لباس محلی هر فرهنگ و تمدنی، متأثر از پیشینه تاریخی، فرهنگ، آیین و البته جغرافیای آن تمدن است. شاید ریشه شکل‌گیری نوع، طرح و رنگ لباس‌ها فراموش شوند، اما به‌کارگیری آنها همچنان در محله‌های سنتی رواج دارد.
زمانی که با بلوچ‌ها صحبت میکنیم از آنها می‌شنویم که لباس‌شان را مکمل هویت و شخصیت خود می‌دانند؛ بدین ترتیب، کمتر بلوچی را می‌بینیم که تحت تأثیر مدهای مدرن یا پوشش جامعه جهانی قرار گرفته باشد.
پوشش مردمان بلوچ
لباس و پوشش مردمان استان پهناور سیستان و بلوچستان، علاوه بر طرح‌ها، رنگ‌ها و بافت‌های مختلف از بخشهای مختلفی تشکیل شده که برای پوشش سر و بالاتنه و پایین تنه از آن استفاده می‌کنند و در زنان و مردان‌شان مشابه است و تنها در رنگ و نقوش ممکن است تغییراتی داشته باشند. پوشش زنان می‌تواند با پولک و سربند و دیگر زیورآلات تزئین شود.
لباس محلی بلوچ
جامگ: پیراهنی بلوچی که عموماً مردمان بلوچ را با آن می‌بینند، جامه‌ای گشاد و هواگیر که زیر آن زیرپیراهنی پوشیده میشود که «گنج پراک» نامیده میشود.
پاجامک: شلوار بلوچی که گشاد و پرچین است.
چکن دوز: کلاه بلوچی که با هنر دست‌دوزی آذین بسته شده و کلاهی گرانقیمت و اعیانی به‌شمار می‌رود.
کلاه سوپی: این کلاه، درواقع نوعی عرقچین برای مردان است و بیشترین کاربرد آن، هنگام عبادت و دعا یا حضور در مسجدهاست.
تکو و سریگ: این دو پوشش‌های سر زنان هستند. تکو همان چارقد است و به‌صورت پارچه‌ای مستطیلی و در رنگ‌های متنوع دیده میشود؛ و سریگ همان روسری است که از چارقد بزرگتر و بلندتر است.
پاک: پارچه‌ای بلند و باریک است که به‌عنوان عمامه به‌کار گرفته میشود و به دور سر پیچیده میشود.
مسر: مسر نیز دستمال سری است که مشابه عمامه بسته میشود.
سرین بند: تکه پارچه بلندی است که به‌عنوان کمربند برای شلوار استفاده میشود.
دوبنده: پاپوشی است اعیانی که از پوست گاو درست میشود.
سواس و پوزا: کفش بلوچی که از برگ خرمای وحشی بافته میشود.
سوزن دوزی بلوچی
لباس محلی بلوچی، بیش از هرچیزی به نقوش سوزن‌دوزی‌اش شهره است که از هنرهای چشم‌نواز و خیره‌کننده این استان پهناور، به‌شمار می‌رود. از میان انواع روش‌های سوزن‌دوزی، نوع بلوچ دوزی، سیاه دوزی و خامه دوزی، بیشترین کاربرد را دارد. انواع سوزن‌دوزی‌ها از نظر روش دوخت، الیاف به‌کاررفته، ابزار کار و جنس پارچه از یکدیگر متفاوت هستند.
مواد و ابزار سوزن‌دوزی بلوچی
طرح‌های خوش‌نگار سوزن‌دوزی با نخ‌های ابریشم بافته شده و با رنگ‌های طبیعی، رنگین می‌شوند؛ و بدین ترتیب در گذر زمان، رنگ و کیفیت خود را از دست نمی‌دهند.
بلوچ‌ها برای ساخت رنگ قهوه‌ای از پوست گردو و تیتک (سنگ منگنزی) استفاده می‌کنند. رنگ قرمز را از پوست انار و رنگ سبز را از ترکیب نیل، جاشیر و دندانه به‌دست می‌آورند. برای تهیه رنگ سورمه‌ای و آبی نیز از برگ ایندیگو استفاده میشود.
طرح‌های سوزن‌دوزی بلوچی
بلوچ‌ها برای طرح‌زنی روی لباس‌های خود از طبیعت، تخیل، خواسته‌ها، آداب و رسوم و اسطوره‌های حماسی و فرهنگی‌شان استفاده می‌کنند. اما در طرح‌زنی، کار را به اشکال هندسی، نقوش گیاهی، حیوانی و کیهانی اجرا می‌کنند. این نقوش معمولاً به‌شکل انتزاعی و در قالب اشکال هندسی بازنمایی می‌شوند.
یکی از روش‌های نقش‌زنی روی لباس‌های بلوچی، نقش پُرکار است که نقوش هندسی با دوخت‌های نزدیک به‌هم کاملاً پر می‌شوند. این روش بسیار پرزحمت و البته نتیجه کار هم بسیار گرانقیمت خواهد شد.
سوزن‌دوزی‌های پرکار بر روی لباس‌های محلی بلوچ، این پوشش خاص و رنگارنگ را به نفیس‌ترین و ارزشمندترین لباس ایرانی تبدیل کرده است. این پوشش زیبا، علاوه بر رنگ و نقش خیره‌کننده، می‌تواند هدیه‌ای ارزشمند باشد برای آنکه دوستش دارید.
تألیف: لست‌سکند
