید با تمهیداتی، به طبقات پایینی رسانده شود، به طوری که گیاهان موجود در آن طبقات، با رشد طبیعی، هوا و اکسیژن لازم برای زندگی را فراهم کنند.

تا به امروز این پروژه، به تایید هیئت‌های مسئول نرسیده و ممکن است هیچ وقت هم نرسد. اما کسی از آینده خبر ندارد.

منبع: interestingengineering.com