با بزرگ ترین و خطرناک ترین گربه سانان جهان آشنا شوید!

گربه سانان زیر شاخه‌ای از گوشت‌خواران هستند که گونه‌های جانوری بسیار متعددی را در برمی‌گیرند. هنگام شنیدن نام گربه سانانی چون شیر، پلنگ، ببر و... ذهن به سمت قدرت و درندگی آن‌ها می‌رود؛ اما تا چه اندازه نسبت به گربه سانان شناخت دارید؟ در این متن از مجله گردشگری لست‌سکند با ما همراه باشید تا با خطرناکترین و بزرگ‌ترین گربه سانان جهان آشنا شوید.

بزرگترین گربه سانان جهان به ترتیب

1. ببر سیبری (Panthera tigris altaica)
2. شیر آفریقایی (Panthera leo)
3. جگوار (Panthera onca)
4. کوگار (پوما) (Puma concolor)
5. پلنگ (Panthera pardus)
6. یوزپلنگ (Acinonyx jubatus)
7. پلنگ برفی (Uncia uncia)
8. لینکس اوراسیایی (Lynx lynx)
9. پلنگ ابری (Neofelis nebulosa)
10. کاراکال (Caracal caracal)

ببر سیبری (Panthera tigris altaica)

ببر سیبری، که با نام‌های دیگر همچون ببر آمور یا ببر منچوری نیز شناخته می‌شود، بزرگ‌ترین زیرگونه ببر و به‌طور کلی بزرگترین گربه سان جهان به شمار می‌رود. این گربه بزرگ در نواحی شرقی روسیه، به‌ویژه در مناطق پریمورسکی کرای و حوضه رود آمور، زیست می‌کند و جمعیت کوچکی نیز در شمال شرقی چین شناسایی شده‌ است.

ویژگی‌های فیزیکی این زیرگونه شامل جثه بسیار بزرگ، خز ضخیم و بلند و لایه‌ای از چربی زیر پوست است که به آن امکان زیست در مناطق بسیار سرد را می‌دهد. ببر سیبری جانوری منزوی و شب‌گرد است که قلمرویی وسیع برای شکار نیاز دارد. غذاهایی که می‌خورد شامل طعمه‌های بزرگی مانند گوزن، گراز وحشی و گاه خرس‌های قهوه‌ای یا سیاه می‌شود.

اگرچه جمعیت این گونه در گذشته به‌شدت کاهش یافته بود؛ اما با اجرای برنامه‌های حفاظتی موفق، از جمله تلاش‌های روسیه و چین، وضعیت آن تا حدودی بهبود یافته است. با این وجود، ببر سیبری همچنان در فهرست گونه‌های در معرض خطر اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت قرار دارد. اگر برایتان سؤال شد بزرگترین ببر جهان چند کیلو است در ادامه اطلاعات مفیدی را درباره ببر سیبری، یعنی همان قویترین ببر دنیا در اختیارتان می‌گذاریم.

• وزن: نرها تا 300 کیلوگرم، ماده‌ها تا 167 کیلوگرم

• طول بدن: تا 3.3 متر (بدون دم)

• ارتفاع: حدود 1.1 متر تا شانه

• عمر: 10 تا 15 سال (در طبیعت)

شیر آفریقایی (lion)

شیر آفریقایی یکی از شناخته‌شده‌ترین و نمادین‌ترین گربه‌سانان جهان و دومین گربه‌سان بزرگ پس از ببر سیبری است. این گونه در زیستگاه‌های باز و نیمه‌بیابانی آفریقا زندگی می‌کند و تنها زیرگونه بازمانده‌ای از شیرهاست که هنوز به‌صورت نسبتاً گسترده در طبیعت زادوولد می‌‌کند. جمعیت بسیار کوچکی از شیرهای آسیایی نیز در جنگل‌های هند باقی مانده‌اند؛ اما شیر آفریقایی گونه غالب است.

شیر برخلاف بیشتر گربه‌سانان، رفتار اجتماعی دارد و در گروه‌هایی به نام «پراید» زندگی می‌کند که معمولاً شامل چند ماده، توله‌ها و یک یا چند نر بالغ هستند. نرهای شیر با داشتن یال پرپشت و قابل توجه، ظاهری متمایز از ماده‌ها دارند و این یال نقش مهمی در تعیین جایگاه اجتماعی و جذب جفت ایفا می‌کند. وظیفه شکار عمدتاً بر عهده ماده‌هاست، درحالی‌که نرها از قلمرو و اعضای گروه در برابر مهاجمان محافظت می‌کنند!

• وزن: نرها تا 250 کیلوگرم، ماده‌ها تا 180 کیلوگرم

• طول بدن: تا 2.5 متر (بدون دم)

• ارتفاع: حدود 1.2 متر تا شانه

• عمر: 10 تا 14 سال (در طبیعت)

جگوار (Panthera onca)

جگوار بزرگ‌ترین گربه‌سان قاره آمریکا و سومین گربه‌سان بزرگ جهان پس از ببر و شیر است. این گونه قدرتمند، بومی جنگل‌های بارانی و نواحی گرمسیری آمریکای مرکزی و جنوبی، به‌ویژه منطقه آمازون است. جگوار با جثه‌ای عضلانی، آرواره‌ای فوق‌العاده نیرومند و الگوی خاصی از خال‌های گل‌مانند روی پوست، یکی از چشمگیرترین شکارچیان طبیعی در زیستگاه خود محسوب می‌شود.

برخلاف بسیاری از گربه‌سانان، جگوار شناگر بسیار ماهری است و به‌راحتی در رودخانه‌ها و تالاب‌ها حرکت می‌کند. رژیم غذایی آن بسیار متنوع است و شامل بیش از ۸۵ گونه مختلف از طعمه‌ها می‌شود، از جمله کاپی‌بارا، آهو، تمساح، لاک‌پشت و حتی آناکندا. شیوه شکار جگوار نیز جالب است: به‌جای حمله به گردن طعمه، با یک گاز قدرتمند مستقیماً جمجمه یا مهره‌های گردن را می‌شکند.

هرچند جگوار از لحاظ جمعیتی نسبت به ببر و شیر کمتر مورد توجه قرار گرفته؛ اما با تهدیدات گسترده‌ای از جمله تخریب جنگل‌ها، شکار غیرقانونی و درگیری با انسان‌ها روبه‌روست.

• وزن: نرها تا 120 کیلوگرم، ماده‌ها حدود 80 تا 100 کیلوگرم

• طول بدن: تا 1.85 متر (بدون دم)

• ارتفاع: حدود 70 تا 80 سانتی‌متر تا شانه

• عمر: 12 تا 15 سال (در طبیعت)

کوگار (پوما) (Puma concolor)

پوما که با نام‌های دیگری مانند شیر کوهی، کوگار و پلنگ آمریکایی نیز شناخته می‌شود، یکی از بزرگ‌ترین گربه‌سانان نیمکره غربی است. این گونه در گستره‌ای وسیع از قاره آمریکا، از جنوب آلاسکا تا جنوب شیلی و آرژانتین زندگی می‌کند و از نظر پراکندگی جغرافیایی، گسترده‌ترین گربه‌سان قاره آمریکا به شمار می‌آید.

پوما بدنی کشیده، عضلانی و دمی بلند دارد. برخلاف ظاهرش، پوما نه از جنس پلنگ است و نه از جنس شیر، بلکه در رده گربه‌سانان کوچک قرار دارد و توانایی غرش مانند شیر و ببر را ندارد. بااین‌حال، جثه آن قابل مقایسه با پلنگ و جگوار است و نرهای بالغ آن می‌توانند به وزن بیش از ۱۰۰ کیلوگرم برسند. پوما شکارچی مخفی‌کار و توانمندی است که بیشتر شب‌ها یا در سپیده‌دم و غروب فعالیت می‌کند. غذای اصلی آن شامل گوزن، خرگوش، راکون و پرندگان است.

این گربه‌سان با محیط‌های مختلفی از جمله کوهستان، بیابان، جنگل و دشت سازگار است. با وجود کاهش جمعیت در برخی مناطق، به‌ویژه در آمریکای شمالی، هنوز در وضعیت حفاظتی نسبتاً پایدار قرار دارد و در فهرست کمترین نگرانی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت، طبقه‌بندی شده است.

• وزن: نرها 60 تا 100 کیلوگرم، ماده‌ها 30 تا 60 کیلوگرم

• طول بدن: تا 2.4 متر (با دم)

• ارتفاع: حدود 60 تا 75 سانتی‌متر تا شانه

• عمر: 8 تا 13 سال (در طبیعت)

پلنگ (Panthera pardus)

پلنگ یکی از گونه‌های گربه‌سان است که به‌دلیل تطبیق‌پذیری فوق‌العاده‌اش، در طیف وسیعی از زیستگاه‌ها از جنگل‌های بارانی گرفته تا بیابان‌های خشک یافت می‌شود. این گربه‌سان میان‌جثه، در سراسر آفریقا، خاورمیانه، جنوب و جنوب‌شرقی آسیا و حتی بخش‌هایی از روسیه مانند پلنگ آمور زندگی می‌کند.

پلنگ‌ها به‌دلیل چابکی، توانایی بالا رفتن از درخت و توانایی مخفی‌کاری‌شان شناخته می‌شوند. برخلاف شیر که زندگی اجتماعی دارد، پلنگ‌ها کاملاً منزوی هستند و معمولاً در شب فعالیت می‌کنند. الگوی خال‌دار پوست آن‌ها موجب استتار عالی در میان پوشش گیاهی متراکم می‌شود.

پلنگ به‌علت تطبیق‌پذیری بالا، قادر به شکار طیف وسیعی از طعمه‌هاست؛ از میمون و گراز گرفته تا پرندگان، خزندگان و حتی سگ‌ها. یکی از ویژگی‌های بارز رفتاری آن، کشاندن طعمه به بالای درخت برای جلوگیری از دزدیده شدن توسط دیگر شکارچیان مانند کفتار یا شیر است.

با وجود گستردگی‌اش، جمعیت پلنگ‌ها در بسیاری از مناطق در حال کاهش است و برخی زیرگونه‌ها مانند پلنگ آمور یا پلنگ عربی در وضعیت بحرانی قرار دارند. به همین دلیل، این گونه در فهرست آسیب‌پذیر اتحادیه IUCN قرار گرفته است.

• وزن: نرها 30 تا 90 کیلوگرم، ماده‌ها 20 تا 60 کیلوگرم

• طول بدن: تا 1.9 متر (بدون دم)

• ارتفاع: حدود 60 سانتی‌متر تا شانه

• عمر: 12 تا 17 سال (در طبیعت)

یوزپلنگ (Acinonyx jubatus)

یوزپلنگ، سریع‌ترین جانور خشکی‌زی روی زمین است و به‌دلیل سرعت فوق‌العاده، بدن کشیده و خال‌های مشخصش، از برجسته‌ترین گربه‌سانان شناخته‌شده به شمار می‌آید. برخلاف سایر گربه‌سانان بزرگ، یوزپلنگ در طبقه‌بندی زیستی خود در دسته‌ای مجزا قرار دارد و به خانواده گربه‌سانان کوچک نزدیک‌تر است؛ زیرا توانایی غرش ندارد.

این گونه در گذشته محدوده وسیعی از آفریقا تا جنوب آسیا را شامل می‌شد؛ اما امروزه جمعیت‌های پایدار آن عمدتاً در آفریقای شرقی و جنوبی باقی مانده‌اند. تنها زیرگونه آسیایی آن، یوزپلنگ آسیایی یا ایرانی، در ایران وضعیتی بحرانی دارد.

فرم بدنی یوزپلنگ با اندامی باریک، پاهای بلند، قفسه سینه کشیده و دمی بلند به او کمک می‌کند در زمان تعقیب طعمه، به سرعت‌هایی بین ۸۰ تا ۱۲۰ کیلومتر در ساعت برسد. این سرعت استثنایی تنها برای چند ثانیه است، بنابراین یوزپلنگ‌ها برای شکار بیشتر به تعقیب‌های کوتاه و پرقدرت تکیه دارند. با وجود ویژگی‌های استثنایی، یوزپلنگ گونه‌ای آسیب‌پذیر است و جمعیت آن به دلایلی همچون از بین رفتن زیستگاه، کاهش طعمه، شکار غیرقانونی و محدودیت ژنتیکی در معرض تهدید جدی قرار دارد.

• وزن: 35 تا 72 کیلوگرم

• طول بدن: تا 1.5 متر (بدون دم)

• ارتفاع: حدود 70 تا 90 سانتی‌متر تا شانه

• عمر: 10 تا 12 سال (در طبیعت)

پلنگ برفی (Uncia)

پلنگ برفی که گاهی با نام علمی قدیمی‌اش Uncia uncia نیز شناخته می‌شود، یکی از زیباترین و اسرارآمیزترین گربه‌سانان جهان است. این گونه در کوهستان‌های مرتفع آسیا از هیمالیا گرفته تا فلات تبت، پامیر، هندوکش و رشته‌کوه‌های مرکزی آسیا مانند تیان‌ شان و آلتای زیست می‌کند. ایران نیز در گذشته بخشی از زیستگاه تاریخی این گونه بوده است.

پلنگ برفی با خز بسیار ضخیم و دمی بلند و پشمالو که گاهی برای گرم نگه داشتن صورتش هنگام استراحت از آن استفاده می‌کند، به‌خوبی با سرمای شدید و ارتفاعات بالای ۳۰۰۰ متر سازگار شده است. پوست خاکستری روشن با نقش خال‌های حلقه‌ای، به استتار بی‌نظیر آن در میان صخره‌های برفی و سنگی کمک می‌کند. پلنگ برفی جمجمه‌ای کوچکتر و رفتار محتاط‌تری نسبت به بقیه زیرگروه‌هایش دارد و برخلاف بیشتر آنها، توانایی غرش ندارد.

این گونه شکارچی کمین‌گر و منزوی است و بیشتر اوقات از دامنه کوه‌ها و صخره‌های سخت‌گذر بالا و پایین می‌رود تا طعمه‌هایی مانند بز کوهی، قوچ، گوسفند وحشی و خرگوش شکار کند. جمعیت جهانی پلنگ برفی به‌دلیل تخریب زیستگاه، شکار غیرقانونی و کاهش طعمه‌ها در معرض تهدید قرار دارد.

• وزن: 22 تا 55 کیلوگرم

• طول بدن: 75 تا 120 سانتی‌متر (بدون دم)

• طول دم: 80 تا 100 سانتی‌متر (دم بلند و پرپشت برای تعادل و گرم نگه داشتن)

• ارتفاع: حدود 50 تا 60 سانتی‌متر تا شانه

• عمر: حدود 10 تا 12 سال (در طبیعت)

لینکس اوراسیایی (Lynx)

لینکس اوراسیایی بزرگ‌ترین عضو خانواده سیاه‌گوش‌ها است و در سراسر اروپا، روسیه، آسیای مرکزی، قفقاز و حتی برخی نواحی شمالی ایران پراکندگی دارد. این گربه‌سان میان‌جثه، با گوش‌های تیز و منتهی به موهای سیاه مشخص، دمی کوتاه و بدن پشمالو و پاهای بلند، به‌خوبی با جنگل‌ها و مناطق کوهستانی سردسیر سازگار شده است.

لینکس اوراسیایی رفتاری منزوی دارد و بیشتر در شب یا سپیده‌دم به شکار می‌پردازد. قدرت استتار بالا، حرکت بی‌صدا و پرش‌های بلند، آن را به شکارچی کارآمدی برای طعمه‌هایی چون گوزن‌های کوچک، خرگوش، پرندگان و جوندگان تبدیل کرده است. در مناطقی مانند شمال ایران و قفقاز، این گربه‌سان در زیستگاه‌های کوهستانی، جنگل‌های راش و بلوط و مناطق سنگلاخی دیده می‌شود.

با این‌که لینکس اوراسیایی در بخش‌هایی از محدوده پراکندگی‌اش پایدار باقی مانده؛ اما در برخی مناطق مانند اروپای غربی، قفقاز و ایران به‌دلیل تخریب زیستگاه، شکار و کاهش طعمه، جمعیت آن کاهش یافته و نیازمند اقدامات حفاظتی است.

• وزن: 8 تا 30 کیلوگرم

• طول بدن: 70 تا 130 سانتی‌متر (شامل دم کوتاه حدود 20 سانتی‌متر)

• ارتفاع: حدود 40 تا 50 سانتی‌متر تا شانه

• عمر: 10 تا 15 سال (در طبیعت)

پلنگ ابری (Neofelis nebulosa)

پلنگ ابری یکی از منحصربه‌فردترین و مرموزترین گربه‌سانان جنگل‌های بارانی آسیای جنوب‌شرقی است. با جثه‌ای بین گربه‌سانان کوچک و بزرگ و ویژگی‌هایی خاص، این گونه جایگاهی ویژه در خانواده گربه‌سانان دارد. نام «پلنگ ابری» برگرفته از نقش خال‌های بزرگ و تیره‌ای است که به شکل لکه‌های ابری روی زمینه خاکستری یا زرد بدنش دیده می‌شود.

پلنگ ابری عمدتاً در جنگل‌های متراکم نپال، هند شمال‌شرقی، چین جنوبی و کشورهای جنوب‌شرقی آسیا مانند تایلند، مالزی، لائوس و ویتنام زندگی می‌کند. این گونه شبگرد و منزوی، درخت‌نوردی خارق‌العاده است و بیشتر عمر خود را در میان شاخ‌وبرگ درختان می‌گذراند. ساختار بدنی آن شامل اندام کوتاه، دم بسیار بلند تقریباً به‌اندازه طول بدن، پاهای قوی و قابلیت چرخش مچ برای حرکت در ارتفاعات و بالای درختان است.

از نظر فرگشتی، پلنگ ابری پیوندی بین گربه‌سانان بزرگ و گربه‌سانان کوچک محسوب می‌شود. دندان‌های نیش آن نسبت به جثه‌اش بزرگ‌ترین در بین تمامی گربه‌سانان است، ویژگی‌ای که به آن لقب «شمشیر دندان عصر نوین» داده‌اند. با وجود مهارت‌های شکار و استتار عالی، این گونه در معرض تهدید شدید ناشی از تخریب جنگل‌ها، شکار برای پوست و استخوان و تجارت غیرقانونی قرار دارد.

• وزن: 11 تا 23 کیلوگرم

• طول بدن: 60 تا 110 سانتی‌متر (بدون دم)

• طول دم: 60 تا 90 سانتی‌متر (دم بلند و پرپشت برای تعادل)

• ارتفاع: حدود 40 تا 50 سانتی‌متر تا شانه

• عمر: 11 تا 17 سال (در طبیعت)

کاراکال (Caracal)

کاراکال یا سیاه‌گوش بیابانی، گربه‌سانی میان‌جثه و چابک از خانواده گربه‌سانان است که در مناطق خشک، نیمه‌خشک و ساواناهای آفریقا، خاورمیانه و بخش‌هایی از آسیای مرکزی و جنوبی زندگی می‌کند. نام آن برگرفته از واژه ترکی کاراکولاک به معنای گوش سیاه است؛ و این ویژگی، یعنی گوش‌هایی سیاه با دسته‌موهای بلند و مشخص، اصلی‌ترین شاخص ظاهری آن به شمار می‌رود.

برخلاف خویشاوند خود، کاراکال زیستگاه‌های باز و خشک را ترجیح می‌دهد و توانایی بالایی در پنهان شدن و شکار در محیط‌های کم‌پوشش دارد. این گربه‌سان با بدنی عضلانی، پاهای بلند و توانایی خارق‌العاده در جهش، می‌تواند پرندگانی را که درحال پرواز هستند شکار کند. حتی تا ارتفاع ۲ تا ۳ متر در هوا می‌پرد.

کاراکال بیشتر شب‌فعال و منزوی است و در مناطق گرم روزها را در سایه یا لانه‌های سنگی سپری می‌کند. رژیم غذایی آن بسیار متنوع است و از پرندگان، جوندگان، خرگوش تا بزهای کوچک و غزال‌های جوان را شامل می‌شود. کاراکال در بسیاری از مناطق گسترده خود هنوز پایدار است و در فهرست "کم‌خطر" (Least Concern) اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) قرار دارد، هرچند در برخی مناطق مانند هند یا ایران تحت فشار تهدیدات انسانی قرار گرفته است.

• وزن: 8 تا 19 کیلوگرم

• طول بدن: 40 تا 50 سانتی‌متر (بدون دم)

• طول دم: 20 تا 30 سانتی‌متر

• ارتفاع: حدود 40 تا 50 سانتی‌متر تا شانه

• عمر: 12 تا 15 سال (در طبیعت)

کلام آخر

با بررسی بزرگ‌ترین و قوی ترین گربه سانان جهان، دیدیم که هر یک نه‌تنها از نظر اندازه و قدرت چشمگیرند، بلکه در نوع شکار، رفتار و محیط زندگی نیز تفاوت‌های جالبی دارند. در نهایت، درک زیبایی و اهمیت این گونه‌ها، نخستین قدم برای محافظت از آن‌هاست. حالا که به انتهای این مطلب رسیده‌ایم از نظر شما پرابهت‌ترین گربه سان جهان کدام است؟