شهر فاس به عنوان سومین شهر بزرگ مراکش در قرن هشتم تاسیس شده و امروز بالغ بر یک میلیون نفر را در خود جای داده است. این شهر و به خصوص بخش قدیم آن (مدینه که به آن فاس البالی نیز می گویند) دارای یک هویت سنتی متمایز بوده که در طول قرن ها به همان صورت باقی مانده اند. مدینه پشت دیوار بلندی قرار گرفته و دارای کوچه های باریک است که هیچ خودرویی به آنها راه ندارد؛ جایی که صدها تاجر و پیشه ور، گستره ی متنوعی از محصولات خود مانند خرما، ماهی، ادویه ها، کوزه های مسی، قالی و ادوات موسیقی را می فروشند. فاس را همچنین به خاطر محصولات چرمی می شناسند که بیشتر آنها از بازار چرم یا همان سوق می آید. سوق مرکز سه دباغ خانه ی باستانی است که قدیمی ترین و بزرگترین آن دباغ خانه ی چوآرا Chouara با قدمت حدودی هزار سال می باشد.
دباغ خانه های فاس دارای ظروف سنگی می باشد که با انواع رنگ ها پر شده اند و مایعات رنگی مختلف مانند یک پالت آبرنگ جلوه گری می کنند. در چنین صحنه ای می توانید ده ها مرد را مشاهده کنید که تا کمر در این رنگ ها فرو رفته اند و زیر آفتاب داغ فرایند کار بر روی پوست حیواناتی از جمله گاو، گوسفند، بز و شتر را انجام داده و آنها را به محصولات چرمی باکیفیتی مانند کیف، کت، کفش و صندل تبدیل می کنند. جالب اینجاست که تمامی این فرایند با دست انجام شده و در روند آن هیچ گونه نیازی به ابزار و ماشین های مدرن حس نمی شود. به جرئت می توان گفت که فرایند دباغی چرم در فاس از زمان قرون وسطی تاکنون تغییری نکرده و همین موضوع بازدید از این دباغ خانه ها را بسیار شگفت انگیز می کند.
در دباغ خانه ی چوآرا، پوست حیوانات را ابتدا در مخلوطی از ادرار گاو، آهک، آب و نمک غوطه ور می کنند. این مخلوط باعث نرم شدن چرم می شود، بدین ترتیب چربی، گوشت و موهای باقیمانده بر پوست کنده می شود. این پوست ها به مدت دو تا سه روز در این مخلوط باقی می مانند، سپس دباغ، مو و چربی اضافی را از پوست جدا کرده و آن را آماده ی رنگ کردن می کند. پوست ها در ادامه در مخازنی فرو می روند که محتویات آنها آب و مدفوع کبوتر است. مدفوع کبوتر دارای آمونیاک است که به عنوان نرم کننده عمل کرده و باعث ایجاد پوستی نرم، انعطاف پذیر و آماده برای جذب رنگ می شود. دباغ با پای برهنه این پوست ها را ورز می دهد تا به نرمی مورد نظر برسند.
بعد از این مرحله پوست ها در ظروف رنگ قرار می گیرند: رنگ های طبیعی و گیاهی که از آن جمله می توان به گل پاپی (قرمز)، ایندیگو (آبی)، حنا (نارنجی)، چوب سدر (قهوه ای)، نعناع (سبز) و زعفران (زرد) اشاره کرد. از جمله دیگر مواد مناسب برای رنگ آمیزی می توان به پودر پوست انار اشاره کرد که روی پوست ها مالیده می شود تا رنگی زرد به آنها دهد و یا روغن زیتون که پوست ها را براق می کند.
زمانی که پوست رنگ آمیزی شد، زیر نور آفتاب خشک می شود. چرم نهایی سپس به پیشه وران و صنعت گران فروخته می شود تا از آنها صندل های چرمی (معروف به babouches)، کیف پول، کیف دستی، مبلمان و دیگر لوازم تزئینی ساخته شود. بسیاری از این محصولات راه خود را به بازارهای اروپایی باز می کنند.
بهترین چشم اندازهای این دباغ خانه ها را می توان از تراس های مجاور آنها بدست آورد جایی که مغازه های چرم واقع شده اند. تنها کافی است که به یکی از این مغازه ها مراجعه کنید و از فروشنده بخواهید در مورد فرایند دباغی برای شما توضیح دهد، بدین ترتیب او مراحل را برای شما توضیح داده و در مورد رنگ ها و منشا گیاهی آنها نیز سخن می گوید. مدفوع کبوتر و ادرار گاو آنچنان بوی زننده ای ایجاد می کنند که برای غلبه بر این بو، تورلیدرها معمولا به بازدیدکنندگان خود برگ های نعناع تازه ارائه می کنند.
منبع: amusingplanet
