نکات مهمی که از خلیج فارس باید بدانیم!

امروز 10 اردیبهشت روز مهمی در تاریخ ایران است، روزی که دست استعمار پرتغالی‌ها از ایران کوتاه شد و خلیج فارس به ایران بازگشت. از 22 تیر ماه 1384 دولت ایران طی مصوبه‌ای تائید کرد که سالروز اخراج پرتغالی‌ها از تنگه هرمز به عنوان روز ملی خلیج فارس شناخته شود. بنابراین، به مناسبت این تاریخ، درباره علت نام‌گذاری، اهمیت خلیج فارس در طول تاریخ، حیات وحش و چند حقیقت جالب از آن‌ خواهیم پرداخت.

نگاهی به تاریخ و علت نامگذاری ملی خلیج فارس

خلیج فارس همواره در طول تاریخ به دلیل موقعیت استراتژیک و منابع فراوانش، از توجه بالایی برخوردار بوده و کشورهای متعددی برای به دست آوردن امتیاز آن به مبارزه با ایران پرداختند. یکی از این نبردها که به شکست ایران و از دست دادن خلیج فارس و مناطق آن منتهی شد، جنگ‌های ایران و پرتغال بود. در سال 886 شمسی، زمانی که حکومت صفویان به تازگی شکل گرفته بود، الفونسو دِ آلبوکرکه موفق به تصرف خلیج فارس شد. روایت جنگ ایران و پرتغال را می‌توانید با رجوع به عبارت لینک شده مطالعه کنید، اما به طور خلاصه‌تر این استعمار تا 115 سال به طول انجامید و نهایتا شاه عباس صفوی به جنگ علیه آنان پرداخت و موفق به بازپس‌گیری مناطق حوزه خلیج فارس و تنگه هرمز شد و این پیروزی، قرن‌ها پیش در چنین روزی، یعنی دهم اردیبهشت به دست آمد.

جالب است بدانید به دلیل ضعف در نبرد دریایی و نبود تجهیزات لازم، دولت انگلستان برای کمک به ارتش شاه عباس، چندین کشتی جنگی راهی ایران می‌کند تا شانس پیروزی بر پرتغالی‌ها افزایش یابد. اقدامی که در ظاهر شاید به نفع ایرانیان بوده باشد اما در حقیقت انگلیسی‌ها برای تضعیف قدرت بالای پرتغالی‌ها و جایگزین کردن نیروهای مستعمره خود انجام دادند. همانطور  که در طول تاریخ شاهد بوده‌ایم انگلیسی‌ها تلاش‌های نافرجام متعددی برای کسب امتیازات خلیج همیشه فارس انجام داده‌اند. از جمله تحریک اعراب در اواخر قرن 1960 میلادی برای تغییر نام خلیج فارس.

چرا خلیج فارس در جهان از اهمیت بالایی برخوردار است؟

خلیج فارس سومین خلیج بزرگ جهان شناخته می‌شود و مساحتی به بزرگی 237.000 کیلومتر مربع دارد. برای درک بزرگی این خلیج  کافیست بدانید مساحت یک کشور بزرگ اروپایی مانند بریتانیا 242.000 کیلومتر مربع است. البته بزرگی، تنها یکی از ویژگی‌هایش بوده و این خلیج از جنبه‌های دیگری نیز مهم است.

خلیج فارس با 8 کشور ایران، عمان، قطر، عربستان سعودی، کویت، بحرین، امارات متحده عربی و عراق خط ساحلی مشترک دارد که تمامی خط شمالی خلیج فارس و بخشی از شرق آن با ایران مشترک است و همچنین نسبت به 7 کشور دیگر بیشترین طول ساحلی را با ایران دارد. از آنجایی که خلیج فارس 8 کشور نام برده را به واسطه اقیانوس به یک دیگر متصل می‌کند، به عنوان یک منطقه عملیاتی مهم مورد توجه قدرت‌های بزرگ بوده است.

 همچنین از آنجایی که ذخایر نفتی کمی در اروپا وجود دارد و خلیج فارس نیز دارنده 40 تا 60 درصد ذخایر اثبات شده نفت جهان است، مورد توجه کشورهای غربی واقع شده. همچنین کیفیت‌ نفت‌های خام در جهان مشابه هم نیست و ذخایر نفتی خلیج فارس دارای ویژگی‌هایی چون سهولت استخراج، هزینه پایین تولید، امکان تولید مازاد بر ظرفیت، کیفیت‌تر بالا و... است.

به جز منافع سیاسی و مادی‌گرایانه‌ فراموش نکنید که این خلیج زیستگاه پرندگانی نظیر پرستوهای دریایی، عقاب دریایی و پلیکان است. همچنین صدها آبزی مختلف مانند چندین گونه نهنگ، کوسه، دولفین، میگو و انواع ماهیان زینتی در داخل آب‌های آن زندگی می‌کنند. حتی جانوران کمیاب و خاصی چون لاک‌پشت پوزه عقابی نیز در خلیج فارس و سواحل آن دیده می‌شوند. به طور کلی بیش از 900 گونه جانوری در خلیج فارس وجود دارد.

حقایقی جالب از خلیج همیشه فارس

• کشور بحرین یکی از جزایر خلیج فارس محسوب شده و وسعت آن حدودا یک دوم جزیره قشم است.
• همانطور که می‌دانید به غیر از خلیج فارس، ایران با دریای عمان و دریای خزر نیز دارای مرز مشترک است اما غالب جزیره‌های مسکونی یا توریستی ایران در خلیج فارس واقع شده‌اند (جهت آشنایی با جزایر خلیج فارس کلیک کنید).
• زمین‌شناسان بر این باورند که 500 هزار سال سال پیش، فلات جنوبی ایران منشا اولیه پیدایش خلیج فارس بوده‌اند.
• باورهایی وجود دارد که امپراطوری هخامنشی، 550 سال پیش از میلاد مسیح نام این خلیج را به پارس نام‌گذاری کرده است.
• خط‌های ساحلی خلیج فارس دربرگیرنده یکی از بزرگ‌ترین منابع نفت خام جهان به شمار می‌روند. 
• به غیر از نفت و گاز، آب‌های خلیج فارس به عنوان یکی از منابع مهم صید مروارید به شمار می‌رود.
• تا پیش قرن بیستم میلادی هیچ سند و نوشته‌ای در تاریخ وجود نداشت که نام خلیج فارس در آن خلیج عربی ذکر شده باشد.
• بیش از 700 گونه ماهی در دریای خلیج فارس زندگی می‌کنند که تعداد قابل توجهی از آن‌ها اندمیک هستند.
• جرج رایان رینلودز، زمین شناس انگلیسی نخستین بار در سال 1909 میلادی نفت را در خلیج فارس (در خاک ایران) کشف کرد.

 تالیف: لست سکند