چگونه سفرنامه بنویسیم؟ صفر تا صد نوشتن یک سفرنامه خوب

بسیاری از ما برای اینکه یک سفر را برنامه‌ریزی کنیم، تحقیقات فراوانی درباره مقصد انجام می‌دهیم. یکی از روش‌های شناخت مقصد، خواندن سفرنامه‌هایی است که برای آن نوشته‌اند. اما چگونه سفرنامه بنویسیم؟ در تعریف کلی، سفرنامه، تجربیات یک فرد از سفری است که داشته و آن را از راه‌های گوناگون، با بقیه افراد به اشتراک می‌گذارد. در یک سفرنامه، جزئیات مختلفی بیان می‌شود. شما باید سفرنامه نویسی را در چند مرحله تکمیل کنید. برای این کار نکات و ساختاری مشخص وجود دارد که کیفیت نوشته‌تان را بهبود می‌دهد و آن را از یک نوشته معمولی متمایز می‌کند. در این مطلب از مجله گردشگری لست‌سکند، سعی کرده‌ایم هرآنچه را که برای نوشتن یک سفرنامه جذاب باید به آن دقت کنید، جمع‌آوری کنیم تا کاملاً با اصول سفرنامه نویسی آشنا شوید.

نکات سفرنامه نویسی؛ از پیش تا پس از سفر

اگر بخواهیم یک سفرنامه خوب بنویسیم، قبل از آنکه شروع به نوشتن کنیم، باید چند نکته مهم را بدانیم و آن‌ها را مد نظر قرار دهیم. به‌این‌ترتیب، با افزایش آگاهی، با کیفیت بهتر و مطلوب‌تری می‌نویسیم. این نکات در سه مرحله تقسیم می‌شوند که به قبل، بعد و هنگام سفر مربوط هستند. گفتنی است که برخی از آن‌ها، جزو مراحل اصلی برای نوشتن متن سفرنامه هم محسوب می‌شوند. به همین منظور، این نکات و مراحل اصلی از هم تفکیک شده‌اند و جداگانه به هرکدام می‌پردازیم؛ به‌این‌ترتیب، با آموزش سفرنامه نویسی متوجه می‌شویم که چگونه سفرنامه بنویسیم و چه مراحلی را طی کنیم.

سفرنامه چیست؟

• قبل از سفر

پیش از شروع سفر، توصیه می‌کنیم چند کار را انجام دهید تا بتوانید نوشته خود را بهتر کنید. با در نظر گرفتن این مراحل، آنچه می‌نویسید، ساختار منظم‌تری به خود می‌گیرد. حتی در بعضی مواقع، ایده‌های جدیدی برای نوشتن به ذهنتان می‌رسد. ضمن اینکه با رعایت این نکات، آمادگی نسبی برای سفرنامه نویسی به دست می‌آورید.

1. درباره مقصد، به‌صورت مفصل تحقیق کنید و درباره هرآنچه نیاز است، اطلاعات به دست آورید.

2. سفرنامه‌های برتر و محبوب را بخوانید تا بتوانید نکات مهمی را که بهتر است هنگام سفر به آن‌ها توجه کنید، به‌خاطر بسپرید و همچنین امکان ایده گرفتن از آن‌ها را برای خود مهیا کنید.

3. تجهیزات لازم برای عکاسی و نوشتن در سفر را آماده کنید و لیستی از لوازمی که به آن‌ها نیاز دارید، تهیه کنید تا چیزی از قلم نیفتد.

• هنگام سفر

یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی که برای نوشتن سفرنامه باید به آن توجه کنید، اتفاقاتی است که در هنگام سفر برایتان رخ می‌دهد. حتماً باید برای ثبت احساسات و وقایع این لحظه‌ها، حواستان را جمع کنید تا بتوانید به‌درستی و با دقت کامل، حس‌وحال لحظه و موقعیت و اتفاقاتش را منتقل کنید.

1. از تمام جزئیات و رخدادها، یادداشت‌برداری کنید.
2. عکس بگیرید و درصورت لزوم، برای ثبت بهتر لحظه‌ها، فیلم هم تهیه کنید.
3. با افراد محلی تعامل داشته باشید.
4. کنجکاوانه محیط‌های اطرافتان را بررسی کنید.
5. فرهنگ و آداب‌ورسوم مردم مقصد را ببینید و از آن‌ها اطلاعات به دست آورید.

• بعد از سفر

این مرحله، مربوط به زمانی می‌شود که شما می‌خواهید همه آنچه را که به ‎دست آورده‌اید، جمع‌آوری کنید و درباره‌شان بنویسید.

1. عکس‌هایی را که می‌خواهید از آن‌ها داخل متن استفاده کنید، ویرایش و اصلاح کنید. این اصلاحات شامل بخش‌های مختلفی مثل درست‌کردن ابعاد، حجم تصویر و نسبت طول و عرض و موارد دیگر می‌شود. درمجموع باید نکات مربوط به عکاسی در سفر را رعایت کنید.
2. همه جزئیات را ذکر کنید.
3. خود را به‌جای مخاطب بگذارید و اطلاعات لازم و جالب‌توجه را برای او بنویسید.

اکنون، علاوه‌بر این نکات، باید اصولی را بیان کنیم که چهارچوب و فرم متن یک سفرنامه را مشخص می‌کنند. رعایت این اصول، کمک می‌کند که یک سفرنامه خوب و جذاب بنویسید. مراحل اصلی سفرنامه نویسی در 8 بخش جای می‌گیرند و با یادگیری آن‌ها، شما می‌توانید به این سؤال که چگونه سفرنامه بنویسیم، به‌راحتی پاسخ دهید.

مراحل اصلی برای نوشتن سفرنامه

اصلی‌ترین قسمت، نوشتن سفرنامه است که 8 مرحله اصلی دارد. این مراحل، سفرنامه شما را اصولی می‌کند. هریک از آن‌ها، بخشی از آموزش سفرنامه نویسی هستند که هر قسمت، شما را یک گام به نوشتن سفرنامه‌ای بی‌نقص نزدیک‌تر می‌کند. حالا اینکه اصول سفرنامه نویسی چیست و مراحل نوشتن سفرنامه به چه ترتیب است، در ادامه مشخص می‌شود.

1. تحقیق راجع‌به مقصد

در این مرحله از آموزش سفرنامه نویسی که جزو اقدامات پیش از سفر هم محسوب می‌شود، باید به‌طور کامل درباره محل سفر اطلاعات به دست بیاورید و به‌خوبی آن را بشناسید. گاهی این شناخت به‌وسیله تعاملی که قبل از سفر با بومیان برقرار می‌کنید، به‌دست می‌آید و البته در هنگام سفر هم می‌توانید این اطلاعات را از بومیان بگیرید و شناخت خودتان را از محل کامل کنید. درهرصورت باید کاری کنید که شناخت شما از مقصد تا حد مطلوبی بیشتر شود و کافی باشد.

یکی دیگر از راه‌های کامل کردن تحقیقاتتان راجع‌به مقصد، این است که سفرنامه افرادی را بخوانید که به مقصد مد نظرتان رفته‌اند. به این صورت می‌توانید جزئیات بیشتری را از مقصد به دست آورید. علاوه‌بر راه‌هایی که تابه‌حال گفتیم، خواندن صفحه‌ها و سایت‌های مختلف گردشگری و همچنین نظرات کاربران دیگر هم می‌تواند اطلاعات خوبی را در اختیار شما بگذارد؛ مانند آنچه در بخش سفرنامه‌های لست‌سکند وجود دارد.

2. نوشتن جزئیات و مشروح اتفاقات

یکی از مهم‌ترین قسمت‌های آموزش سفرنامه نویسی که تفاوت بین یک سفرنامه با یک نوشته معمولی را مشخص می‌کند، پرداختی است که نویسنده روی جملات انجام می‌دهد. شخصی که می‌خواهد یک سفرنامه بنویسد، باید کلمات و جملات خودش را هنرمندانه بچیند تا خواننده بتواند از روی همین نوشته‌ها، برای خود تصویرسازی کند.

یکی از راه‌هایی که سفرنامه‌نویس با به‌کارگیری آن می‌تواند موفق عمل کند، روایت کردن جزئیات مانند یک قصه است. این قصه هم باید با چاشنی دیده‌ها، شنیده‌ها، چشیده‌ها و تمامی حس‌وحال نویسنده کامل شود. فراموش نکنید که محدودیت‌هایی هم دارید و نباید سفرنامه‌تان را به یک دفترچه خاطرات تبدیل کنید. تمام تلاشتان را کنید که حس حضور در مقصد، به خواننده منتقل شود.

یکی از نویسندگان و ژورنالیست‌های مطرح سفر، به‌نام سث کوگل (Seth Kugel) می‌گوید که یک داستان سفر خوب، زمانی اتفاق می‌افتد که کار اشتباهی انجام بشود! این نکته هم پنهان نیست که شما می‌توانید با یک حادثه، تنش، بحث یا چیزی شبیه به این‌ها، مخاطبتان را درگیر متن کنید. درمجموع، حتماً نیاز نیست که کار اشتباهی انجام دهید یا یک حادثه رقم بزنید تا سفرنامه شما جذاب شود؛ اما با اتفاق‌های مختلف هم می‌توانید داستان و روند سفر را پیش ببرید.

در هنگام نوشتن سفرنامه، فراموش نکنید که دنیای درون خودتان را آشکار کنید و فکرها، اشتباهات، گام‌های درست و غلطتان را بازگو کنید. اینکه بتوانید تمامی ساختار سفرنامه را با لحنی مکالمه‌ای پیش ببرید و از کلمات فانتزی و اصطلاحات تخصصی استفاده نکنید، از شروط دیگر برای جذاب شدن سفرنامه شماست. حتی اگر قصد نوشتن سفرنامه کوتاه را داشته باشید، باز هم می‌توانید از این نکات استفاده کنید.

3. برجسته کردن جاذبه‌های متنوع

جاذبه‌هایی که از آن‌ها بازدید می‌کنید، بسیار اهمیت دارند و بخش مهمی از نحوه نوشتن سفرنامه به آن‌ها مربوط می‌شود. این جاذبه‌های متنوع، باید در متن شما برجسته شوند. هرچه تعداد جاذبه‌های متنتان بیشتر باشد، خواننده‌های بیشتری جذب سفرنامه شما می‌شوند. این امر، باعث می‌شود که مخاطبان سفرنامه شما، تمایل بیشتری به خواندن ادامه متنتان داشته باشند.

علاوه‌بر نوشتن توضیحاتی درباره جاذبه‌ها، می‌توانید درباره آب‌وهوا و حتی گشت‌وگذارتان از مراکز خرید هم در سفرنامه بگویید. توضیح هریک از این قسمت‌ها، برای عده‌ای از افراد جذاب است و مخاطبان مخصوص خودش را دارد. اگر در هریک از این موارد، درگیر شدن احساس را هم مد نظر قرار دهید، متن شما جذاب‌تر می‌شود و در نهایت می‌توانید تأثیر بهتر و عمیق‌تری روی خواننده بگذارید.

عکاسی می‌تواند به جذاب‌تر شدن قسمت‌های مختلف سفرنامه شما، کمک فراوانی کند؛ مخصوصاً در این بخش که سروکار شما با جاذبه‌های گوناگون است. البته خودتان را صرفاً محدود به عکاسی نکنید. فیلم گرفتن از برخی سوژه‌ها هم می‌تواند محتوای شما را به‌خوبی ارتقا دهد و احساسات را درگیر کند. بااین‌حال، باید حد تعادل را هم حفظ کنید.

4. بیان راه‌ها و چرایی و چگونگی دستیابی به مسیر

همان‌طور که پیش‌تر هم گفتیم، برای نوشتن سفرنامه نباید دفترچه خاطرات بسازیم. درست است که باید راه‌ها و مسیرها را بیان کنیم؛ اما اگر بخواهیم هر قدمی را که برمی‌داریم، وارد متن کنیم، ناخواسته مطالبی را در سفرنامه می‌نویسیم که شاید برای خواننده جذاب نباشد.

نحوه رفت‌وآمد، انتقال و جابه‌جایی شما بیرون و درون یک شهر یا حتی کشور، می‌تواند جذاب باشد؛ به شرطی که اطلاعات مفیدی را هم به خواننده منتقل کند. اگر در این قسمت، قیمت‌ها و هزینه‌هایتان را هم بیاورید، برای گردشگران بسیار کاربردی‌تر می‌شود و می‌توانند تا حدودی این‌گونه هزینه‌ها را تخمین بزنند. البته که ذکر قیمت با توجه به تاریخ، برای هر قسمت، اطلاعات مناسب‌تری را در اختیار افراد می‌گذارد.

اگر این امکان برای شما وجود دارد، راه‌های جدیدی را هم برای رسیدن به مقصد و هدفتان امتحان کنید. به این صورت می‌توانید سوژه‌های جدیدی را برای سفرنامه‌تان دست‌وپا کنید و در نتیجه باعث جذاب‌تر شدن آن برای خواننده شوید.

5. معرفی چند هتل و اقامتگاه خوب

با معرفی چند هتل خوب، دانسته‌های مخاطبانتان را از اقامتگاه‌های مقصد بیشتر می‌کنید. آگاهی از این موضوع، بخش دیگری از نحوه نوشتن سفرنامه را برای شما مشخص می‌کند. این مورد، حس امنیت خوبی را هم برای کسانی ایجاد می‌کند که سفرنامه شما را می‌خوانند. همچنین تا حدودی، آن‌ها را از سردرگمی خارج می‌کند. در نهایت، اگر اقامتگاهی را معرفی کنید که خودتان انتخاب کرده‌اید و دلیل انتخابتان را هم بگویید، مخاطبان راحت‌تر با سفرنامه شما ارتباط برقرار می‌کنند.

برای اینکه چند هتل خوب را معرفی کنید، می‌توانید مؤلفه‌های مختلفی را در نظر بگیرید. بعضی از گردشگران هستند که صرفاً قیمت اتاق برایشان اهمیت دارد؛ عده‌ای دیگر هستند که موقعیت قرارگیری هتل برایشان مهم است و تعداد دیگری از گردشگران، فقط به امکانات هتل و اقامتگاه اهمیت می‌دهند. به همین منظور اگر در معرفی‌تان، چند هتل و اقامتگاه مختلف را معرفی کنید که هرکدام مؤلفه‌ای به‌خصوص داشته باشد، می‌توانید مخاطبان بیشتری را به سفرنامه خود جذب کنید. این مورد، یکی از نکات مهم در آموزش سفرنامه نویسی است.

6. معرفی چند جاذبه گردشگری جدید و کمترشناخته‌شده

از تفاوت‌هایی که متن سفرنامه با متون معرفی جاذبه‌های گردشگری دارد، کشف ناشناخته‌هاست. کشف جاذبه‌های متنوع و جاهای دیدنی جدید، ارزشی بیشتر از ارزش یک متن را برای خوانندگان سفرنامه شما خلق می‌کند. از پیدا کردن یک جاذبه گردشگری جدید و کمترشناخته‌شده گرفته تا آشنایی با راه‌وروشی جدید برای تعامل با مردم آن مقصد، کشفیات شما می‌توانند متفاوت باشند.

در حالت کلی، انتخاب عنوان‌های سفرنامه کار بسیار پراهمیتی است و انجام این فرایند، دقت زیاد و زمان مناسبی می‌طلبد. انتخاب عنوان مناسب برای معرفی جاذبه‌های گردشگری جدید و کمترشناخته‌شده، اهمیت دوچندانی هم پیدا می‌کند. در نوشتن سفرنامه، تیتری که انتخاب می‌کنید، باید گویای محتوای پیش روی خواننده باشد و در عین حال او را جذب کند. به یاد داشته باشید که شما قصد فروش یک محصول، یعنی سفرنامه خود را ندارید. پس نباید مطلبتان را به‌گونه‌ای بنویسید که این‌طور به‌نظر بیاید.

7. آشنا کردن مخاطب با فرهنگ مردم مقصد

اگر خوانندگان سفرنامه شما، فقط با خودتان سروکار داشته باشند، به احتمال زیاد متن برایشان خسته‌کننده می‌شود. آوردن شخصیت‌های دیگر به متن، همراه با توصیف ظاهر و ویژگی‌های آن‌ها، می‌تواند متن را از یکنواختی خارج کند و بخش دیگری از نحوه نوشتن سفرنامه را کامل کند.

یکی دیگر از روش‌هایی که باعث می‌شود خواننده با متن درگیر شود، زمانی است که شما گفت‌وگویی با یک فرد محلی دارید و آن را در سفرنامه خود شرح می‌دهید. دراین‌بین، می‌توانید به‌طور کلی مخاطبان سفرنامه خود را با فرهنگ مردم بومی و آداب‌ورسومشان آشنا کنید. برای این کار، می‌توانید از مؤلفه‌های مشترک هم استفاده کنید؛ مؤلفه‌هایی مانند جزئیات تاریخی و فرهنگی که برای نوشتن و ارتباط دادن، مناسب هستند. استفاده از غذاهای بومی و محلی، می‌تواند راه دیگری برای ارائه اطلاعات درباره فرهنگ و آداب‌ورسوم کلی افراد منطقه مقصد باشد.

8. بایدها و نبایدهای سفر

هر نقطه از این کره خاکی، مردمی دارد که آداب‌ورسوم مخصوص به خودشان را دارند. این آداب‌ورسوم، محدودیت‌ها و قوانینی دارد و مسافران و گردشگران مجبورند که آن‌ها را رعایت کنند و به آن‌ها احترام بگذارند. یک سفرنامه‌نویس، باید با اشاره به این بایدها و نبایدها، مخاطبش را از ابهام خارج کند و مسیری مشخص را به او نشان دهد.

به‌این‌ترتیب، فردی که سفرنامه را می‌خواند، می‌تواند هنگام سفر، رفتاری متناسب با مقصد داشته باشد. در این بخش هم مانند قسمت‌های دیگر باید از درس‌هایی صحبت کنید که در سفر آموخته‌اید و خوانندگان را از نکاتی که دریافت کرده‌اید، آگاه کنید. در نوشتن سفرنامه، باید نکات مثبت و منفی را که با آن‌ها روبه‌رو شده‌اید، بیان کنید. به این شکل می‌توانید ظاهر و باطن محل و مقصدی را که دیده‌اید، توصیف کنید و سفرنامه نویسی خود را به‌نحو احسن انجام دهید.

همه نکات گفته‌شده، مواردی هستند که باید آن‌ها را در مراحل مختلف سفر به خاطر داشته باشید و هنگام نوشتن سفرنامه، آن‌ها را رعایت کنید. نکته‌ای که باید به آن‌ها اضافه کنید، این است که شیوه روایت سفرنامه معمولاً اول‌شخص است و به این حالت نوشته می‌شود. پس این نکته را از یاد نبرید.

ساختار و اجزای یک سفرنامه

برای نوشتن سفرنامه، مانند خیلی از متون دیگر باید از ساختار و اجزای مشخصی استفاده کنید و در یک چهارچوب معین پیش بروید. متن هر سفرنامه شامل سه بخش اصلی است که باید برای نوشتن، متنتان را طبق آن‌ها سازمان‌دهی کنید. این سه بخش، عبارت‌اند از:

• مقدمه

• بدنه متن

• پایان‌بندی

متن سفرنامه شما با یک مقدمه شروع می‌شود که می‌توانید برای نوشتنش از یک حادثه، حل کردن یک مشکل یا هرچیز دیگری استفاده کنید یا ایده بگیرید. به این صورت می‌توانید از ابتدای سفرنامه، مخاطبتان را با متن درگیر کنید. پس از این کار، نوشتن بدنه و اصل مطلب آغاز می‌شود و بعد از اتمام آن، به پایان‌بندی می‌رسید. برای پایان‌بندی سفرنامه، می‌توانید از یک پیام، ارائه یک راه‌حل، بازگشت به آغاز، مکاشفه و مواردی از این دست استفاده کنید و سفرنامه‌تان را به اتمام برسانید.

اکنون با رعایت همه نکاتی که برای نوشتن یک سفرنامه مطرح کردیم، می‌توانید مراحل سفرنامه نویسی خود را آغاز کنید. سپس در دهمین دوره مسابقه سفرنامه‌نویسی لست‌سکند شرکت کنید و شانس خود را برای دریافت جایزه امتحان کنید.

سخن آخر

در آخر اگر بخواهیم سفرنامه نویسی را مثل یک پازل در نظر بگیریم، تکه‌های این پازل ساختار اصلی آن را درست می‌کنند و مراحل چیدمان درست آن‌ها هم در تکمیل کردن پازل سفرنامه به شما کمک می‌کنند؛ بنابراین توجه به هر قسمت و هر مرحله، اهمیت ویژه‌ای دارد و بی‌توجهی به هریک، نتیجه مطلوب نهایی را تحت‌تأثیر خودش قرار می‌دهد. حالا دیگر می‌دانیم که چگونه سفرنامه بنویسیم تا نتیجه دل‌خواه را برایمان داشته باشد. شما برای اینکه سفرنامه خود را بنویسید، به چه نکته‌ای بیشتر توجه می‌کنید؟