حدود 30 کیلومتر که از طبس به سوی بشرویه برانی، می‌رسی به سرزمینی اسرارآمیز که انگار مینیاتوری رازآلود از گراندکانیون آمریکاست. یک دره‌ی خاموش، خنک و آبدار در دل پهنه‌ای داغ و تب‌دار که آثار حیات در آن دست کم به دوران امپراتوری ساسانی بازمیگردد. مردم محلی به آن کال جنی می‌گویند و البته توصیه اکید می‌کنیم که هرگز به تنهایی در این کال قدم نزنید! حتا اگر به ارواح و جن هم اعتقادی ندارید.
این دره را که طی سده‌های متمادی سیلاب‌های منطقه خراسان‌جنوبی تراشیده‌اند کال‌جنی می‌نامند. کال اصطلاحی است که به دره یا مسیر ایجاد شده به وسیله سیلاب ها و جریان آب اطلاق می شود.
کال جنی یا دره جن ها دره ای است که در شمال طبس و در اطراف روستای ازمیغان و در امتداد خروجی قناتی که در نزدیکی آن قرار دارد واقع شده است و 35 کیلومتر با شهرستان طبس فاصله دارد. دره ای زیبا و حیرت انگیز که بومیان قدیمی آن را دره جن ها نامیده اند و آن را خوف انگیز و محل زندگی ارواح و جن ها می دانستند.
برای دست یابی به کف دره نیازمند آشنایی به منطقه است. دره دارای دیواره های بلند و پرشیب است که وارد شدن به آن می تواند خطراتی به همراه داشته باشد. وجود تونل ها و خانه هایی بنام خانه گبرها در دل دیواره ها که برای سکنای زرتشتیان زمان خود ساخته شده است از دیگر جدابیت های این دره است. ساخت این تونلها و حفرها احتمالا به زمان ساسانیان بازمیگردد. این حفره ها و تونلها در دامنه جداره های این دره قرار گرفته اند.
مسیر دسترسی به این حفره ها بسیار دشوار است. در مسیر این حفره ها تونل هایی دیده می شد که احتمالا راه های ارتباطی آنها با هم بوده است.
از آنجا که رسیدن به کف دره برای برخی دشوار است حرفه‌ای‌ها 2مسیر را پیشنهاد می‌کنند. راه نخست این است که پس از جدا شدن از جاده آسفالت و دوراهی استخر شاعر و طی حدود 5کیلومتر جاده خاکی به دره می‌رسیم، از آن پس می‌توان از انتهای جاده خاکی که به نوعی ابتدای دره و در مجاورت کوه است پیش رفت.
راه دیگر این است که از شکافی که در میانه راه خاکی است وارد دره شد. هر چند راه نخست بهتر است و در کنار آن چشمه آبی نیز مشاهده میشود. بلد‌ها به همراه گردشگر‌ها مسیر آب را دنبال می‌کنند و در مسیر، درخت‌های نخل و نیزار‌ها همچنین حالت U و گاهی V شکل شدن دره برای آنها چشم‌نواز خواهد بود.
چشمه‌های کوچک میان راه را محلی‌ها شلن می‌نامند و در تابستان و اوایل پاییز می‌توان در آنها آبتنی و خستگی راه را از تن به در کرد.
در مورد حفره‌های داخل دیواره‌ها برخی بر این باورند که ساخته دست انسان است و مشاهده برخی نشانه‌ها نیز این دیدگاه را تأیید می‌کند. برای نمونه در بخشی از کال‌جنی و در ارتفاع 2متری از سطح زمین یک چاه ورودی وجود دارد که می‌توان به درون آن رفت. در چاه که 7 تا 8 متر بلندی دارد جای دست‌ها و حفره‌هایی وجود دارد که می‌توان از آنها برای بالا رفتن بهره برد.
در بالای آن به تالاری بر می‌خوریم که 2 دالان دارد و هر کدام شامل چندین اتاق است. آنجا می‌توان مطمئن شد که همه اینها به‌وسیله بشر و در دل دیواره این دره شگفت، پدید آمده است؛ تا جایی که هنوز رد تیشه معمار‌های منسوب به دوره ساسانیان بر در و دیوار اتاقک‌ها باقی مانده است.
منبع :سایت کویرها و بیابان های ایران
