یخچال خشتی میبد Maybod Ice House

در ایران قدیم، ساختمانی به نام یخدان یا یخچال به‌منظور تولید یخ در فصل زمستان و نگهداری آن تا فصل تابستان می‌ساختند که از حیث معماری بسیار ارزشمند است. یخ در گذشته جزو کالاهای گران‌بها محسوب می‌شد که همه‌ اقشار جامعه قدرت خرید آن را نداشتند و افراد مرفه بیشترین استفاده را از یخ می‌کردند. ارزش یخ به‌گونه‌ای بود که کارگران یخچال‌ها به‌جای دستمزد یا در کنار دستمزد خود مقداری یخ رایگان می‌گرفتند. ارزش اقتصادی یخ باعث شده بود که مالکان یخچال‌ها، افرادی ثروتمند باشند.
یخچال خشتی میبد یکی از بناهای دیدنی تاریخی و از زیباترین یخچال‌های خشت و گلی به حساب می‌آید که از دوره صفویه در کهن شهر میبد باقی مانده است.
یخچال میبد از نوع یخچال‌های دارای گنبد است که در میان این نوع از یخچال‌ها از حیث ابعاد، بزرگ‌ترین محسوب می‌شود. گنبد یخچال میبد از نوع دورچین با خشت خام و ارتفاع حدود ۱۵ متر است. ضخامت پوسته‌ گنبد در پایین‌ترین ارتفاع به ۲۴۰ سانتی‌متر و در بالای گنبد به‌اندازه‌ طول یک خشت میرسد. مخزن یخ این یخچال به‌شکل گودالی بزرگ با قطر دهانه‌ حدود ۱۳ متر و قطر مقطع ۶٫۵ متر است و عمقی حدود پنج متر دارد.
برای تهیه‌ یخ، در شب‌های سرد زمستان حوضچه‌ها را با استفاده از آب نهرها و قنات‌ها تا سطح معینی آب می‌کردند تا در طول شب به‌طور کامل یخ بزند. هر شب روی توده‌ یخ به میزانی که در طول یک شب به یخ تبدیل شود، آب می‌ریختند و تعداد شب‌هایی که این کار ادامه می‌یافت، بستگی به عمق و اندازه‌ حوضچه‌ها داشت. به عبارتی، تا زمانی که قطر یخ‌ها به‌اندازه‌ عمق حوضچه برسد، این کار ادامه داشت. مرحله‌ بعدی در کار تولید یخ، قطعه‌کردن یخ حوضچه‌ها و انتقال آن‌ها به مخزن یخ بود. یخ‌ها تا فصل گرما و نیاز بازار به عرضه‌، در همین مخازن نگهداری می‌شدند. از نکات جالب در انبار یخ‌ها این بود که برای برداشت آسان یخ و جلوگیری از تشکیل توده‌های سنگین یخ، بین قطعات یخ از گیاهان خشک نظیر کاه استفاده می‌کردند.
در مناطق کویری برای اطمینان از باقی‌ماندن یخ‌ها تا تابستان تمامی منافذ یخچال را می‌بستند؛ به این صورت که روی مخزن یخ را گل‌اندود کرده و ورودی‌ها را هم تیغه می‌کردند و تیغه‌ها را با کاهگل می‌پوشاندند. با فرارسیدن فصل گرما یخ‌ها در ساعات معینی از روز (صبح و غروب) برداشت می‌شد و به فروش می‌رسید.

یخچال خشتی میبد یکی از عناصر مجموعه بافت تاریخی میبد است .
فضای عظیم و پرابهتی است این یخجال خشتی .
سقف آن که همانند گنبدی وسیع و رفیع ساخته شده داری پله هایی درست در پیرامون روی گنبد است که دور تا دور گنبد می چرخد تا بتوانند بالا رفته و دریچه بالای گنبد را در موقع لزوم باز و بسته کنند . کاری که برای پروسه تولید یخ در این یخچال عظیم لازم است .
راهنمای ما توضیحات خوب و مفصلی از روال تولید یخ در این گونه یخچال های تاریخی را داد . اینکه چگونه آب را در حوضچه هایی در جلو عمارت یخچال در پناه آفتاب جمع می کرده اند تا در شب های زمستان یخ بزند . سپس در طی روز بعد ، قطعات یخ را به داخل عمارت یخچال می برده اند . جایی که شبیه میدان استادیوم های گلادیاتوری کاملا گود است و دورتادور این دایره گود وسیع ، راهی برای عبور آدم ها در بالا تعبیه کرده اند .
در طول روزهای زمستان یخ هایی را که هرشب در حوضچه های بیرون عمارت تشکیل می شده به داخل گود وسیع یخچال منتقل می کرده اند و اینقدر این کار را ادامه می داده اند تا این گود عظیم پراز یخ شود و ذخیره یخ را برای مردمان شهر در طول بهار و تابستان بعدی تامین کند .
مهندسی خلاقانه فضای وسیع ومسقف این یخچال ها باعث می شده که کوچکترین گرمای محیط داخل این عمارت از دریچه کوچکی در سقف گنبد خارج شود و فضای داخل عمارت ، همیشه سرد باقی بماند .
فضای داخل عمارت خچال ، بزرگ و وهم آلود بود و البته دلنیشین .
به فکر فرو می رفتیم که چگونه گذشتگان ما با کشف معادلات طبیعی و بکار گیری آن ها به ساده ترین وجه نیازهای خود را برطرف می کرده اند .

یکی از بناهای مهم در گذشته یخچال ها بوده اند که قدمت آنها تا پیش از صفویه نیز بیان شده است. یکی از بزرگترین یخچالها در میبد قرار داشته که امروزه به یکی از جاذبه های تاریخی این شهر تبدیل شده. ساختمان این بنا از گل و خشت است که سازگار با اقلیم و مصالح منطقه ساخته شده و شامل  بخش هایی مثل حوض یخ‌ بند، دیوارهای سایه‌ انداز، مخزن و گنبد یخچال است.  یخچال میبد یک حوض کم عمق است که مصالح بکار رفته در آن گل است و مساحت آن حدودا ۸۰۰۰ متر مربع است، دیواره های بلند یخ بند ضخامت زیادی دارد و ارتفاعش ۸ متراست. ارتفاع گنبد ۱۵ متر و قاعده دایره ای گنبد تقریبا ۳۰۰ متر مربع است و در ساخت یخچال میبد هم مثل دیگر یخچال ها سه مرحله یخ سازی، یخ داری و تحویل یخ در نظر گرفته شده است. برای بازدید از یخچال میبد باید ۳۰۰۰تومان ورودی بپردازید

تعداد یخ چالهایی که در سطح کشور ما وجود داره کم نیست . یخچال میبد هم یکی از مهم‌ترین یخچالها به حساب میاد . ساختمون این جاذبه خشتی هست و از جاذبه های دیدنی و مهم میبد محسوب میشه . این جاذبه شامل چند قسمت داره حوض یخچال ،دیوارهای سایه انداز ،مخزن و گنبد یخچال. وقتی داستان درست کردن یخ رو تو این جاذبه میشنوید جذابیت این جاذبه بیشتر هم میشه. درست کنار این جاذبه یک باغ انار هم هست که خیلی فضای مثبت و قشنگی داره.
ورودیه برای بازدید از این جاذبه ۴۰۰۰ تومان هست که وقتی ورودیه رو میخرید میتونید بصورت رایگان از باغ هم دیدن کنید

یخچال ها از بناهای مخصوص مناطق کویری است. در زمان های قدیم که یخچال وجود نداشت، این یخچال (یا یخدان) محل نگهداری یخ برای استفاده در فصل تابستان و گرم بود! کارکرد این یخچال ها بسیار جالب است. هر یخچال از یک استخر (گودال) و یک دیوار و یک مخزن گنبددار تشکیل می شود. در فصل سرد، شب ها گودال پر از آب می شد و دیوار نیز برای ایجاد سایه و جلوگیری از تابش آفتاب بوده است. پس از یخ بستن آب، آن را شکسته و به مخزن انتقال داده می شد. در یخدان نیز بین لایه های یخ، کاه می ریختند تا موقع برداشت یخ، لایه های یخ بهم نچسبد و برداشت آن آسان باشد. در نهایت در یخچال را نیز با کاهگل می پوشاندند تا هیچ منفذی باقی نماند. در فصل گرم، در یخچال صبح زود یا غروب باز می شد و یخکش ها با چنگک های آهنی، یخ را از گودال درآورده و به مردم می دادند.

#یخچال_خشتی_میبد که در کنار کاروانسرا و آب انبار و چاپارخانه و رباط شاه عباسی در #شهر_میبد میباشد. این بنا مخصوص ساخت و نگه داری یخ بوده که دارای معماری خاصی میباشد که آن را متعلق به صفوی و برخی قاجار میدانند. در ساخت #یخچال_میبد همانند سایر یخچال های ایران سه مرحله یخ سازی، یخ داری و تحویل یخ در نظر گرفته شده است. در زمان ورود به یخچال باید مبلغ ۲/۰۰۰ تومان به ازای هر نفر ورودی پرداخت کنید. ساخت این سازه طوری است که وقتی وارد یخچال میشوید و در مرکز آن بایستید و کف پایتان را به زمین بکوبید صدای پا اکوی زیادی میگیرد و‌ در کل یخچال میپیچد.