قلعه آشوراده (قلعه روس ها) Ashurade Castle (Russian Castle)

بدنبال مناقشات بین روسها و شاهان قاجار و تحولات آن دوران، روس‌ها برای سالیان متمادی از جنگ جهانی اول تا پایان جنگ جهانی دوم، جزیره آشوراده را اشغال کردند. سپس روس‌ها در جزیره آشوراده، پادگان نظامی، درمانگاه، خانه‌های مسکونی و یک کلیسای چوبی ساختند.
از زمان اشغال جزیره آشوراده توسط روس‌ها هیچ اثری باقی نمانده است. کلیسای چوبی ساخته شده توسط روس‌ها به‌طور کامل از بین رفته است و قلعه‌ روس‌ها نیز که در زمان پهلوی اول مرمت شده بود و با تغییر کاربری به‌عنوان پاسگاه ژاندارمری از آن استفاده می‌شد، تخریب شده است. خانه‌ وزیرمختار روس نیز در حال تخریب است.
قلعه آشوراده با استفاده از آجرهای باریک و پهنی ساخته شده است. این آجرها تهیه شده از خاک منطقه گرگان بوده‌اند، به همین دلیل در اثر قرارگیری با رطوبت و هوای مرطوب بافت خود را کاملاً از دست داده‌اند. قلعه آشوراده ورودی جالب داشته و سردر آن منحنی شکل است. طراحی آن در عرض ساختمان انجام شده و سالن‌های طویل و کم عرضی در آن دیده می‌شود.
این دژ نظامی با بی توجهی مسئولان در حال تخریب کامل است و به نظر نمیرسد که برنامه ای برای مرمت آن در دست اقدام باشد. بهرحال در میان همان بخش‌های باقی‌مانده از قلعه، می‌توان زیبایی معماری روسها را دید.

یکی از بناهای تاریخی جزیره آشوراده قلعه ای تاریخی موسوم به قلعه روس هاست. این قلعه یادگاری از استعمار روس ها و اشغال این جزیره توسط قوای نظامی شان در قرن نوزدهم است. روس ها در سال ۱۸۳۸ میلادی وارد این جزیره شدند و بناهای متعددی در اینجا ساختند که از جمله آنها این دژ نظامی بود. این دژ نظامی که به شکل مثلث است اکنون به ثبت ملی نیز رسیده است اما تقریبا به حال خود رها و در آستانه تخریب کامل است. این ساختمان که در سه ضلع آن، سه برج دیده‌بانی دارد مقر نظامیان روسی بود که بعدها در دوره پهلوی تبدیل به پاسگاه نظامی می‌شود. در قاعده این بنای مثلثی نیز سه اتاق بنا شده و در دو ضلع دیگر چهار اتاق. همچنین در محوطه آن نیز یک آب انبار قرار داشته است. اندازه دو ضلع این قلعه آجری ۴ متر و طول قاعده آن که ورودی قلعه نیز در آن قرار دارد ۵۴ متر است. ورودی قلعه نیز یک سردر هلالی شکل دارد.