سهم ایران از گردشگری سلامت

برخلاف خدمات به ظاهر یکسانی که درسفرهای درمانی به متقاضیان و گردشگران ارائه می‌شود، بسته به هدف نهایی بیمار، مقصد دریافت این خدمات و هزینه درمان ، سفر درمانی برای هرگردشگر و درهر کشوری ،معنا و مفهوم متفاوتی دارد.

طبق آمارهای جهانی ارائه شده، در سال 2004 درآمد حاصل از گردشگری سلامت 40 میلیارد دلار بوده است که این رقم در سال 2006 به 60 میلیارد دلار رسیده و در سال 2012 به بیش از 100 میلیارد دلار رسیده است. درواقع صنعت گردشگری درمانی یا سلامت اکنون مدت‌هاست است که درمیان عموم مردم درکشورهای مختلف محبوبیت بسیار یافته است. با این حال برخلاف خدمات به ظاهر یکسانی که دراین صنعت به متقاضیان و گردشگران ارائه می‌شود، بسته به هدف نهایی ازارائه این خدمات در مقصد یا دریافت این خدمات از سوی گردشگر، درهر کشوری این موضوع معنا و مفهوم متفاوتی دارد.

طبق تحقیقات انجام شده از سوی موسسه تحقیقات بازاریاب "رنوب" درباره گردشگری درمانی آسیا ، برای گردشگران امریکایی سفر با هدف درمان یعنی گردشگری سلامت و درمان به معنی صرفه جویی درهزینه های درمانی است. درامریکا گروه‌های کم درآمدتر یا گروه‌های طبقه متوسط که تحت پوشش خدمات درمانی نیستند برای دریافت امکانات درمانی وپزشکی ارزان‌تر راهی کشورهای دیگر می‌شوند.

برای گردشگران کانادایی و اروپایی هم صرفه جویی در هزینه یک اولویت مهم در انتخاب مقصد سفر برای درمان است اما علاوه بر انگیزه‌های مالی سفردرمانی به معنی رهایی از صف طویل انتظار در بیمارستان‌های دولتی برای دریافت درمان‌های پزشکی نیز هست. دراین کشورها طبقاتی با درآمد متوسط از مشتریان مهم واصلی گردشگری درمانی همان هستند که نمی‌خواهند انتظارهای بی‌پایان برای دریافت خدمات درمانی بیمارستان های دولتی کشورخود را تحمل کنند.

اما برای افریقاییان توریسم درمانی به معنی برخورداری از تسهیلات درمانی و بهداشتی برتر است که در کشور خودشان اغلب دردسترس نیست. درافریقا یک خانواده ثروتمند ویا افراد با درآمد بالای متوسط از مشتریان اصلی گردشگران درمانی درکشورهای دیگر هستند. درمقایسه با کشورهای غربی ، کشورهای توریستی آسیا با ارائه خدمات درمانی بسیار ارزان تر یک انتخاب ارزان برای هر فرد اروپایی و امریکایی است.

گردشگری درمانی برای یک شهروند خاورمیانه نیز معنای خاص خود را دارد و آن برخورداری از متخصصان و پزشکان درجه یک است که درکشورهای خودشان موجود نیست. یک خانواده ثروتمند یا متعلق به طبقات بالای متوسط سفر درمانی را با هدف یافتن پزشکان حاذق و متبحر انتخاب می‌کند. شهروندان خاورمیانه درگذشته کشورهای غربی را برای درمان های پزشکی انتخاب می‌کردند اما پس از حادثه یازده سپتامبر به دلیل افزایش مقررات محدود کننده و سخت گیری درصدور ویزا به شهروندان عرب، شهروندان درکشورهای خاورمیانه ناگزیر کشورهای آسیایی را هدف سفرهای درمانی خود قرار دادند.

کشورهای آسیایی تایلند و سنگاپور هم اکنون دو کشور برتر از نظر گردشگری درمانی هستند که به دلایل مختلفی همچون برخورداری از تجهیزات پزشکی با کیفیت، زیرساخت‌های درمانی عالی و حداقل مدت زمان برای انتظار و نیز دردسترس بودن متخصصان و پزشکان با عالیترین سطح مهارت، بیشترین تعداد گردشگر درمانی را بخود جذب می‌کنند.

اما این تمام ماجرا نیست. این دو کشور درکنار یکدیگر و تنها در سال 2013 بالغ بر 60 درصد از کل گردشگران درمانی در سراسر آسیا را بخود جذب کرده‌اند. از نظر میزان پول خرج شده در بخش گردشگری درمانی تایلند بالاترین سهم را از بازار گردشگری درمانی آسیا نصیب خود کرده است که کشورهند پس از تایلند از این نظر در رتبه دوم جدول کشورهای اسیایی جای دارد.

هند به عنوان یکی از 5 مقصد برتر گردشگری درمانی در جهان میزبان بیش از 166هزار گردشگر از سراسر جهان است که تنها در سال 2012 با هدف دریافت کمک‌های درمانی به این کشور سفر کردند. دفتر گردشگری بهداشت و درمان هند بااعلام این مطلب یادآور شده است که هند انتظار دارد تا سال 2018 درآمد خود را به 6 میلیارد دلارافزایش دهد. درهمین راستا تقویت و حمایت از طب سنتی، یوگا، آیروودا و گیاهان دارویی برای تحقق طرح افزایش درآمد 6 میلیارد دلاری هند از محل گردشگری درمانی در دستور کار مقامات گردشگری هند قرار گرفته است.

گردشگری درمانی درایران توریسم پزشکی در ایران با وجود کیفیت بالای خدمات درمانی و قیمت ارزان، به علت نبود تبلیغات مناسب، هنوز جایگاه خود را بازار نیافته است و گام‌های نخست را طی می‌کند. در حالی‌که دولت براساس برنامه‌ریزی‌های خود باید تا پایان برنامه چهارم توسعه 30 درصد از نیازهای درمانی کشور را از طریق صدور کالا، خدمات پزشکی و توریسم درمانی فراهم کند.

دراین میان ایران رقیبان مهمی نیز در منطقه دارد. از جمله رقیبان مهم ایران در حوزه خلیج‌فارس می‌توان اردن و دبی را نام برد. کشور اردن سالانه 500 میلیون دلار درآمد ارزی از توریسم درمانی دارد. دبی از چند سال پیش شهرهای سلامت را راه‌اندازی کرده و با برخی از دانشگاه‌های معتبر دنیا برای توسعه این مراکز قرارداد بسته است. اما این آغازراه است.

طبق استراتژی‌های تعریف شده که قرار است اعتباری برابر با 16 میلیارد درهم دبی به بخش توریسم درمانی اختصاص یابد، دبی می‌کوشد هسته قدرتمندی برای ارتقای این بخش ایجاد کند. این طرح شامل تقویت شبکه‌های موجود تسهیلات درمان و سلامت و نیز ایجاد زیر ساخت‌های مدرن و مرکز معتبر و بزرگی از متخصصان سلامت ومهارت‌های درمانی با اعتبار توریستی در دبی است. طبق این طرح، قرار است ضمن برقراری ارتباط با بازارهای گسترده جهانی و تحقیق در باره نخستین اقدامات در راستای طرح استراتژیک دبی 2015 ، با مسیریابی و طرح عملی برای توسعه ، مراحل آغازین این طرح عملی شود. توریسم پزشکی در سال 2010 درآمدی بالغ بر 7 میلیارد درهم برای امارات داشته است.

ایران در سال 83 تقریباً 12 هزار بیمار خارجی پذیرش کرده است که این میزان در سال 84 به 17 هزار و پانصد نفر رسید ولی متاسفانه آمار قابل استناد از درآمدهای حاصل از جذب توریسم درمانی در سالهای اخیر در ایران وجود ندارد.

با این حال چالش اصلی فراروری گردشگری درمانی ایران، نبود مدیریت یکپارچه در این حوزه است و از آن‌جایی که چنین ایده‌ای در ایران تقریباً نو تلقی می‌شود، به نظر می‌رسد تهیه طرحی که به این مسئله به طور همه جانبه بپردازد و نیز تجارب کشورهای دیگر در این خصوص را مطالعه نماید، به سیاست گذاران کمک خواهد کرد تا برای جذب توریسم پزشکی با رویکردی علمی و بومی حرکت نمایند.

چندی پیش معاون رئیس جمهور گفت: سهم ایران از گردشگری سلامت 400 تا 500 میلیون دلار است که امیدواریم با شرایطی که برای بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری جدید فراهم شود در آینده نزدیک تا پایان دولت تدبیر و امید به 2.5 تا سه میلیارد دلار برسانیم.