حتما تعجب خواهید کرد وقتی بدانید ایران هم جایی دارد شبیه لی لی پوت، سرزمین افسانه ای داستان گالیور، روستای ماخونیک که در اطراف شهرستان سربیشه واقع شده است، به دلیل قد و قامت کوتاه ساکنان آن به لی لی پوت مشهور است گرچه این روستای کوچک، تنها به خاطر قد و قامت مردمانش مشهور نشده است، بلکه دلایل دیگری نیز دارد.
علت مشهورشدن روستای ماخونیک در 142 کیلومتری شهرستان بیرجند واقع در استان خراسان جنوبی، آداب، رسوم و فرهنگ خاص مردمانش است.
منطقه ماخونیک متشکل از ۱۲ آبادی است که روستای ماخونیک بزرگترین آنها محسوب می شود. این روستا شامل ماخونیک، کفاز، چاپنسر، توتک، سفال‌بند، سولابست، لجونگ (سفلی و علیا)، کلاته بلوچ، دامدامه و میش نو، خارستو و جلارو است.
اهالی این روستاها از نظر مذهب، معیشت، شیوه زندگی و اوضاع اجتماعی وجه اشتراک زیادی با یکدیگر دارند اما غالب این روستاها اصل و نسب خود را از روستای ماخونیک می دانند.
در برخی اسناد قدیمی که تاریخ نگارش آنها به ۳۰۰ سال قبل می رسد، نام روستا مادخنیک ذکر شده است که مرکب از دو جزء «ماد» و «خنیک» است. ماد در زبان پهلوی و پارسی باستان به ماه تبدیل شده که یکی از معانی آن شهر و مملکت است و در مجموع به‌نام شهر ماخونیک است. درباره این روستا هیچ سابقه تاریخی مکتوبی وجود ندارد و فقط «کلنل چارلز ادوار دبیت» در کتاب سفرنامه خراسان و سیستان در دوره ناصرالدین شاه به توصیف منطقه ماخونیک پرداخته است.
زندگی با آداب کهن
در روستای ماخونیک نه تنها نحوه زندگی، که محل سکونت نیز ساده و ابتدایی است بلکه خانه های روستاییان نیز دارای شکل هندسی خاصی نیست و تمام امکانات زندگی دریک اتاق جای گرفته است.
آداب و رسوم ساکنان روستا از نحوه قضاوت تا شیوه کشاورزی و از چگونگی تقسیم ارث تا بازی ها همگی از گذشته های دور جریان داشته و اغلب آنها دست نخورده باقی مانده است.
روستای ماخونیک پیش از این به عنوان منطقه کوتوله ها مطرح شده بود چون اهالی کوتاه قد بوده و به زحمت قدشان از ۱۴۰ سانتی متر، تجاوز می کند، قد متوسط مردم این روستا می تواند ناشی از ازدواج فامیلی و نوع تغذیه آنها باشد. ولی چند سالی می شود که با تغییر وضعیت تغذیه اهالی و مصرف قرص و قطره آهن، نسل جدید بهتر شده اند.
یکی از عمده نشانه های فرهنگی روستای ماخونیک مسکن است که در نوع خود جالب و قابل توجه است. بافت مسکونی روستا در دامنهٔ تپه و خانه ها به طور فشرده به هم و در گودی زمین ساخته شده اند، کف خانه حدود یک متر از سطح زمین پایین تر است و دارای یک درب کوتاه چوبی است. برای رفتن به داخل خانه باید دولا شده و به زحمت خود را داخل خانه کرد، اغلب یکی دو پله، درگاهی را به کف خانه متصل می کنند.
هر خانه دارای فضاهایی همچون کندیک (مخزن نگهداری گندم و جو)، کرشک (اجاق گلی برای طبخ غذا)، طاق و طاقچه است.
باید دانست عمده مصالح به کار رفته در مسکن روستا شامل سنگ، چوب و هیزم است، ظاهراً از آنجا که هوای آن ناحیه سرد است مردم خانه ها را کوچک و کم ارتفاع می سازند تا راحت تر گرم شوند.
مردم ماخونیک تا 50 سال پیش، چای نمی نوشیدند، شکار نمی کردند و اصلاً گوشت هم نمی خوردند و هنوز سیگار نمی کشند. مردم ماخونیک این قبیل کارها را گناه می دانستند، ورود تلویزیون به این روستا به معنای ورود شیطان بود و اهالی تا چند سال پیش به تلویزیون می گفتند شیطان. آنها هرگز اجازه نمی دادند کودکان پای صفحه تلویزیون بنشینند و جادو شوند.
از ماخونیک تا مرز افغانستان در حدود نیم ساعت راه است و اهالی ماخونیک اصلیت افغانی دارند که در حدود سه چهار قرن پیش به این ناحیه آمده اند و اینجا را برای سکونت انتخاب کرده اند.
بر طبق شواهد چنین بر می آید که ساکنان روستا در ابتدا دامدار و عشایر بوده اند و در دوره های بعد در منطقه ماخونیک و به ویژه در روستای ماخونیک سکونت گزیده اند، وجود سنگ نگاره ای در نزدیکی قنات ماخونیک که نقش های چوپانی و بسیار قدیمی بر روی آن نقش بسته نیز گواهی بر قدمت سکونت در ماخونیک است.
از آثار تاریخی ماخونیک می توان به سنگ سیاه (سنگ نگاره) ماخونیک، بنای برج و قلعه، برج گل انجیر، منزل سرگردونی، نادر مرده اشاره کرد.
در حال حاضر گردشگران خارجی و داخلی زیادی از این روستا دیدن می‌کنند و این روستا از روستاهای هدف گردشگری خراسان جنوبی به شمار می‌رود.
منبع : مشرق نیوز
