شکرانه تصرف شیراز در سال ۲۷۶ قمری این بود که عمرو لیث صفاری یه مسجد توی این شهر بسازه. حالا یکی از قدیمی ترین مساجد استان فارس همین مسجد ساخته شده در شرق شاهچراغ یعنی مسجد جامع عتیق شیرازه که البته بهش مسجدجمعه، مسجد آدینه و مسجد جامع هم می گن. کاشی کاری های سقف مسجد فوق العاده اس. نقل شده که مسجد قبلا شش راه ورود و خروج داشته و برای این که نمازگزارها پاهاشونم بشورن دالان هایی از سنگ مرمر توی صحن مسجد بوده که وسطشون آبراه هایی وجود داشته. می گن این مسجد هسته اولیه تشکیل شهر شیرازه. کتیبه سنگی آن از نمونه های ارزنده هنر خطاطی بشمار می ره. این کتیبه به خط یحیی الجمالی الصوفی خطاط نامدار زمان شاه اسحق نوشته شده و حاوی جملاتی در شان قرآن مجیده. خدایخانه اتاق مکعب گونه ایست که دور تا دور آن را ایوانی به پهنای دو متر فرا گرفته. در چهار گوشه بیرونی آن چهار ستون گرد و مناره مانند قرار گرفته . سقف ایوان های شرقی و غربی آن هر یک به وسیله چهار ستون و سقف ایوان های شمالی و جنوبی آن به وسیله دو ستون سنگی پابرجا شدن. ابعاد این ساختمان همراه با ایوان هایش از بیرون ۱۰×۱۲ متر و ابعاد اتاق میانی ۶×۸ متره. در میانه این ضلع تاق نمای بلندی قرار داره که آن را تاق مروارید می گن. این تاق دو گلدسته بلند و زیبا داره و سقف آن به وسیله آجر، مقرنس کاری شده.
قدیمیترین مسجد شیراز است و در شرق حرم شاهچراغ قرار دارد؛ ساخت بنای این مسجد متعلق به دوران حکومت عمرولیث صفاری، دومین فرمانروای سلسله صفاریان است.معماری بسیار زیبایی دارد و سقف از طاق های بسیاری تشکیل شده . پوشیدن چادر برای ورود به مسجد اجباری است و نیز ورودیه میگیرند
مسجد عتیق، قدیمی ترین مسجد شیراز در مجاورت شاهچراغ قرار گرفته که بنیان مسجد در زمان صفاریان در سال۲۸۱ هجری قمری گذاشته شده، پایه های سنگی مسجد نشانه قدمت بناست که به نظر در گذشته آتشکده بوده، در اواخر دوره ایلخانیان یک بنای کوچک در میان حیاط مسجد به نام خدایخانه ساخته شد که محل نگهداری قرآن و فعالیتهای مربوط به نگارش و تلاوت قرآن در آن انجام میشد، برای دیدن بنا میتونید ابتدا وارد شاهچراغ بشید و از صحن ،یک ورودی جدا به سمت مسجد وجود داره و یا اینکه مستقیم از خیابان کنار شاهچراغ به مسجد برید، معمولا گردشگرها کمتر به این مسجد میرن و خلوت هست، خوشبختانه مرمت مسجد در حال انجام هست و وضعیتش از آخرین باری که دیدم بهتره، امیدوارم به یک فضای بهتر و تمیزتر از قبل تبدیل بشه.
ابنبطوطه در سفرنامهی خودش، مسجد عتیق را یکی از وسیعترین و زیباترین مساجد جهان معرفی میکنه.
مسجد عتیق که به آن مسجد آدینه نیز گفته میشود، قدیمیترین مسجد شیراز است و در شرق حرم شاهچراغ قرار دارد به نحوی که یکی از ورودیهای آن از داخل حیاط حرم شاهچراغ است. کاوشهای باستانشناسی نشان میدهد این مسجد را روی بقایای عبادتگاهی قدیمی (احتمالا آتشکده) بنا کردهاند و حتی نقشهی بنای قبلی در طراحی مسجد نیز تاثیرگذار بوده است. ساخت بنای این مسجد متعلق به دوران حکومت عمرولیث صفاری، دومین فرمانروای سلسلهی صفاریان یعنی بین سالهای ۲۶۵ هجری قمری تا ۲۸۷ هجری قمری است. بنای این مسجد در طول حیات خود بارها مرمت شده است که بسیاری از این مرمتها قدمت قابل توجهی دارند. بخش های مختلف این مسجد: 1- دیوار ندبه 2- خدایخانه 3- در دوازده امام 4- طاق مروارید 5- ضلع غربی 6- شبستان و طاق نمای جنوبی7- شبستان اصلی و نوساز مسجد 8- ضلع شرقی مسجد 9- صحن مسجد است. مردم معتقدند که در زیر خدایخانه اژدهای خفته (عصای موسی) قرار داشته است. بسیاری بر این باورند که قبله قبل از تغییر به سمت این مسجد بوده است و به آن مسجدالاقصی نیز میگویند!. این مسجد در ضلع جنوب شرقی شاهچراغ قرار دارد و ورودی آن برای ایرانیان رایگان است