غار کرفتو، یکی از زیباترین و جالب ترین جاذبه های گردشگری استان کردستان است. این غار در فاصله 72 کیلومتری شهرستان دیواندره قرار گرفته است. راه اصلی دسترسی به غار کرفتو از طریق جاده تکاب است که در این مسیر به بخش گوربابا علی می رسید و بعد از آن روستای یوز باش کندی قرار دارد.
غار کرفتو محصول مشترک انسان و طبیعت است، چرا که بخش هایی از آن با دست کنده شده و یکی از غارهای صخره ای دیدنی و منحصر به فرد است که از آن به عنوان نخستین معماری آپارتمانی یاد می کنند
مورخان قدمت این جاذبه طبیعی- تاریخی را مربوط به 1700سال پیش می دانند و به خاطر وجود کتیبه ای یونانی بر سر در یکی از اتاق های طبقه سوم، که از این غار به عنوان معبد هراکلس نام برده است، آن را معبد الهه یونانی نامگذاری کرده اند. در این کتیبه آمده است: «این خانه هراکلس است، هر کس در آن وارد شود در امان است.» احتمالا این غار مدتی محل سکونت سلسله سلوکیان بوده است که پس از فتوحات مهرداد دوم اشکانی، رو به غرب در حال حرکت بودند. همچنین نمونه سفال‌ها و اشیای به دست آمده، ادامه سکونت انسان را در طول دوران تاریخی اشکانی و ساسانی و دوران اسالمی یعنی سده‌های ششم تا هشتم ه. ق مسجل می‌سازد.
غار کرفتو در تاریخ 20 بهمن 1318 خورشیدی، به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
نکته جالب در مورد غار کرفتو این است که نشان از نوعی زندگی آپارتمان نشینی و معماری متفاوت و جدید دارد. در قسمت جلویی غار، چهار طبقه معماری صخره ای و دست کند ایجاد شده که در هر طبقه علاوه بر ایجاد اتاق های تو در تو، با پنجره ها و نورگیرهایی به فضای بیرونی و درگاهی های مربوطه ساخته شده اند. دالان ها و راهروهای عبوری به منظور ارتباط به طبقات، پله ای تراشیده شده، در سنگی و حتی ایجاد جای مناسب کلون و چفت و بست پنجره ها و درگاهی ها باعث تامین امنیت هر قسمت می شده و این موضوع نشان از نوعی معماری پیشرفته، در آن زمان دارد.
این غار در ارتفاعی بیش از ۱۰۰ متر از سطح زمین قرار دارد که برای رسیدن به آن باید بیش از ۱۸۰ پله را طی کرد. دالان طبیعی غار بیش از ۶۰۰ متر است که ارتفاع سقف آن از ۱ تا ۱۲ متر متفاوت است.
مـوقـعـیـت غار به گـونه‌ای است که به طـور کـلـی بادگـیـر نبوده و در زمـسـتان دامـنـه جـنـوبـی را نـمـی‌پـوشـانـد، در حـالـی که ۵۰۰ مـتـر دورتـر و در جـنـوب شرقی، غار بادگـیـر بـوده و بـرف آن را کاملا مـی‌پـوشـانـد. به همین دلیل است که در زمـسـتان‌ها و هـنگام سـرما، درون غار گـرم و در تابـسـتان به خاطر کـوران باد، غار خـنک میشود.
منابع :خبرگزاری میراث آریا و سایت همشهری آنلاین
