در سال 1971، کارگران چینی در استان هوان، به طور اتفاقی، یکی از شگفت‌انگیزترین محوطه‌های باستانی را از زیر خاک بیرون کشیدند. پروژه‌ای که این کارگران مشغول آن بودند، ساخت پناهگاهی برای نجات از حملات هوایی بود. برای این کار، آنها در حال ایجاد حفره‌ای در تپه ماوانگدویی (Mawangdui) بودند. جایی که هیچ مزاحمتی برای بومیان منطقه نداشته باشد. در نیمه‌های اجرای این پروژه و وقتی کارگران می‌خواستند در زمان استراحت خود سیگار بکشند، ناگهان متوجه می‌شوند، کبریتی که برای روشن کردن سیگار بیرون می‌آورند خود به خود روشن میشود. بومیان این اتفاق را روح‌آتش نامیدند و دانشمندان به سرعت برای بررسی چرایی و چگونگی این پدیده به منطقه آمدند. این گونه بود که آرامگاه ابدی یک خانواده ثروتمند و اشراف‌زاده کشف شد.
با تشخیص باستانی بودن محوطه، گروهی از باستان‌شناسان راهی این منطقه شدند. دولت در آن زمان هزینه ناچیزی برای انجام تحقیقات در نظر گرفت. این مبلغ با نرخ تبدیل امروزی، حدود 854 دلار بود. به همین دلیل بود که باستان‌شناسان مجبور شدند برای انجام پروژه دست به خلاقیت بزنند. آنها طی فراخوانی توانستند مشارکت 1500 دانش‌آموز را جلب کنند. با کمک این دانش‌آموزان، محوطه تخلیه و سه مقبره از خاک بیرون آمد.
آرامگاهِ خانوادگیِ چند هزار ساله
این محوطه شامل سه مقبره و متعلق به خانواده‌ای سه نفره بود. پدر خانواده که «لی کانگ» نام دارد، یکی از اشراف و خدمت‌گزاران دولت بوده که لقب «اربابِ دای» را داشته است. او در کنار همسرش که ژین ژویی نام دارد و ملقب به بانو دای است و یک مرد جوان، که احتمال می‌دهند پسر یا برادر کوچکترش باشد، در یک محوطه قرار گرفته‌اند.
این خانواده، در زمان حکومتِ سلسله «هان» زندگی می‌کردند. سلسه‌ای که در فاصله زمانی 206 پیش از میلاد تا 220 میلادی، بر چین حکومت می‌کرده است. بانو دای حدود سال 163 پیش از میلاد، یعنی بیش از 2000 سال پیش، از دنیا رفته است، اما جسم مومیایی شده و تقریبا سالم مانده او و گنجینه‌ای که همراه با جنازه در مقبره قرار گرفته، اطلاعات ارزشمندی درباره عهد باستان در چین در اختیار محققین و باستان‌شناسان قرار داده است.
گنجینه‌ای دست نخورده
در بخش بیرونی آرامگاه، جایی که گنجینه این خانواده قرار داده شده است، باستان‌شناسان بیش از 1000 وسیله ارزشمند پیدا کردند. طبق باور مرسوم، قرار بوده از این گنجینه در دنیای پس از مرگ استفاده شود. وسایلی که در این مقبره قرار داشتند، آنقدر مجلل و ارزشمند بود که به بانو دای لقب دیوا دادند. در این قسمت بخشی از وسایلی که در مقبره قرار داشته و در کاوش‌های باستانشناسی پیدا شده را می‌بینید.
- 100 دست لباس ابریشمی نفیس
- لباس‌های پارچه‌ای غیرابریشمی
- 182 قطعه اثر لاکی گران‌قیمت
- مجموعه‌ای از لوازم آرایش و زیورآلات
- فنجانِ چایِ لاکی، با طراحی ابر و نوشته "لطفا بنوشید"
- ابزار و آلات موسیقی
- 162 مجسمه چوبی هم در مقبره قرار داده شده که نمادی از مستخدمینی هستند که در زمان حیات به او خدمت می‌کردند
- نقشه‌های مختلف
- 28 کتاب درباره طب، نجوم و زندگی معنوی
- وسایل پخت و پز از جنس چوب بامبو
- مواد اولیه برای تهیه غذا
- غذاهای آماده و پخته شده
- دبه‌ها و بطری‌های نوشیدنی
برخلاف مقبره بانو دای، دو مقبره دیگر که به همسر و پسر (یا برادر همسرش) تعلق دارد، مجلل نبودند. باستان‌شناسان معتقدند که این دو مرد بسیار زودتر از بانو دای فوت کرده و مراسم تدفین باشکوهی نداشتند، اما در مورد تنها بانوی این مقبره‌ها داستان متفاوت است. به نظر می‌رسد که مراسم تدفین او برنامه‌ریزی شده و همه چیز از قبل آماده شده است.
پزشکان دست به کار می‌شوند
بیشتر از 2000 سال از مرگ این بانو می‌گذرد، اما کالبدشکافی و آزمایشات انجام شده روی بدن مومیایی شده او، همان‌قدر اطلاعات به محققین می‌دهد که یک آزمایش امروزی. دانشمندان توانستند تمام اعضای درونی بدن بانو دای را بررسی کنند. آنها متوجه شدند که 138 دانه طالبی در معده مومیایی وجود دارد که نشان می‌دهد در فصل تابستان و در فاصله کمی بعد از خوردن میوه از دنیا رفته است. آنها همین طور متوجه شدند که ژین ژویی از مجموعه‌ای از بیماری‌های مختلف مانند عفونت‌های انگلی، لخته شدن خون، مشکلات کمر و بیماری‌های کبدی رنج می‌برده است.
هرچند علت مرگ او هیچکدام از مشکلات گفته شده نبوده است. احتمالا سبک زندگی تجملاتی و افراطی او باعث مرگش شده است. ژین ژویی در زمان مرگ حدود 50 سال سن داشته است و در اثر مشکلات قلبی از دنیا رفته است. در آزمایش‌ها مشخص شد که بانو دای از سنگ صفرا رنج می‌برده که مجاری صفراوی را مسدود کرده بود. با توجه به دردناک بودن این بیماری، بعید نیست که درد زیاد منجر به سکته قلبی شده باشد.
راز سالم ماندن مومیایی
مومیایی‌هایی که در بخشهای دیگر جهان پیدا می‌کنیم، مثلا مومیایی‌های مصر، همگی خشک شده‌اند. برخلاف آنها، بدنِ بانو دای سالم مانده است. حتّی بعد از 2000 سال، پوستش سالم است، موها و مژه‌ها همچنان سرجای خود باقی هستند و عضلات و مفاصل همچنان انعطاف دارند. محققین حتی توانستند خون در رگ‌های این مومیایی پیدا کنند و بفهمند که گروه خونی او A بوده است. در کالبدشکافی مشخص شد که تمام اندام‌های درونی سالم بوده و رطوبت داشتند.
بدن مومیایی را در 20 لایه ابریشم پیچیده بودند که جلوی نفوذ باکتری و تجزیه شدن بدن را گرفته است. سپس آن را در 4 تابوت تو در تو قرار دادند و با لایه‌ای از لاک الکل مهر کرده‌اند. در نهایت، فضای اطراف تابوت‌ها را با 5 تن ذغال و خاک ضد رطوبت پر کرده‌اند و روی آن خاک معمولی ریخته‌اند. پروسه تجزیه بدن از زمانی شروع شد که لیدی دای بعد از کاوش از مقبره‌اش خارج شد.
اما علت سالم ماندن بدن، فقط نحوه خاکسپاری‌اش نیست. بدن ژین ژویی به ماده ناشناخته‌ای آغشته بوده که اسیدی و قرمز رنگ است. کارشناسان مطمئن نیستند که این ماده به عمد و جهت حفظ مومیایی استفاده شده یا در طول این 2000 سال در تابوت به وجود آمده است. بعضی محققین معتقدند که دما و رطوبتی که در تمام این سال‌ها به شکل ثابت باقی مانده، علت اصلی سالم ماندن جسد است. در هر حال، به قطع نمیتوان گفت علت سالم ماندن بدن ژین ژویی چیست؛ به خصوص که داخل بدن هیچ نشانه‌ای از مواد مومیایی کننده وجود ندارد و حتّی خون پیدا شده.
در مقبره‌های دیگر در چین نیز همین ماده ناشناخته پیدا شده، اما هیچکدام از مومیایی‌ها به سلامت بانو دای نبودند. احتمالا سنت مومیایی کردن چینی‌ها در زمان ژین ژویی به حد اعلای خود رسیده بوده است. با اینکه دانشمندان همچنان علت سالم ماندن جسد را نمی‌دانند، اما احتمال تزریق ماده‌ای ناشناخته برای حفظ جسد همچنان وجود دارد.
مومیایی از نژاد سفیدپوست در چین
زیبای خفته چینی
استادی از آکادمی پلیس چین که بسیار به داستان بانوی دای علاقه‌مند بود، سعی کرد چهره این بانو را بازسازی کند. این استاد، با استفاده از تکنولوژی‌های جدید، تصویر ژین ژویی را زمانی که 30 ساله بوده است، بازسازی کرد و مجسمه‌ای مومی براساس آن ساخته شد. این مجسمه زیبا امروز در موزه استان هونان قرار دارد. البته که دانشمندان درباره صحت و دقت این بازسازی شک دارند؛ به خصوص که جسد، به دلیل سبک زندگی ناسالم این بانو، نشانه‌هایی از چاقی و بیماری‌های مزمن دارد.
در دهه 1970، کشف مقبره خانواده دای، برای دولت چین خیلی مهم نبود، اما امروز داستان متفاوت است. این مقبره یکی از مهم‌ترین محوطه‌های باستانشناسی کاووش شده در چین است. پارچه‌ای که روی تابوت درونی انداخته شده بود، یکی از قدیمی‌ترین پرتره‌های پیدا شده در چین است.
بانو دای به دنیای پس از مرگ هدایت میشود
پارچه پرچم‌مانندی که روی تابوت کشیده شده، راهنمایی به دنیای بعد از مرگ است و از سه قسمت تشکیل شده: در قسمت بالایی آن بهشت را می‌بینیم. در قسمت میانی، تصویری از دنیای پس از مرگ وجود دارد. در این بخش لیدی دای با لباسِ مجللِ ابریشمی درحالی ایستاده است که دو خدمتکار جلوی او زانو زده و ظرفی را پیشکش می‌کنند. سه پیشخدمت دیگر پشت بانو دای ایستاده‌اند و او را همراهی می‌کنند. در سمت چپ و راست بانو دای، دو اژدهای مهیب می‌بینیم که به سمت بهشت کشیده شده‌اند. پایین‌تر، عزادارانی را می‌بینیم که بدن ژین ژویی را برای سفر ابدی‌اش آماده می‌کنند و در بخش سوم هم تصاویری از دنیای مردگان را می‌بینیم.
ماهی، مار، بز و پرندگان نمادین روی ابریشمِ رنگارنگِ مجلل دیده میشود. این بیرقِ مرگ بی‌شک اثر هنری بی‌نظیری است، اما مهم‌تر از آن، به تاریخ‌شناسان تصویری از باورها و عقاید جامعه اشراف و مرفه چین در زمان سلسله هان می‌دهد. بانو دای ممکن است از دردی مرده باشد که نتیجه زندگی تجملاتی‌اش باشد، اما مقبره‌ای که ملازمانش این چنین با علاقه و صبر و حوصله ساخته‌اند، در دنیای پس از مرگ، به او شادی ابدی می‌بخشد.
سنت‌هایی مانند مومیایی کردن یکی از اسرارآمیزترین یادگارهای گذشته است. با وجود تحقیقاتی که به شکل مستمر و در نقاط مختلف دنیا برای کشف اسرار این سنت‌ها انجام میشود، آنها همچنان در پرده‌ای از ابهام هستند. به علاوه، اطلاعات زیادی از گذشته باقی نمانده و به جز محدود متونی که به جا مانده، دانشمندان منبعی برای رجوع ندارند. روش و موادی که برای مومیایی کردن بانو دای استفاده شده هم یکی از رموزی است که همچنان حل نشده باقی مانده. شاید در آینده مقبره‌های دیگری پیدا شوند که اطلاعات بیشتری از این سنت شگفت‌انگیز به ما بدهند، اما آنچه امروز داریم فقط مجموعه‌ای از احتمالات و فرضیه‌ها است.
منبع: History 101
