به نام خدایی که به سفر سفارش کرد

"اهل کاشانم

روزگارم بد نیست

تکه نانی دارم ، خرده هوشی ، سر سوزن ذوقی

مادری دارم ، بهتر از برگ درخت

دوستانی ، بهتر از آب روان

و خدایی که در این نزدیکی است

لای این شب بوها ، پای آن کاج بلند

روی آگاهی آب ، روی قانون گیاه..."

سلام خدمت دوستان عزیز و اهل سفر. بعد از امتحان سخت و طاقت فرسای علوم پایه، فرصت اندکی به دست آوردم و به این فکر افتادم که شهر زیبای خودم رو خدمت شما عزیزان معرفی کنم.

ابتداً عرض میکنم که در پایان این سفر نامه، شما میتونید اطلاعات زیر رو فرابگیرید:

1- معرفی موقعیت جغرافیایی، تاریخی، فرهنگی و توریستی کاشان

2- ایجاد شناخت کامل از کاشان، کویر مرنجاب، نوش آباد، قمصر، نیاسر، ابیانه، مشهد اردهال، غار نخجیر نراق و محلات

3- شناخت جاذبه های توریستی و تاریخچه آنها و همچنین راه های ارتباطی مربوطه

4- مکان یابی دقیق بافت های باستانی، سنتی، تجاری، تفریحی و رفاهی کاشان و روستاهای اطراف

5- شناخت هتل ها و مختصر معرفی آنها

6- آشنایی با صنایع دستی و سوغات کاشان
7- امکان خرید بسیار ارزان و آسان فرش ماشینی و دستباف از شرکت های تولید کننده همراه با تنوع غیرقابل مقایسه با سایر نقاط

دوستان عزیز اینو از ابتدا بگم که بنده به دلیل علاقه به مکان های دیدنی، از اون دسته آدم ها که زیاد مکانهای دیدنی شهر خودشون رو نمیشناسن نیستم! و فکر میکنم صلاحیت نسبی برای معرفی کامل شهر خودم رو دارم.

دوم که در این معرفی، بنده سعی میکنم اطلاعات خوبی رو که یک لیدر در اختیار مسافران قرار میده خدمت شما عرض کنم. برای همین، از زیاده گویی های احتمالی کمال عذرخواهی رو دارم. نکته سوم اینکه من از نقشه های توریستی که توسط شهرداری ها ارائه میشه زیاد دل خوشی ندارم. چون فکر میکنم که هیچی جای GPS رو نمیگیره. برای همین هم نقشه ها رو کاملاً از google map براتون میذارم که قابلیت تطبیق راحت با نقشه گوشی خودتون رو برای شما به ارمغان بیاره. اگه تا حالا از این اپلیکیشن که روی همه گوشی های اندروید وجود داره استفاده نمیکردید، شمارو شدیداً به استفاده اون توصیه میکنم.

در گام اول میخوام شمارو با موقعیت کلی شهر کاشان در ایران آشنا کنم:

(موقعیت شهرستان کاشان در ایران

(موقعیت شهرستان کاشان و روستاهای مهم اطراف: 1: کویر مرنجاب 2: نوش آباد 3: قمصر 4: ابیانه 5: نیاسر 6: مشهد اردهال 7: غار نخجیر نراق 8: محلات

(بخش اول: معرفی کاشان)

کاشان بین اتوبان قم- اصفهان قرار داره. این شهر دو ورودی داره که من در نقشه برای شما مشخص کردم تا موقع ورود، متوجه مکان خود بشین. به طور عمده از نظر مکان های تاریخی، محتوی: باغ تاریخی فین، بازار کاشان و تیمچه های اون، تپه های سیلک، خانه های تاریخی و مسجد آقا بزرگ در محله قدیمی کاشان هست.

ابتدا موقعیت سایت های مختلف کاشان رو در یک نقشه خدمتتون به نمایش میذارم. این نقشه رو از گوگل به صورت تکه تکه گرفتم که کیفیت خوبی داشته باشه و بتونین از اون به عنوان راهنمای سفرتون استفاده کنین.

توضیح عکس3: کادر1:سایت تجاری کاشان / کادر2: بازار کاشان / کادر3:محله کاشان قدیم / کادر4: تپه های سیلک / کادر5: باغ تاریخی فین

باغ تاریخی فین:

این باغ انتهای خیابان امیرکبیر هست که در سر دیگر خیابان، میدان امام حسین قرار داره. قبل از ورود به محوطه باغ، شما شاهد تعداد زیادی از مغازه ها، سفره خانه ها، رستوران ها و فست فود های اون منطقه خواهید بود که مکانی مناسب برای استراحت در هوای مطبوع کنار جوی همیشه پر آب فین و درختان کنار خیابون خواهید بود.

این باغ 23 هزار متر مربعی، متعلق به زمان صفویه هست که در سال 1389 جز میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. از لحاظ ساختاری، این باغ رو چکید ای از باغ های ایرانی میدونن. از زمان آل بویه، به دلیل چشمه بسیار پر آب سلیمانیه، مورد توجه شاهان مختلفی قرار گرفته بوده و پس از دوره هایی تخریب میشده، اما آخرین تغییرات مربوط به دوره صفویه بوده که طراحی منحصر به فرد اون هم حاصل نبوغ دانشمند نامی کاشان، غیاث الدین جمشید کاشانیست.

اصلی ترین بعد این باغ، استفاده از شکل های مختلف جریان آب هست که در بخشی به صورت فواره، بخشی راکد، جوششی و بخشی هم به صورت جوی های روان هست. به دلیل اختلاف سطح سرچشمه و فواره ها، آب بدون نیاز به هیچ نیروی محرکه ای به بیرون از سنگ های کله قندی پرتاب و به جوشش در میاد که بسیار محیط رو چشم نواز میکنه.

بعد بعدی این باغ زیبا وجود نزدیک به 600 رأس درخت سرو 300 ساله هست که سایه ای بر سر معابر بوجود آورده.
و در آخر هم ساختمان های ساخته شده باغ فین که ابتدا قرینگی باعث جلوه هر چه بیشتر اونا شده. کوشک صفوی، حمام سلطنتی، موزه ملی، خلوت کریم خانی و اتاق شاهنشین ماهیت اصلی این بناهاست که بعضی از اونا بعد از آن دوران اضافه شدن.

باغ فین کاشان

حمام سلطنتی همونجاییه که ناصرالدین شاه دستور قتل امیرکبیر رو توی حمام باغ داد. در حال حاضر هم مجسمه هایی از اون فاجعه تاریخی در اونجا قرار دادن که در عکس ها بهتر ملاحظه میکنید.

حمام باغ فین کاشان

و یکی دیگه از دیدنی های اونجا موزه ملی هست که بخش مردم شناسی و بخشی مربوط به ظروف و سکه ها وجود داره که بسیار دیدنیه. اما با تأسف فراوان میگم که خیلی از این آثار شاخص که توی این منطقه و سیلک کشف شده رو توی موزه های اروپایی بیشتر میشه دید!

موزه باغ فین کاشان

در این باغ زیبا ، سفره خونه خوب و با صفایی هم هست که میتونه پذیرای شما دوستان باشه.

برای اطلاعات بیشتر از این باغ، میتونین به مقاله کاملی که توسط این سایت وزین ارائه شده مراجعه کنید.

تپه های سیلک:

یه کم که خیابون امیرکبیر رو به سمت مرکز شهر ادامه بدید، به تپه های باستانی سیلک میرسید که همه جا تابلو های اون دیده میشه.

مردمان سیلک، اولین مردمان دشت نشین دنیا بودن که اسکلت ها و سفال های کشف شده گویای تاریخ 7000 ساله این تمدنه.

تپه سیلک در واقع زیگورات یا معبدگاه مردم اون دوران بوده که از گل رس و خشت ساخته شده. کشف این منطقه هم به سال 1311 شمسی بر میگرده که پس از انتقال اشیا با ارزش از این محل به موزه لوور، غربی ها متوجه قدمت این مکان میشن. رومن گیرشمن، محقق فرانسوی بود که بر روی دو تپه و دو گورستان سیلک کار کرد و کتابی در دو جلد منتشر کرد، اما او معتقده عمر این تمدن به 10000 سال هم میرسه.

با کشف کوره ذوب فلز و وسایل ریسندگی در این منطقه، تمدن سیلک رو به عنوان اولین اجتماع صنعتی میشناسن. ابزار آلات فلزی، ظروف سفالی و سایر اشیا پیدا شده تو این مکان در موزه لوور، موزه ملی، موزه باغ فین و موزه ی کوچک در کنار این مجموعه قابل مشاهده است.

در قبرستان کنار زیگورات که در حال حاضر شیروانی هایی روی اون تعبیه شده، چند اسکلت کامل و جمجمه پیدا شده که به 4000 سال پیش بر میگردن و شما میتونید در اون محل شاهدشون باشید.

بافت سنتی کاشان:

کاشان قدیم، تشکیل میشده از محله های قدیمی با نام های مختلف که از مهمترین محله ها، میشه محله سلطان میر احمد رو ذکر کرد که منطقه اعیان نشین اون زمان بوده. سازمان میراث فرهنگی کاشان حدود 20 سال پیش شروع به خرید حمام ها و خانه های این منطقه کرد و مرمت اونها رو به دست گرفت. در حال حاضر هم به همت بعضی از مسئولین اون زمان، معماری اصیل ایرانی که از دوره زندیه به بعد وجود داشته حفظ شد و ما میتونیم با دیدن اونا لذت ببریم. ابتدا مسجد آقا بزرگ، حمام سلطان میراحمد و در نهایت خانه های تاریخی این محله رو خدمت شما تشریح میکنم.
مسجد آقا بزرگ:

ابتدا در نقشه زیر، محل مسجد و خانه های تاریخی مختلف رو علامت زدم که البته زیاد نیازی نیست و همه اونا در یه منطقه متمرکز هستن و با تابلو ها به راحتی اونا رو میشه پیدا کرد (کادر سبز رنگ میدان بزرگ و زیبای کمال الملک هست که به عنوان نشانه ای میتونید از اون استفاده کنید)

این بنا که به دوران قاجار مربوط میشه، طی 10 سال ( بین سال های 1250-1260شمسی) ساخته میشه. معمار، ساخت این بنا رو برای برگزاری مجالس و اقامه نماز جماعت و کلاس درس دامادش، مرحوم آقا بزرگ، بنا میکنه که هنوز هم از طبقه زیرینش به عنوان خوابگاه طلاب استفاده میشه.

برای درب ورودی این بنا، از 6666 میخ استفاده شده که به تعداد آیات قرآن هست و به منظور دور ماندن از شر موریانه ها این تعداد زیاد میخ استفاده شده (چون چوب آغشته به زنگار آهن میخ، موریانه رو از تخریب چوب دور میکنه). بالاسر این بنا هم کتیبه ای از محمدشاه قاجار هست که در اون، تخفیف مالیاتی برای مردم کاشان رو ذکر کرده.

حسن این سفرنامه برای من، توفیق اجباری بود که عکسای زیادی از جاهای مختلف گرفتم و هنر عکاسی و تنظیم نور و رنگ خودم رو محک زدم. امیدوارم شما هم خوشتون بیاد.

حمام سلطان میر احمد:

از میان حمام های کاشان، حمام سلطان میر احمد با متراژ 1000 مترمربع که اتفاقاً ژان شاردن فرانسوی هم به نیکی ازش یاد کرده، به دلیل کاربرد اشرافی و تزئینات بسیار زیبا، بیشتر مورد توجه بازدید کننده هاست. برای این حمام پیشینه سلجوقی رو تخمین زدن، اما به دلیل تخریبات زیاد زلزله معروف 1192 قمری، تعمیرات اساسی در دوران صفویه انجام شده که معماری اون رو به این شکل حاضر در آورده.

از زیبایی های این بنا، گچ بری های اونه که به خاطر 17 لایه مرمت داشتنش، عمر زیادی رو براش تخمین میزنن. دیوار ها هم با ترکیبی از ساروج عایق بندی شده. شاید براتون جالب باشه که علیرغم تصور ما، حمام اون زمان کاربرد های مختلفی علاوه بر نظافت، از جمله صرف چای و قلیان، دور هم نشینی، مجالس حل اختلاف و غیره داشته که تو این حمام میشه کاربری های مختلف رو تمام و کمال دید.

شاید اگر میخواستم اطلاعات شخصی یا مکتوب از این بناها رو برای شما ذکر کنم، خارج از حوصله شما مخاطبان عزیز بود. به همین دلیل گریزی به بعضی مطالب میزنم و بیشتر سعی میکنم با تصاویر شمارو با این محیط ها آشنا کنم.

حمام سلطان میراحمد کاشان

در کاشان حمام های زیبا و بزرگ دیگه ای هم مثل حمام خان وجود داره، اما من به ذکر همین یه مورد بسنده کردم و ملاحظه بقیه اونا همت خودتون رو میطلبه.

خانه طباطبایی ها:

عروس خانه های تاریخی و گل سر سبد معماری ایرانی متعلقه به حاج سید جعفر طباطبایی تاجر بزرگ وقت. این خونه 4700 متری و 180 ساله، دارای 40 اتاق، 4 حیاط، 4 سرداب، 3 بادگیر و دو رشته قنات هست که آب این خونه رو تأمین میکرده.

حیاط ها شامل بیرونی، اندرونی و خدمه میشه که بیرونی برای میهمانان، اندرونی برای محارم و حیاط خدمه هم برای کاربرد مشخص خودش استفاده میشده. نقاشی ها و گچ بری های این خونه عظیم هم زیر نظر استاد صنیع الملک غفاری کاشانی، عموی کمال الملک که از مفاخر کاشانه، انجام شده که اعتبار این خونه رو چند برابر میکنه.

اختلاف 10 متری سطح حیاط با کوچه و وجود بادگیر ها و حوض بزرگ، باعث ایجاد اختلاف 15 تا 20 درجه ای دمای داخل سرداب نسبت به بیرون شده که از فنون اون زمان برای فرار از گرمای این منطقه بوده.

جزئیات موجود در معماری این خانه، بسیار بسیار زیاده و باید از نزدیک دید و فهمید

ورودی خانه طباطبایی ها

حیاط بیرونی:

بخش بیرونی خانه، همان قسمتی هست که ابتدا به اون وارد میشیم. باغچه ای بزرگ و حوضی که آب زلال آن به جز زیبایی ، جهت آبیاری درختان و استفاده ی خانواده کاربرد داشته. دور تا دور حیاط، اتاق هایی ساخته شده که تعدادی از آنها در زمستان و تعدادی در فصل تابستان استفاده می شده. اتاق های بخش زمستانه، دارای شومینه و سقف های کوتاه هستند و از ظهر تا غروب آفتاب هم دربرابر نور خورشید قرار دارن.

اتاق زمستانه رو اتاق های آیینه هم میگن . اگر از چهارچوب اتاق اول به آخرین اتاق نگاه کنید، درب انتهایی اون به صورتیه که، انگار در مقابل آیینه قرار گرفتید و انعکاس دربها به شکل موزونی مشاهده میشه.
اتاق های تابستانه حد فاصل بخش بیرونی و خدمه هستند.

زیباترین صحنه ای که از خانه ی طباطبایی می بینید، در برگیرنده اتاق شاه نشین و ایوان یا همان تالار آیینه هست . اتاق شاهنشین با هفت دری زیبایی که پشت زمینه ی بسیاری از عکس های یادگاری گردشگران هست ، از تالار آینه جدا شده؛ ایوانی که عصرها محل نشست و استراحت میهمانان بوده و به سبب تعدد آینه ها در میان گچ بری ها به این نام خوانده و گفته میشه.

میهمانانی که از اهمیت کمتری برای صاحب خانه برخوردار بودن و یا تعدادشون کمتر بوده، در اتاق های جانبی این اتاق با نام گوشواره ساکن می شدن.

حیاط بیرونی خانه طباطبایی ها

حیاط اندرونی

حیاط خدمه:

نقاشی، گچبری و آینه کاری ها

تزئینات داخلی وپشت بام

خانه ی بروجردی ها:

این بنای 130 ساله متعلق به حاج سید حسن نطنزی بوده که به دلیل تجارت زیاد با شهر بروجرد، به نام بروجردی شناخته می شده و در حقیقت مهریه و شرط ازدواج دختر سید جعفر طباطبایی بوده! این خانه زیبا به دلیل گنبد منحصر بفردش به نوعی نماد کاشان و خانه های تاریخی به شمار میاد که به تازگی عکس پس زمینه یکی از صفحات گذرنامه رو هم شامل میشه. این خانه زیبا در سال 2015 از نظر محبوبیت جاذبه توریستی به عنوان انتخاب برتر یونسکو برگزیده میشه.

قالب کلی معماری این خانه هم شبیه سایرین که خدمتتون عرض کردم هست که حیاط های درونی، بیرونی، گوشواره ها و اتاق های چهارفصل اجزا تشکیل دهنده اون به حساب میاد و به خاطر آشنایی که این خانواده با جناب صنیع الملک داشتن، نظارت نقاشی های بسیار زیبا و بی بدیل شاهنشین هم به عهده ایشون بوده.

نقاشی هایی که هر کدوم فلسفه خاصی مثل تجارت و شکل ظاهری کشور های اروپایی، داستان های عاشقانه قدیمی، جنگ های مهم روسیه و انواع شکارگاه های انگلیسی و روسی رو دارن.

خانه بروجردی ها

نویسنده: سجاد ذراتی

جهت مطالعه ادامه سفرنامه کلیک کنید