دشت لوت (کویر لوت) Dasht E Lut

کویر لوت در جنوب شرقی ایران واقع شده است و لقب بکرترین نقطه ایران را یدک می‌کشد. لوت در زبان بلوچی که از زبان‌های شمال غربی ایران محسوب می‌شود، به‌معنای برهنه، بی‌آب‌وعلف، تشنه و خالی از همه‌چیز است.
بخش عمده این بیابان بزرگ را ماسه‌زار و ریگ‌زار تشکیل می‌‌دهد و سایر بخش‌های آن، جغرافیای کویری دارد. بطور کلی بیابان به مناطقی گفته می‌شود که بارش سالانه در آن معمولا به ۵۰ میلی‌متر نمی‌رسد و پوشش گیاهی بسیار فقیری دارد؛ اما کویر به سرزمین‌های رسی گفته می‌شود که میزان نمک بسیار بالایی دارند و به‌عنوان شوره‌زار شناخته می‌شوند. اغلب کویر‌ها که زمان تشکیل آن‌ها به دوره‌ سوم زمین‌شناسی باز می‌گردد، شامل دریاچه‌‌هایی باستانی بوده‌اند که اکنون نمک به‌جای مانده از تبخیر آن‌ها، مانع رشد هرگونه گیاهی در این مناطق می‌شود.
کویر لوت محدوده‌ای وسیع است که بخش‌هایی از سه استان پهناور سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و کرمان را در بر می‌گیرد. این پهنه سوزان و کمتر شناخته شده که از شمال به جنوب امتداد یافته است، از غرب با گسل «نای‌بند» و از شرق با گسل «نهبندان» محدود می‌شود. میانگین طول بیابان لوت در راستای شمال به جنوب آن ۹۰۰ کیلومتر و از غرب به شرق، ۳۰۰ کیلومتر برآورد شده است. حدود ۷۰ درصد از این کویر وسیع در استان کرمان و ۳۰ درصد باقی‌مانده آن در استان‌های خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان واقع شده است.
زمین‌شناسان کویر لوت را به‌واسطه شکل ناهمواری‌ها و پراکندگی عوارض جغرافیایی، به سه بخش تقسیم می‌کنند: لوت شمالی، مرکزی و جنوبی
لوت شمالی (در محدوده استان خراسان جنوبی ) منطقه‌ای ریگی و شنی است که قسمت جنوبی‌ آن را بریدگی‌های نامنظمی تشکیل می‌دهد که به «رود شور بیرجند» منتهی می‌شود. آنچه که در این منطقه بیش از همه‌چیز جلب توجه می‌کند، کوه‌ها و تپه‌های رسوبی و آتشفشانی است که سبب بروز زلزله‌های متعددی در لوت شمالی شده‌اند.
در لوت مرکزی به‌صورت پراکنده، کویرهای نمکی و گچی مشاهده می‌شود که از جمله آن می‌توان به کویر «ملک محمد» در غرب «ریگ یلان» اشاره کرد.
جنوبی‌ترین منطقه از کویر لوت که به‌لحاظ پوشش گیاهی و آثار به‌جای مانده از برپایی تمدن‌های باستانی، پربار تر از سایر بخش‌های آن است. این منطقه با نام «لوت زنگی محمد» شهرت دارد، قسمت عمده‌ای از استان کرمان و شمال سیستان و بلوچستان را در برمی‌گیرد.
برخلاف مناطق مرکزی که از پوشش گیاهی بی‌بهره‌اند، منطقه ریگ‌ یلان گونه‌های متعددی از گیاهان ماسه‌پسند را در بر گرفته است که از جمله آن‌ها می‌توان به اسکنبیل، تاغ و نسی اشاره کرد. تراکم این پوشش گیاهی در شرق لوت به‌مراتب بیشتر است. علاوه بر این، در ۲۰ کیلومتری منطقه شهداد درختان و درختچه‌های گز به چشم می‌خورد.
بی‌تردید، یکی از متفاوت‌ترین منظره‌‌هایی که می‌توان در کویر لوت مشاهده کرد، «نبکا» یا گلدان‌های ماسه‌ای است. این پدیده شگفت‌انگیز یکی از جاذبه‌های منحصربه‌فرد کویر لوت محسوب می‌شود. تل‌های ماسه‌ای که همچون گلدان درختچه‌های گز را در برگرفته‌اند، تا ۱۰ متر نیز ارتفاع دارند.
در مناطق شرق کویر لوت، جانورانی که نسبت به بی‌آبی مقاوم هستند، زندگی می‌کنند. از جمله این جانوران می‌توان به انواع مار و پرندگان لاشه‌خوار، جرد، پامسواکی، روباه و گربه شنی و انواع آگاما اشاره کرد. حدود ۷۰ گونه پرنده نیز در کویر لوت رویت شده است که نقطه مشترک همه آنان، رنگ سفید است تا گرمای کمتری را جذب کنند. این پرندگان آب موردنیاز خود را از خوردن حشرات یا شبنمی که به‌واسطه اختلاف دمای شب و روز تشکیل شده است، تامین می‌کنند.
از همه این حرفها که بگذریم، آسمان شب کویر، بهشت ستاره‌شناسان است و بکر بودن لوت نسبت به سایر کویرهای ایران، عکاسان، ستاره‌شناسان و محققان را به خود فرامی‌خواند.
مهم‌ترین دلیل تفاوت کویر لوت از سایر مناطق بیابانی جهان و صعب‌العبور بودن و دست‌نیافتنی بودن آن، فقر شدید پوشش گیاهی منطقه است. این در حالی است که منابع آبی کویر لوت ناکافی نیست؛ اما در یک شعاع ۵۰۰ کیلومتری، ممکن است حتی یک بوته خاشاک هم به‌چشم نخورد.
کویر لوت دریائی از ناشناخته هاست. جالب است بدانید که شتر قادر است ۲۰ روز بی‌آبی را تحمل کند؛ اما مدت زمان تحمل شتر برای گرسنگی تنها سه روز است و همین موضوع، موجب شده است تا در طول تاریخ دسترسی به اعماق لوت میسر نباشد. از دیگر دلایل ناشناخته بودن این منطقه می‌توان به وجود طوفان‌های سهمگین اشاره کرد که مانع رسیدن افراد می‌شود. این موضوع سبب شده است تا اطلاعات، نقشه و تصاویر کافی از مناطق مرکزی لوت در اختیار نباشد و داستان‌های خرافی در میان برخی کویرنشینان باقی بماند.
در مناطق غربی کویر لوت و به‌دلیل همجواری کوه‌های مرتفع کرمان با این بیابان پهناور، چند رود با سرچشمه گرفتن از ارتفاعات وارد چاله مرکزی می‌شوند. اغلب این رودها در تمام سال آب‏ نسبتا کافی دارند. رود شور در شمال غربی منطقه نیز از آب بسیاری برخوردار است.
منابع آب کویر لوت به‌همین موارد محدود نمی‌شود؛ چراکه در اطراف شهداد، دو رود بزرگ دیگر به‌طرف لوت می‌روند که مقدار کمی از آب آن‌ها نیز به مصارف کشاورزی اختصاص پیدا می‌کند. خوب است بدانید که کم‌ارتفاع‌ترین نقطه در فلات ایران نیز با ارتفاع تنها ۵۶ متر از سطح آب‌های آزاد، در منطقه شهداد واقع شده است.
با اینکه امکانات رفاهی و تفریحی کویر لوت به‌اندازه کویر مرکزی ایران نیست، این منطقه آن‌قدر جاذبه منحصربه‌فرد و متفاوت دارد که علاقه گردشگران را برانگیزد. علاوه بر تماشای کلوت‌های افسانه‌ای و غرق شدن در دل رویاهای این منطقه، در سال‌های اخیر برخی تفریحات متنوع و جانبی از قبیل سافاری و موتورسواری، شترسواری، عکاسی و تماشای آسمان شبانه کویر برای گردشگران تدارک دیده شده است.
رصد ستارگان و مزرع سبز فلک در شب‌هنگام، بی‌تردید مهم‌ترین شاخصه سفر به مناطق کویری است. اگر فرصت شب‌مانی در لوت را دارید، از آن غافل نشوید. به‌یاد داشته باشید که اقامت شبانه در کویر و به‌تنهایی، بسیار خطرناک است؛ بنابراین برای اقامت از یکی از کمپ‌های اقامتی استفاده کنید.
کویر لوت در چهلمین اجلاس سازمان جهانی یونسکو در استانبول، به‌عنوان اولین اثر طبیعی ایران در فهرست این سازمان جای گرفت و به‌یقین، این امر بر توجه به لوت و اهتمام برای حراست از آن خواهد افزود.

یکی از زیباترین جاهایی که تا به امروز دیده ام، دشت یا بیابان لوت هست.
عظمت... تنها واژه ای هست که برای وصف این نعمت خدادادی کشورمون به ذهنم می رسه.
وقتی بین کلوت ها حرکت می کنی، دلت می خواد هیچ حرفی نزنی...
نمی دونم چطورمیشه این عظمت و زیبایی رو وصف کرد و چقدر افسوس می خورم که اونطورکه باید و شاید این جاذبه زیبای ایران رو به دنیا معرفی نکردیم. درسته که سالهاست توریست های کمی به ایران میان ولی فکر میکنم فقط همین بیابان لوت، به تنهایی پتانسیل جذب تعداد زیادی گردشگر رو داره.
برای رفتن به لوت، کفش مناسب، ضد آفتاب و آب و خوراکی یادتون نره و خواهش میکنم، زباله هاتون رو با خودتون برگردونید تا محیط بیابان آلوده نشه

دشت لوت ، منطقه بسیار پهناوری در مرکز ایران و مابین استان های کرمان ، سیستان بلوچستان و خراسان جنوبی است . پهنه ای که طول شمالی جنوبی آن را 900 کیلومتر و عرض غربی شرقی آن را 300 کیلومتر تعیین کرده اند .
عوارض طبیعی متنوعی در هر قسمت از دشت لوت وجود دارد :
1- کوه ها و تپه های ماسه ای وسیع و مرتفعی را می توان در قسمت شرقی دشت لوت و هم جوار با استان بلوچستان دید . به این تپه های مرتفع و زیبای ماسه ای ، ریگ یلان می گویند که پهنه ای به وسعت 70 در 150 کیلومتر را پوشانده است .
2- منطقه وسیع کلوت ها در قسمت غربی دشت لوت و در شرق استان کرمان قرار دارد . کلوت ( یاردانگ ) ارتفاعاتی شبیه کوه و تپه هستند که بر اثر فرسایش در زمین های رسی و سست بیابانی ایجاد شده اند و نمایی همچون عمارت های یک شهر بیابانی را تداعی می کنند که برج و عمارت های این شهر همان برجستگی های کلوت هستند و خیابان های مسطح و عریض این شهر همان نواحی پست و مسطح مابین کلوت ها است که بعضا نیز با ماسه های روان پوشانده شده است .
منطقه کلوت ها وسعتی حدود 150 کیلوکتر از شمال به جنوب و 70 کیلومتر از غرب به شرق را اشغال کرده اند . این منطقه کلوت ها به سبب نزدیکی به شهر شهداد در شرق استان کرمان به نام کویر شهداد نیز نامیده می شود .
3- منطقه وسیعی از دشت لوت مرکزی بویزه در نواحی اطراف جاده شهداد به نهبندان ، به صورت مناطق نسبتا مسطح بیابانی می باشد . به این منطقه ، اصطلاحا هامادا یا دشت ریگی گفته می شود که به صورت بیابان بی آب و علف رسی و شنی و بدون بلندی های شاخص است .
4- - چاله مرکزی لوت ، منطقه وسیع و بیابانی در مرکز لوت است که در بین دو قسمت شرقی لوت ( کوههای ماسه ای ریگ یلان ) و قسمت غربی لوت ( کلوت ها ) قرار گرفته است . در این ناحیه ، ارتفاعات ناشی از تپه های ماسه ای و یا کلوت ها کمتر به چشم می خورد ولی سطح این منطقه بر اثر وجود مسیل و آبراهه و چاله و شکاف ها ، ناهموار است . این چاله و تنگه ها اصطلاحا به نام کوچه معروف هستند .
5-منطقه نسبتا وسیعی از حاشیه غربی دشت مرکزی لوت که مجاور کوه های شمال شرقی شهر کرمان است بوسیله سنگ های بازالتی سیاه رنگی پوشیده شده است . به این منطقه ، گندم بریان یا ریگ سوخته گفته می شود . وسعت این منطقه حدود 150 کیلومترمربع است .( 13 در 12 کیلومتر )
6- رود شور ( کال شور ) یکی دیگر از عوارض زیبا در میانه کویر لوت است . رود شور ازکوه های مجاور شهر راور در شمال استان کرمان سرچشمه گرفته و بعد از گذشتن از حاشیه شرقی منطقه گندم بریان ، وارد قسمت مرکزی لوت شده و سرانجام در گود نمک ( چاله شور گز هامون ) در لوت مرکزی اثری از رود باقی نمی ماند .
رودشور در مسیر خود عوارض بسیار زیبای طبیعی مانند سواحل نمکی و دشت های آبرفتی در دل کویر ایجاد می نماید .
علاوه بر رود شور ، رود فصلی دیگری از نواحی جنوبی بیرجند به دشت لوت وارد شده و تا نزدیکی ده سلم و تا محل چاله شمالی ریگ یلان ادامه می یابد . علاوه بر این ها ، مسیل و آبراهه های فصلی فراوانی در دشت لوت وجود دارد که موجب ایجاد شکاف های طولی و تنگه هایی در دشت لوت می گردند .
7- نبکاها یا گلدان های کویری ، قسمت وسیعی از دشت لوت را در نواحی جنوبی این دشت در شرق و جنوب شهر شهداد می پوشاند . نبکاها یا گلدان های کویری به قسمت های برجسته ای در دشت لوت گفته می شود که در بالای آنها درختان گز و تاق رویش کرده اند .

كي فكرشو ميكرد يه روز وسط كوير خشک يه درياچه به اين قشنگي درست بشه شاید تا سال پیش حرف زدن در موردش حتی خنده دار بود، ولی حالا میبینیم شده،در نتیجه هیچ چیز نشدنی نیست !!! کافیه که بهش نخندیم و نگیم ولش کن نمیشه!
اینجا کویر لوت کرمان بعد از کلوت های شهداد هست ، آب جاده ی به سمت نهبندان رو هم تو خودش غرق کرده
کاش همه ی سیل ها و آبگرفتگی ها نتیجش میشد همچین صحنه ی زیبایی نه که زندگی مردم اواربشه روسرشون.
#گلفام_سفر#لست_گرام#لست_سکند#