جای خالی تنوع توریسمی در گردشگری ایرانی

توسعه و گسترش صنعت درآمدزای گردشگری که از آن به عناون صنعت فرادستی یا می شود به منبع موضوع برنامه ریزی و نقطه کانونی توجه برنامه ریزان تبدیل شده است.

تامین امکانات و زیرساخت های مورد نیاز برای گردشگران از ابتدایی ترین اقدامات دولت ها برای رونق این بخش تبدیل شده است و کشورهای پیشرو پار را از این نیز فراتر گذاشته و متنوع تر کردن مقاصد گردشگری را در دستورکار خود قرار داده اند.

جذب سرمایه های کوچک و بزرگ سرمایه گذاران و سوق یافتن این سرمایه ها به سمت متنوع شدن مقاصد گردشگری و تخصصی شدن توریست ها از اهدافی است که دولت ها آن را با جدیت دنبال می کنند.

نگاه جدید به مطالعات اجتماعی، معماری و شهرسازی و الگوهای توسعه همه جانبه در ساخت و ساز در مقاصد گردشگری و توسعه این مناطق از ضروریت هایی است که باعث می شوند میزان ماندگاری گردشگران در مقاصد گردشگری افزایش یابد.

*** گردشگری غذا

از ظرفیت های پردرآمد صنعت گردشگری که در ایران نیز مورد غفلت قرار گرفته است می توان به گردشگری غذا یا ˈ FOOD TOURISM ˈ یاد کرد که کشورهای دنیا از این ظرفیت مطلوب برای توسعه گردشگری خود بهره برده اند.

گردشگرانی که به کشورهای مختلف سفر می کنند در کنار دیدار از جاذبه های طبیعی و تاریخی آن کشور، دوست دارند از غذاهای سنتی کشوره مقصد نیز بچشند تا بعدا از این تجربیات به عنوان تجربه موفق و خاطرات خوب سفر خود یاد کنند.

گردشگران ورودی به ایران نیز از این قاعده پیروی کرده و دوست دارند هنگام سفر، از تنوع غذایی برخوردار باشند و یکی از جاذبه های سفر برای گردشگران، آشنایی با غذاهای مختلف کشورهای مقصد و چشیدن طعم غذاهای ان کشور است.

کشورهای پیشرو در توسعه گردشگری از Culinary Tourism یا Food Tourism به عنوان یک بخش درآمدزا و مستقل این صنعت بهره می برند تا از این طریق به توسعه گردشگری کشور کمک کنند، فرهنگ کشور خود را تبلیغ کرده و از سویی درآمدهای کلانی نیز کسب کنند.

ایران نیز با داشتن تنوع غذایی و فرهنگ های مختلف قومی در سراسر کشور می تواند از این فرصت به نحور شایسته استفاده کند و به عنوان مثال یک گردشگر می تواند در آذربایجان غذاهایی بخورد که در جنوب نیست و در جنوب با سفره ای مواجه شود که در اصفهان نیست و در اصفهان نیز غذاهایی به او ارائه شود که در شمال وجود ندارد.

*** گردشگری صنعتی، رونق بخش صنعت کشور

از دیگر ظرفیت هایی که در توسعه گردشگری کشور از آن غفلت شده است می توان ˈگردشگری صنعتیˈ را نام برد که کشورهای صنعتی جهان نیز از آن به خوبی در راستای افزایش سرانه درآمدها استفاده کرده اند.

بر اساس تعاریف، « گردشگری صنعتی دیدار مردم از سایتی است که یکی از اهداف آن ارائه تجربه گردشگری است، ولی کسب و کار اصلی سایت مورد نظر، تولید کالاها یا خدمات مختص به گردشگران و یا غیرگردشگران است».

در واقع گردشگری صنعتی نوعی گردشگری مشتمل بر دیدار از شرکت ها و صنایعی است که فعالیــت اصلی آن ها گردشگری نیست و دیدار از پروسه تولید، ماشین آلات، کاربرد ابزارها و فنون و سابقه تاریخی صنایع است که برای گردشگران صنعتی جذابیت دارد.

تعریف فوق از جامعیت خاصی برخوردار است، زیرا جاذبه های گردشگری شامل سایت هایی که گردشگری فعالیتِ محوری آنهاست و نیز سایت هایی که فعالیت محوری آنها گردشگری نیست را دربرمی گیرد.

این نوع از گردشگری، فعالیت های فراغتی انسان را بیشتر در محیط صنعتی امکانپذیر می سازد و مبتنی بر مسافرت های هدفمند، توام با آموزش، مطالعه و بازدید از جاذبه های صنعتی و بهره گیری از پدیده های متنوع آن است.

گردشگری صنعتی از طیف گسترده ای از گزینه های ویژه تشکیل شده که از بازدید علمی دانش آموزان و دانشجویان تا دیدار صنعتگران برای عقد قرارداد و یا سفر گردشگر به عنوان بخشی از یک مسافرت را شامل می شود.

چشم اندازها و مناظر زیبای مجموعه های صنعتی از جمله فرایند ها و سالن های تولید، کارگاه های ویژه، تحقیقات و توسعه سازمان صنعتی و همچنین ترس و هیجان ناشی از قرار گرفتن در کنار کوره های ذوب فلزات و دیدن حرکت مواد مذاب، از جاذبه های گردشگرپذیر این نوع گردشگری است.

این نوع گردشگری در برخی کشورهای اروپایی و کشورهایی نظیر چین، کره جنوبی و ایالات متحده به سرعت در حال توسعه و کسب اعتبار است، منطقه کوانگجو چین به عنوان یکی از پیشروان توسعه گردشگری صنعتی مطرح است و سیاستگذران توسعه گردشگری در این کشور توانسته اند با برنامه ریزی و به کارگیری شیوه های تبلیغاتی، گردشگران زیادی را برای دیدار از صنایع این منطقه جذب کنند.

سدهای برق آبی کشور از ظرفیت های مغفول مانده توسعه این بخش است و جاذبه های صنعتی زیادی نیز در کشور وجود دارد که می توان از این توانمندی ها در راستای توسعه گردشگری صنعتی استفاده کرد.

ˈمحمدرضا نعمت زادهˈ وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز در سفر به شهرکرد در جمع کارکنان سازمان صنعت، معدن و تجارت استان چهالرمحال وبختیاری از برنامه دولت برای رونق گردشگری صنعتی سخن گفته بود.

وی با تاکید بر لزوم برنامه ریزی مدون برای آشنایی دانشجویان، استادان دانشگاه ها و جامعه علمی کشور با بخش صنعت، افزود: با برنامه ریزی و کار کارشناسی می توان بخش گردشگری و صنعت را همزمان با یکدیگر توسعه داد و اجرای صحیح این بخش، گردشگری صنعتی را در ایران رونق می دهد.

نعمت زاده همچنین نوآوری در صنعت و به روز شدن زیرساخت ها و فناوری مورد استفاده در بخش صنعت را برنامه اصولی دولت یازدهم در این حوزه خواند و افزود: نمی توان از صنایع فرسوده بهره وری و افزایش اشتغال انتظار داشت.

وزیر صنعت، معدن و تجارت تاکید کرد: اگر به عنوان مثال، هتل ها با رویکرد توسعه صنعتی ساخته شود، هم بخش صنعت و هم گردشگری رونق می گیرد.

از منافع دیگر این طرح نیز می توان به سازماندهی مسافران و افزایش آگاهی آنان و به تبع آن افزایش طول مدت اقامت آنها اشاره کرد که به دنبال خود منافع اقتصادی و اجتماعی بی شماری را برای منطقه و صنایع موجود در آن فراهم می کند.

*** گردشگری سلامت و فرصت های مغفول مانده این ظرفیت

آمارهای جهانی صنعت گردشگری را دومین صنعت پردرآمد می خوانند و از حوزه سلامت به عنوان سومین بازار پردرآمد در جهان یاد می شود که در کشورهای پیشرفته بیش از ۱۰درصد از تولید ناخالص ملی را تشکیل می دهد.

گردشگری سلامت در سال 2012، 100 میلیارد دلار درآمدزایی داشته و در همین سال سهم کشورهای اسلامی از درآمدهای جهانی گردشگری سلامت تنها 3 میلیارد دلار و ایران 350 میلیون دلار بوده است.

این میزان درآمد با وجود جاذبه ها و قابلیتهای ایران بسیار ناچیز است، زیرا بر اساس بررسی های انجام شده هر گردشگر سلامت در ایران سه برابر گردشگران عادی ارز آوری دارد.

چشمه های آب گرم و سرد معدنی، پیشرفت های تکنولوژیکی و علمی پزشکی، گیاهان دارویی و طب سنتی، اقلیم های ویژه جغرافیایی و زیست بوم های گوناگون از ظرفیت هایی است که می توان از آن در راستای توسعه گردشگری سلامت از آن استفاده کرد.

معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور نیز در سفر به شهرکرد گفت:بیش از 30 گروه سرمایه گذار در بخش گردشگری سلامت و مسائل بهداشتی و درمانی به ویژه توریسم درمانی به منظور ایجاد اماکنی که هم سرویس درمانی و هم هتلینگ خوب داشته باشد، سرمایه گذاری کرده اند.

ˈمسعود سلطانی فرˈ در خصوص توانمندی استان های کشور در گردشگری سلامت، از این بخش از گردشگری به عنوان صنعت پردرآمد در اقتصاد امروز یاد کرد.

وی اضافه کرد: بر اساس آمارها، گردش مالی گردشگری سلامت در جهان 150 تا 200 میلیارد دلار است که ایران نیز با توجه به ظرفیت های موجود در نیروی متخصص و زیربناهای بخش بهداشت و درمان می تواند به مقصد گردشگران تخصصی بخش سلامت تبدیل شود.

معاون رئیس جمهوری پایین بودن هزینه های درمانی در ایران در مقایسه با بسیاری از کشورهای اروپایی و حاشیه خلیج فارس را از نقاط مثبت رونق این صنعت عنوان کرد و افزود: در تامین تجهیزات تا حدودی با مشکل مواجهیم ولی می توان این زیرساخت ها را تامین کرد.

سلطانی فر از بیمارستان های رضوی مشهد، نمازی شیراز و دو مرکز در تهران و برخی بیمارستان های مرزی به عنوان مقاصد گردشگری درمانی یا سلامت در ایران یاد کرد.

رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اضافه کرد:تعرفه های درمانی در ایران حدود 20 تا 30 درصد پایین تر از کشورهای اروپایی و عربی است و تخصص پزشکان نیز در حد بالایی قرار دارد.

سلطانی فر گفت:کارگروهی برای توسعه فعالیت های گردشگری سلامت میان سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، وزارت امور خارجه، بهداشت و درمان ایجاد شده و دبیرخانه آن نیز در سازمان میراث فرهنگی مستقر است.