با آرمادیلو، پستاندار ضدگلوله آشنا شوید!

 در افسانه‌های مایایی آمده است که هاچاکیوم، خدای خورشید برای تنبیه 2 ایزد سرکش، آن‌ها را روی یک نمیکت نشاند. سپس نیمکت تبدیل به یک جفت آرمادیلوی تنومند شد و با پریدن به آسمان و وارد کردن ضربه با حالت غلتان به آن دو ایزد نافرمان، درس عبرتی برای انسان‌ها از سزای نافرمانی به وجود آوردند.البته امروزه نظریه دیگری برای پیدایش این پستاندار وجود دارد که مثل این داستان حماسی نیست. در ادامه به آرمادیلو، جانور کهن سالی‌ خواهیم پرداخت که میلیون‌ها سال قبل‌تر از انسان‌ها در کره زمین به تکامل رسیده. البته اطلاعاتی که در ادامه متن گردآوری شده است، بر اساس حقایق و علوم تجربی بوده است و نه افسانه‌های مایایی!

مشخصات عمومی آرمادیلو

همانطور که واژه گربه‌سانان اشاره‌ای به گونه‌ خاص از گربه‌ها ندارد و یک تیره در نظام رده‌بندی حیوانات محسوب می‌شود، آرمادیلو نیز نام تیره‌ای است که در راسته نوارسانان قرار می‌گیرد و نام یک گونه‌ جانوری نیست. تیره آرمادیلوها شامل 20 گونه مختلف می‌شود که هر کدام تفاوت‌های ظاهری و ژنتیکی متمایزی با یکدیگر دارند. در این میان آرمادیلوی غول پیکر (Giant Armadillo) با وزن 19 – 33 کیلوگرمی و قد 150 سانتی‌متری (با احتساب دم) بزرگ‌ترین در گونه خود به شمار می‌رود. آرمادیلوی پری‌وار صورتی (Pink Fairy Armadillo) نیز با اندازه حدودی 9 – 12 سانتی‌متری کوچک‌ترین گونه آرمادیلو شناخته می‌شود. اما به طور میانگین اندازه سایر گونه‌های آرمادیلو حدود 75 سانتی‌متر است.

برخی از مشخصات آرمادیلوها که در تمامی گونه‌های آن دیده می‌شود، پوسته سختی است که در بدن این پستاندار وجود دارد. این پوسته سخت آنقدر در آرمادیلوها شاخصه مهمی تلقی می‌شود که حتی نام آن‌ها مرتبط با آن است. آرمادیلو یا آرمادیو (تلفظ صحیح) واژه‌ای اسپانیایی به معنا زره‌دار کوچک است که برای این حیوان انتخاب شده است.

اکثریت این آرمادیلوها، دارای پنجه‌های تیزی هستند که شکار و حفر گودال را برایشان آسان‌ می‌کند. پاهای کوتاهی دارند که بسیار قدرتمند است و در صورت احساس خطر با سرعت نسبتا بالایی می‌توانند حرکت کنند، همچنین برخی از گونه‌ها قابلیت شنا کردن و نگه داشتن نفس در زیر آب را دارند.

آرمادیلو، پستانداری همه چیز خوار است و از حشرات، نرم تنان، لارها، گیاهان، میوه‌ها و به ندرت لاشه حیوانات تغذیه می‌کند. این جانور شبیه مورچه‌خوار است و زبان چسبناکی دارد که با فرو بردن آن به زیر خاک، حشرات ریز مخصوصا کرم و مورچه‌ها را شکار می‌کند. عمر این حیوانات، بسته به نوع گونه از 4 تا 30 سال می‌تواند متفاوت باشد.

تولید مثل و رفتار شناسی آرمادیلو

حدود 60 تا 120 روز از زمان جفت گیری تا زایمان آرمادیلوها زمان نیاز است که این موضوع باتوجه به نوع گونه متغیر خواهد بود. هنگام زایمان، یک آرمادیلو ماده بین 1 تا 8 فرزند می‌تواند به دنیا بیاورد که این مورد هم با توجه به نوع گونه متفاوت است. آرمادیلو طی 3 تا 12 ماه به بلوغ جنسی می‌رسند و در چند هفته نخست زندگی خود، پوست چرمی و نرم دارند. آرمادیلوها حیوانات منزوی هستند و به غیر از شرایط خاص مانند تولید مثل، کنار یک دیگر دیده نمی‌شوند و زندگی گروهی ندارند.

آرمادیلو در کجا زندگی می‌کند؟

19 گونه آرمادیلوها در قاره آمریکا جنوبی زندگی می‌کنند و تنها یک گونه «آرمادیلو نه نواره» در جنوب و جنوب شرقی ایالات متحده آمریکا زندگی می‌کند. آرمادیلو‌ها حیوانات مهاجری نیستند و به همین دلیل، نرخ پراکندگی جمعیتی آن‌ها به نواحی آمریکای لاتین محدود می‌شود. البته دلیلی هم برای تغییر مکان آرمادیلوها از قاره آمریکای جنوبی نیز وجود ندارد. این جانوران به دلیل متابولیسم آرام و چربی پایینی که دارند، نسبت به تغییرات دما بسیار حساس‌ هستند و از این جهت در مناطق گرم و استوایی زندگی می‌کنند. آرامادیلو‌ها با زندگی در قاره آمریکای جنوبی سال‌هاست که وفق یافته‌اند. اگر به رادیو ماجرا گوش کرده باشید، در قسمت «اروگوئه سرزمین مردم مهمان‌نواز» از این جانور عجیب صحبت شد.

وضعیت بقای آرمادیلو

آرمادیلوها تنها راسته‌ای از نواره‌سانان است که در طبیعت باقی مانده است. برای درک بهتر این موضوع، باری دیگر وضعیت این جاندار را با گربه مقایسه می‌کنیم. گربه در راسته گوشت‌خواران قرار می‌گیرد و حیوانات بسیار دیگری مانند خرس‌، گرگ و شیر را شامل می‌شود که خود این جانوران می‌توانند چندین گونه مختلف داشته باشند. اما در راسته نوارسانان، آرمادیلو‌ها تنها تیره‌ای هستند که در طبیعت باقی‌ مانده‌اند و سایر تیره‌ای راسته نوارسانان مانند شیاردندانان و پامپاددان به کلی منقرض شدند و هیج گونه‌ای از این تیره جانوری باقی نمانده است. ‌

اما با این وجود، اکثر گونه‌های آرمادیلوها در وضعیت مناسبی قرار دارند و در خطر انقراض نیستند. مهم‌ترین عواملی که باعث تهدید حیات این جانور می‌شود عبارت است از شکار شدن توسط پستانداری چون خرس، شیر و انسان، آتش‌سوزی‌های جنگل‌ها و سایر عوامل انسانی مانند تخریب زیست بوم‌ها. آرمادیلوها یکی از قدیمی‌ترین حیوانات جهان هستند که قدمت آن‌ها به 50 میلیون سال پیش بازمی‌گردد و دست کم 21 گونه از آرمادیلوها تا کنون منقرض شده‌اند.

10 دانستنی جالب از آرمادیلو

در آخر می‌توانید 10 دانستنی جالب از این پستانداران منحصر به فرد مطالعه کنید.

• تحقیقاتی مشخص کرده است یکی از عوامل بیماری هانسن یا جذام می‌تواند از آرمادیلو به انسان منتقل شود.
• سرده‌ای از آرمادیلوها به نام‌ Tolypeutes (که شامل دو گونه می‌شود) به دلیل نواره‌های کمتری که نسبت به سایر آرمادیلوها دارند، می‌توانند هنگام خطر بدن‌شان را به شکل یک جسم کروی دربیاورند.
• آرمادیلوهای نه نواره می‌توانند در زیر آب شنا کنند و تا 6 دقیقه نفس نکشند.

• به دلیل پوسته آرمادیلوها، بعضی از گونه‌ها در مقابل شلیک گلوله‌هایی که کالیبر کوچکی دارند می‌تواند مقاوم باشد.
• آرمادیلوها برخلاف بینایی ضعیفی که دارند، از قدرت بویایی قوی برخوردارند و بوی جانوران را تا 20 سانتی متر در زیر زمین می‌توانند حس کنند.
• در برخی از کشورهای آمریکای مرکزی و آمریکای جنوبی مانند مکزیک، آرمادیلو‌ها به عنوان غذا توسط انسان‌ها شکار و خورده می‌شود.
• بیشتر گونه آرمادیلوها 16 ساعت در شبانه‌روز را می‌خوابند.

• گونه‌ای به نام آرمادیلوی پشمی جیغ‌کش علاوه‌بر پوسته سخت، یک روش دفاعی منحصر به فرد دارد و آن تولید صدای جیغ مانند است که باعث فراری دادن حیوانات شکارچی می‌شود.
• با وجود اینکه آرمادیلو‌ها مدت زمان زیادی را در شبانه روز به استراحت و خواب می‌پردازند، گونه‌ای از آن‌ها به نام پیچی (Pichi) در فصل زمستان به خواب زمستانی فرو می‌رود.
• همانطور که گفته شد، انسان‌ها یکی از تهدید‌های مهم حیات آرمادیلو‌ها به محسوب می‌شوند. ساختِ ساز از پوسته‌ آن‌ها یکی همین موارد است. بدنه ساز چارانگو (charango) از پوسته آرمادیلوها ساخته می‌شود.

تالیف: لست سکند