این گنبد، بزرگ ترین گنبد از نظر مصالحه در دنیا، با ارتفاع ۴۸٫۵ و قطر دهانه ۲۵٫۵ متر که در سال ۷۰۳ (ه. ق) به دستور الجایتو (سلطان محمد خدابنده) جهت انتقال پیکر حضرت علی (ع) امام اول شیعیان از نجف به سلطانیه ساخته شده. این بنا در مدت ۱۰ سال توسط ۳۰۰۰ کارگر ساخته شد.
تزیینات و نحوه ساخت این مقبره در واقع نقطه عطفی در معماری اون دوران بوده به این شکل که سبکی جدید را در معماری به وجود آورده که از معماری سلجوقی منفک شده.
موزه باستان شناسی گنبد سلطانیه در ورودی گنبد سلطانیه قرار دارد که می توانید در روزهای اداری از آن بازدید کنید.
اشیاء نمایشی در این موزه عبارتند از: اشیاء کاوش شده از سلطانیه شامل انواع پی سوز سفالی یک قسمتی و بشقابی ساده ،انواع کاشی های زرنگار ، صلیبی ،ساده ،معرق و .. ، انواع سکه های مسی و نقره مربوط به دوره ایلخانی و ...
گنبد سلطانیه در شهر سلطانیه زنجان قرار دارد. این گنبد بزرگترین گنبد آجری جهان و سومین گنبد بزرگ جهان است و آنچه که جالب است الهام بخش بودن معماری این بنا برای ساخت کلیسای سانتاماریای ایتالیا و تاج محل هند بوده است. این گنبد به دستور سلطان محمد خدابنده ساخته شده و امروزه آرامگاه ایشان هم هست. گنبد بنا به رنگ آبی است و فضای اطراف آن در طبقه بالا هشت ضلعی است و تعداد پله های بنا هم ۱۱۰ پله است. سردابه و تربت خانه و گنبدخانه از فضاهای گنبد سلطانیه است. کارشناسان معتقد هستند این گنبد در نوع خود یک شاهکار هنری است و در گذر زمان، بیشتر از چند سانتیمتر نشست نکرده است. داخل بنا داربست زده شده بود و در حال مرمت بود و نمای بسیار زشتی به فضا داده بود و در کل داخل بنا اصلا تزیینات قشنگی نداشت و اکثرا با گچ پوشانده شده و چیزی از معماری و تزیینات اصلی داخل بنا باقی نمانده است و زیبایی اصلی مجموعه، گنبد فیروزه ای و نمای بیرونی بنا است که از دورترین مناطق اطراف هم دیده میشود. طبقه زیرین که سردابه است، در کنار درب ورودی موزه کوچکی قرار دارد که تابلوها و اشیاء کشف شده در منطقه سلطانیه در آن به نمایش گذاشته شده و یک ماکتی هم از گنبد در آن قرار دارد، از طریق راه پله های باریک مجموعه به طبقه دوم میرسیم که دور تا دور بنا ۸ ایوان و ۸ مناره قرار دارد و ویوی بسیار زیبایی به دشتهای سرسبز اطراف دارد. در کل به نظرم این بنا ارزش یکبار بازدید رو دارد.
گنبد سلطانیه جزو بزرگترین گنبدهای خشتی در ایران است . این بنا در دوره ایلخانی و به دستور سلطان محمد خدابنده ساخته شده که هم اکنون هم آرامگاه اوست. بلیط بازدید از این بنا ۳ هزار تومان است ولی متاسفانه راهنما و یا بروشور ی برای راهنمایی از بازدید کنندگان نبود و به نظرم اگه رسیدگی بیشتری به این بنا بشه پتانسیل این رو دارد که افراد بیشتری از آنجا دیدن کنند.
گنبد سلطانیه در شهر سلطانیه در استان زنجان قرار دارد.که راه رسیدن به آن بسیار راحت است و کاملا داخل شهر سلطانیه قرار دارد.گنبد سلطانیه بسیار بزرگ است و عظمت آن هر بیننده ای را به خودش جلب میکند.گفته میشود که این گنبد در زمان مغل ها به دستور الجایتو ساخته شده و معماری ان بسیار زیبا است.
گنبد سلطانیه هفتمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو است. این بنا از حیث معماری و تزئینات (کاشیهای آبی و لاجوردی زیبا در جای جای گنبد در داخل و خارج، آجر کاری، نقاشی روی گچ، کتیبهها و ...) و بزرگی (گنبد این بنا بزرگترین گنبد آجری جهان و سومین گنبد بزرگ بعد از گنبد کلیسای سانتا ماریا دل فیوره شهر فلورانس ایتالیا، و گنبد مسجد ایاصوفیه استانبول است ) مشهور است. ضمنا این گنبد نخستین گنبد دوپوسته جهان به شمار میاد. این بنا در زمان حکومت ایلخانیان و به دستور الجایتو مغول یا همان سلطان محمد خدابنده ساخته شد.
این بنا واقعا زیبا باشکوه و پر ابهته، داخل بنا و طبقه بالا ویوی فوق العاده به اطراف داره و در مرداد ماه و اوج گرمای تابستان، خنکای لذت بخش هوا رو میتونستین حس کنین. یکی از نقاط ضعف این مجموعه اینه که با توجه به قسمتهای مختلف بنا مثل تربتخانه، سردابه، اشیاء قدیمی و ... که احتیاج به توضیح داره اما هیچکسی برای راهنمایی و توضیح قسمت های مختلف این میراث جهانی وجود نداره. ضمنا بلیط ورودی این بنا در مرداد 98 نفری 3 هزار تومان بود.
قدیمی ترین گنبد دو پوسته ایران به ارتفاع بنا ۴۸/۵ و قطر دهانه داخلی گنبد ۲۵/۵ متر، با فضای خالی ۶۰ سانتی بین دو پوسته گنبد، گنبد سلطانیه زنجان واقع در شهر سلطانیه است. این بنای بی نظیر هشت ضلعی به دستور پادشاه مغول ایلخانی به نام اولجایتو (سلطان محمد خدابنده) در طول حدود ۱۰ سال از ۷۰۳ (ه.ق.) و با به کارگیری حدود ۳۰۰۰ کارگر برای انتقال پیکر علی ابن ابیطالب از نجف به سلطانیه ساخته شد. داخل فضای این بنا مزین شده به کاشی کاری های زیبایی منقش به نام حضرت علی(ع) و حضرت محمد(ص) و همچنین آیاتی از قرآن، با پلکانی مارپیچ از اندرونی به ایوان بالا راه میابد، ایوان هایی پر رمز و راز با طاق هایی با طرح های یگانه و متفاوت و آجر هایی که حروف رمز گذاری شده و قرینه طرح خورده مغول را نمایش میدهند. قابل ذکر است که این بنا زیر نظر خواجـه رشـید الدین فضل الله ساخته شده و هشت گلدسته اطراف مناره که ستون های اصلی بنا هستند، الهام گرفته از هشت در بهشت (باب الرباب) بنا شده. پس از آنکه اولجایتو موفق به انتقال پیکر حضرت علی (ع) نشد، مقداری از خاک کربلا و نجف را انتقال و در ساختار گنبد استفاده کرد که به تربت خانه معروف شد و خود سلطان محمد خدابنده (اولجایتو) حدود دو سال پس از اتمام مجموعه از دنیا رفت و پیکر او را بنا به وصیتش در سردابه دفن کردند و به آرامگاه او تبدیل شد. ورودی این مجموعه ۳۰۰۰ تومان بوده و دارای راهنمای محلی بسیار مسلطی هست.
اگر مسافر زنجان يا ابهر باشيد يكي از جاذبه هاي مهمي كه در اين سفر در انتظار شماست گنبد سلطانيه است. اين گنبد كه نماد خوبي از معماري دوره ايلخاني است مقبره الجايتو را در خود جاي داده. در اين مكان قطعا جذب معماري خشتي و گنبد فيروزه اي، كاشي كاري ها، معرق و كچكاري هايش خواهيد شد. داخل بنا در حال بازسازي است.
در طبقات بالاي گنبد نماي زيبايي از منطقه سلطانيه را خواهيد ديد كه در فصل بهار و اب و هواي بهاري دلنشين تر از هميشه است.
بنای سلطانیه که در نزدیکی زنجان قرار دارد یادگار دوره ایلخانی است. برای رسیدن به این بنا از زنجان وارد جاده قدیم زنجان-ایهر می شویم و بعد حدود چهل کیلومتر به سلطانیه و بنای معروف آن میرسیم. عظمت بنا از چند کیلومتری مشخص است. ارتفاع این بنا به حدود ۵۰ متر میرسد. در زمان بازدید ما در اطراف محوطه پارکینگمناسبی نبود و علاوه بر خودروهای شخصی به خاطر برگزاری نمازجمعه قسمتی از مسیر نیز مسدود شده بود.
این گنبد در حقیقت یکی از آرامگاههای ایلخان مغول سلطان محمد خدابنده میباشد و جزو بزرگترین بناهای خشتی جهان میباشد و گنبد آن به صورت دولایه ساخته شده است. در زمان بازدید ما طبقات بالای آرامگاه با دسترسی از طریق پله قابل بازدید بود. هر چند به علت باد شدید امکان بازدید دقیق از طبقات بالایی میسر نشد.
گنبد سلطانیه قبل از اینکه نزدیکش بشید از دور ابهت و بزرگی ش از رو اتوبان قزوین زنجان مشخصه. دسترسی ش خیلی راحته و واقعن زیبا و استوار پس از گذشت سالیان بسیار استوار ایستاده.
متاسفانه موقع بازدید ما مشغول مرمت و بازسازی بودن و نتونستیم از داخلش دیدن کنیم. محوطه چندان جالبی نداره و با خانه های شخصی محاصره شده, اما به یک بار دیدنش میارزه
به نام خدا
گنبد سلطانیه زنجان
راهی زنجان که شوید نگین فیروزه ای بی همتایش یعنی گنبد سلطانیه چشم انتظار شماست. این گنبد نمونه ای از هنر شگرف معماری دوران اسلامی در زمان ایخانیان است که نامش در فهرست میراث جهانی یونسکو به عنوان آرامگاه الجایتو (سلطان محمد خدابنده) به ثبت رسیده است.
این بنا از بخش های تربت خانه و سردابه و گنبد خانه ساخته شده است. راه دسترسی به گنبد راحت است و کاملا درون شهر سلطانیه قرار دارد. مسیر رسیدن به گنبد از کنار نگهبانی با طرحی مشخص تعیین شده است. اما به جز در قسمتی از بنا به محوطه سبز آن رسیدگی چندانی نشده است که شایسته یک بنای ثبت جهانی باشد. نکته دیگر که کاملا توی ذوق می زد نصب انواع پلاکاردهای بزرگ هلال احمر، تبلیغات برنامه نوروزی و غیره درست روبرو و دور گنبد بود که به نظرم صحیح نیست و نمای زیبای آن را مخدوش کرده بودند.
بازدید از بنا نزدیک یک ساعت از وققتان را خواهد گرفت البته اگر گذرا از آن رد نشوید لذت بالارفتن از پله های مارپیچ و تنگ آن را درک کنید.
خود گنبد مزین به کاشی های لاجوردی است و درون گنبد و رواق های آن با آجرکاری های زیبا تزیین شده است و در قسمت های مختلف آن تلفیقی از کلمات الله و علی و محمد به چشم می خورد. جالب است بدانید در ساخت تربت خانه از خاک کربلا استفاده شده است چراکه الجایتو قصد انتقال جسد حضرت علی (ع) و فرزندش را به این مکان داشت اما ناکام ماند. منظره 8 ایوان طبقه دوم آن بسیار دیدنی است.
مطمن ام آنقدر که مجبورید رو به بالا سقف زیبای درونی آن را انگاه کنید که گردن درد گرفته و هوس می کنید روی زمین دراز کشیده و چند دقیقه ای را وقف نظاره این هنر خارق العاده کنید! پس اگر به زنجان سفر کردید فرصت دیدن بزگترین گنبد آجری جهان را از دست ندهید.