موزه بنزین ‌خانه آبادان

موزه بنزین خانه را باید یکی از بهترین نقاط شهر آبادان دانست که برای بازدیدکنندگان خود داستان‌های بسیار دارد. در بنزین‌ خانه اشیاء، نوشته‌ها و تصاویر قدیمی، قصه‌های ناگفته طلای سیاه و فروآرده‌های آن را برای بازدیدکنندگان روایت می‌کند. در بخش پیشنهادات ایرانگردی به سراغ این جاذبه شهر آبادان رفته‌ایم. با ما همراه باشید تا ناگفته‌های این طلای سیاه را در موزه بنزین خانه با هم مرور کنیم.

آبادان، شهر پالایشگاهی ایران

آبادان یکی از مهم‌ترین شهرهای نفت‌خیز جنوب ایران است. این شهر به دلیل داشتن پالایشگاه نفت، نه تنها یکی از شهرهای مهم ایران، بلکه یکی از شهرهای مهم خاورمیانه به حساب می‌آید.

سال ۱۲۸۷ شمسی، اولین چاه نفت ایران در مسجد سلیمان (در استان خوزستان) کشف شد و تنها یک سال بعد، شرکت نفت انگلیس و ایران با حاکم خوزستان قراردادی منعقد کردند. قراردادی که طبق آن چند قطعه از زمین‌های آبادان توسط حاکم خوزستان (شیخ خزعلی) به شرکت انگلیسی به منظور احداث پالایشگاه فروخته شد. و اینجا نقطه شروع ساخت اولین پالایشگاه‌های ایران بود.

آبادان به دلیل موقعیت بندرگاهی خود، دسترسی به خلیج فارس (آب‌های آزاد)، داشتن رودخانه‌های آب شیرین و از طرفی نزدیکی این شهر به مناطق نفت‌خیز، بهترین گزینه برای ساخت پالایشگاه بود. چهار سال بعد از کشف اولین چاه نفت ایران، نخستین پالایشگاه نفتی کشور نیز در آبادان آغاز به کار کرد.

اولین پمپ بنزین ایران

در مورد اولین پمپ بنزین ایران، بحث‌های بسیاری وجود دارد. اما همه بر این موضوع توافق دارند که اولین عمارت پمپ بنزینی ایران در آبادان توسط شرکت نفت بریتانیا به نام بی پی (BP) ساخته شده است. این پمپ بنزین در سال ۱۳۰۶شمسی (برابر با ۱۹۲۷ میلادی) در مرکز شهر آبادان تاسیس شد.

پمپ بنزین در ابتدا به منظور توزیع و فروش نفت سفید و همچنین فروش حلب‌های پر شده از مواد نفتی ساخته شده بود. امّا با ورود اتومبیل، کاربری مکان به پمپ بنزین تغییر کرد. در این پمپ بنزین، زمان سوخت‌گیری  ابتدا فرآورده‌های نفتی در مخازن پرچی نگهداری و با استفاده از تلمبه‌های دستی به ظروف پیمانه‌ای منتقل می‌شد و در نهایت براساس نیاز هر مصرف‌کننده سوخت به اتومبیل یا ظرف او منتقل می‌شد.

تبدیل پمپ بنزین به موزه

در سال‌های پیش از ۱۳۹۴، وزیر نفت ایران با راه‌اندازی موزه‌های نفت در آبادان موافقت کرد. همین امر باعث شد که پنج نقطه از اماکن قدیمی و تاریخی صنعت نفت منطقه شناسایی شود. این مناطق شامل نیروگاه شماره یک پالایشگاه آبادان، بخش قدیمی واحدهای عملیاتی، کارگاه ریخته‌گری و مخازن قدیمی، اسکله و جرثقیل اکوان و گوگرد، آموزشگاه فنی و حرفه‌ای و جایگاه پمپ بنزین قدیمی بودند که در صف تبدیل شدن به موزه‌های نفت قرار گرفتند.

از پمپ بنزین قدیمی آبادان تنها یک ساختمان نود ساله، دو مخزن بزرگ و پرچی و یک ساختمان ۶۰ ساله باقی مانده بود که سال‌ها به عنوان انبار پخش مواد نفتی از آن استفاده می‌شد. ساختمان‌ها تقریبا متروکه و نیمه ویران بودند. ساختمان نود ساله به طرز ناشیانه‌ای مرمت شده بود.

موزه بنزین خانه آبادان

عملیات اجرایی و عمرانی ساخت موزه بنزین خانه آبادان از دی ماه ۱۳۹۴ شروع و نهایتا در بهمن ۱۳۹۵ به پایان رسید و موزه افتتاح شد. موزه بنزین خانه با مساحت ۱.۸۵۶ مترمربع، همجوار با جایگاه جدید پمپ بنزین در مرکز شهر و درست مقابل شورای شهر آبادان قرار دارد.

بخش‌های مختلف موزه بنزین خانه

موزه بنزین خانه که این روز‌ها شکل و شمایل تازه‌ای به خود گرفته، دارای بخش‌های مختلف می‌شود که عبارت است از:

ساختمان شماره یک: ساختمان شماره یک با معماری زیبای خود، ساختمان اصلی موزه است. این ساختمان، شش ضلعی است و ۹۰ سال سن دارد. این ساختمان، تنها ساختمان جایگاه سوخت در ابتدای کار بود. در اینجا اشیاء مانند بشکه، پیمانه نفت و قیف، انواع کیل، پیمانه‌های مندرج و حلب‌های ۲۰ لیتری و همچنین تصاویری از جایگاه قدیمی بنزین به نمایش گذاشته شده است.

ساختمان شماره دو:این ساختمان که در ضلع شمال غربی موزه قرار گرفته، قدمتی حدودا ۶۰ سال دارد. این ساختمان درابتدا به عنوان ساختمان پخش مواد نفتی مورد استفاده بود. ساختمان شماره دو از ۴ سرسرا تشکیل شده و در هر سرسرا لوازم و اشیاء مختلفی مربوط به نفت و فرآورده‌ها آن (مانند چراغ‌های تلمبه‌ای نفت‌سوز سوئدی، دسپنسر‌های مختلف، آگهی‌ها و تبلیغات نفتی روزنامه‌ها و تصاویر کارگران) به نمایش گذاشته شده است.

ساختمان شماره سه: بخش شمال شرقی موزه، ساختمان چای خانه قرار دارد که به ساختمان شماره سه مشهور است.

محوطه بیرونی موزه:قسمت آخر موزه در فضای باز و محوطه بیرونی قرار دارد. در اینجا که گیاهان و درختان محلی کاشته شده، دستگاه‌های پمپ بنزین به ترتیب سال ساخت و روند تکامل قرار گرفته‌اند.

سخن پایانی

آبادان را شهر پالایشگاهی ایران می‌دانند. در این شهر، موزه بنزین خانه تلاش دارد تا راوی دقیقی در مورد ناگفته‌های طلای سیاه و فرآواده‌های آن باشد. موزه در محل قدیمی‌ترین پمپ بنزین ایران ساخته شده و سعی دارد نحوه توزیع نفت و بنزین در ایران را به بازدیدکنندگان بازگو کند. موزه از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده که در هر قسمت، اشیاء و تصاویر مختلفی به نمایش گذاشته شده است. اگر در سفر خود به آبادان از موزه بنزین خانه دیدن کرده‌اید، تجربه‌های خود را برای ما بنویسید.

توجه: در نگارش متن از سایت موزه‌های نفت ایران بسیار استفاده شده است.