در بحبوحه ی روزهای جنگ سرد، اتحاد جماهیر شوروی در اقدامی گسترده شروع به منفجر کردن تمامی قسمت های شمالی قزاقستان کرد تا بتواند امکان استفاده از انرژی هسته ای برای اهداف صلح آمیز ساخت و ساز (از قبیل جابجایی زمین، ایجاد کانال و ذخایر، حفاری های نفتی و ...) را مورد بررسی قرار دهد. این آزمایش ها تحت عنوان «انفجار هسته ای برای اقتصاد ملی» صورت گرفتند. این برنامه در واقع ورژن اتحاد جماهیر شوروی برای عملیاتی مشابه در ایالات متحده به نام Operation Plowshare بود.
ایده ی برنامه ی اتحاد جماهیر شوروی که در واقع وامدار ایالات متحده بود، در عمل با موفقیت های زیادی مواجه شده و در زمینه ی تعداد برنامه های کاربردی که با آزمایش های میدانی مورد بررسی قرار گرفتند و همچنین میزان استفاده ی آنها در صنعت، پروژه ای بسیار عظیم تر از همتای آمریکایی خود از آب درآمد. این در حالی است که آمریکایی ها قبل از اینکه متوجه بد بودن این ایده شوند 27 آزمایش انجام داده و برنامه را در سال 1977 متوقف نمودند، اما اتحاد جماهیر شوروی به برنامه ی خود تا سال 1989 ادامه داده و در این مدت 156 آزمایش هسته ای انجام داد.
یکی از آزمایش هایی هسته ای که بیشتر شناخته شده است، آزمایش سال 1965 چاگان و در سایت آزمایشی سمیپالاتینسک قزاقستان می باشد. آزمایش چاگان قرار بود مناسب بودن انفجارهای هسته ای برای ایجاد ذخایر را مورد بررسی قرار دهد. این انفجار اولین و بزرگترین انفجاری بود که در راستای برنامه ی اقتصاد ملی صورت گرفت. عملیات بدین شکل بود که در عمق 178 متری و داخل حفره ای عمیق در بستر خشک رودخانه ی چاگان دستگاهی 140 کیلوتنی جایگذاری شد تا دهانه های این شکاف بتواند در دوره ی جریان های شدید، بستر را تبدیل به سد کند. انفجار منجر به شکل گیری شکافی به عرض 400 متر و عمق 100 متر شد که ارتفاع دهانه ی آن بین 20-38 متر متغیر بود. بعدها کانالی در این شکاف تولید شد که به این مکان و مخزن پشت آن اجازه می داد که با آب پر شوند.
این مخزن به صورت غیر رسمی با عنوان دریاچه چاگان شناخته می شود و امروز نیز کماکان به همان شکل سابق خود وجود دارد. آب موجود در این مخزن رادیواکتیو است و میزان رادیواکتیویته ی آن 100 برابر میزان مجاز در آب آشامیدنی است، البته 100-150 متر دورتر، دوز رادیواکتیویته به میزان مجاز افت می کند. در زمان ایجاد این مخزن، اتحاد جماهیر شوروی به وجود دریاچه ی چاگان افتخار می کرد. آنها فیلمی از این دریاچه ساختند که در آن وزیر صنایع ماشین سازی که مسئول کل برنامه ی سلاح های هسته ای اتحاد جماهیر شوروی بود را در حال شنا کردن در دریاچه نشان می داد و آب چاگان نیز برای مصرف دام های منطقه استفاده می شد.
بنا بر تخمین هایی که زده شده، حدود 20% از محصولات رادیواکتیو حاصل از آزمایش چاگان از منطقه ی انفجار خارج شده و در ژاپن شناسایی شدند. نقض مفاد پیمان آزمایش محدود اکتبر سال 1963 که آزمون های جوی را ممنوع اعلام می کرد، باعث خشم شدید ایالات متحده شد. اتحاد جماهیر شوروی در پاسخ به این موضوع اعلام کرد که این یک تست زیرزمینی بوده و مقادیر زباله های رادیواکتیو وارد شده به جو قابل چشم پوشی بوده اند. بعد از کشمکش های بسیار در نهایت موضوع به حال خود رها شد.
منبع: amusingplanet
