غارها نمودی از رفتارهای زمین هستند که گذر زمان را به چشممان می‌آورد. سال‌های سال طول می‌کشد خودش را به شکل و شمایلی درآورد که ما از دیدنش لذت ببریم و بگوییم چه زیباست! به دلیل قدمت این مکان‌های طبیعی و ویژگیهای زیستی‌شان، آثار متعددی از انسان‌های نخستین در این غارها پیدا شده و تا مدتی پژوهشگران معتقد بودند که انسان‌های اولیه فقط در غارها زندگی می‌کردند امّا بعدا متوجه شدند غارها امانتدارهای خوبی هستند و انسان‌های اولیه ممکن است در مناطق دیگر هم زندگی می‌کرده.
از این‌ها که بگذریم، این روزها غارنوردی برای خودش یک حرفه مجزا و هیجان انگیز شده که بسیاری به آن علاقه دارند و برایش تجهیزات می‌خرند. امّا اگر نخواهید غارنوردی حرفه‌ای را دنبال کنید، تعدادی از غارها در ایران امکان بازدید به صورت عادی و بدون تجهیزات هم دارند. فقط بعضی‌هایشان ممکن است مسیر کوهنوردی برای رسیدن به غار داشته باشند.
در این مطلب می‌خواهیم 3 غاری را معرفی کنیم که در دسته آهکی تاریخی قرار دارند و اطلاعات و اشیای جالبی در آنها پیدا شده است. با ما همراه باشید تا نگاهی به این 3 غار مهم بیندازیم.
غارهای آهکی و تاریخی چه نوع از غار هستند؟
پیش از ورود به بحث، لازم است بدانیم اصلا این غارهای آهکی تاریخی چه غارهایی هستند؟ غارهای آهکی که موقعیّت ویژه‌ای دارند و به وسیله انسان‌های گذشته دستخوش تغییراتی شدند، غارهای آهکی تاریخی می‌نامند. این غارها در گذشته به عنوان سکونتگاه یا دژ دفاعی مورد استفاده انسان‌ها قرار گرفته‌اند. از ویژگیهای این غارها، وجود چشمه آب در کنار آنها یا ساخت آب انبار درون غار برای ذخیره آب است. در ادامه سه غار ایرانی که در دسته غارهای آهکی تاریخی قرار می‌گیرند را بررسی می‌کنیم.
غار آوزا؛ کرمانشاه
این غار از غارهای باستانی ایران محسوب میشود که محل زندگی غارنشینان بوده است. غار آوزا در سینه صخره سنگ‌های عمودی دره وسیعی قرار گرفته که از اعماق آن رودخانه دینور می‌گذرد. موقعیت این غار ویژه است چون بر سر راه گردنه پاطاق قرار گرفته که از ورودی‌های بین‌النهرین و آسیای صغیر به داخل ایران است بنابراین دائما در معرض تهاجم بوده است. ساکنان اولیه این غار هم سعی کرده بودند با پناه گرفتن در این غارها و ایجاد تغییراتی درونشان، سکونتگاه‌های امنی برای خودشان بسازند.
از بالای غار آوزا، چشمه‌ای دائمی و آبشار مانند فرومیریزد و به همین دلیل هم این غار در گویش محلی آوزا به معنی زاینده آب نامیده شده است.
برای دسترسی به دهانه دست‌ساز ورودی اصلی غار نیاز به پله هست. به نظر می‌رسد پله یا ریسمانی در گذشته در دهانه غار بوده که از طریق آن وارد می‌شدند. در داخل غار فضاهای اتاق مانندی ایجاد شده و شیارهایی یک تا دو سانتی موازی هم روی سقف اتاق‌ها ایجاد شده که هنگام باران آب وارد این شیارها شود و در جای معینی سرازیر شود که کف اتاق‌هایشان خیس نشود. برای تأمین آبشان هم زیر آبشار مخزنی از جنس سنگ و ساروج سنگبری کرده‌اند که 50 متر مکعب آب را ذخیره می‌کرده است. بنابراین دیدن معماری که در دل غار ایجاد شده بسیار شگفت‌انگیز است.
موقعیت غار آوزا: استان کرمانشاه، 60 کیلومتری شمال شرقی شهر کرمانشاه، نزدیک روستای چشمه سهراب.
غار شاپور؛ کازرون استان فارس
این غار عجیب در کازرون استان فارس توجه بسیاری از جمله جهانگردان اولیه به ایران را به خودش جلب کرده و یکی از دلایل مهمش هم وجود مجسمه شاپور در آن است. به نظر می‌رسد قدمت غار شاپور به پیش از دوران ساسانیان برگردد و عده‌ای معتقدند که این غار از مکان‌های مذهبی و آیینی این منطقه بوده و مراسمی در آن انجام میشده است. هنوز اطلاعات دقیق و مشخصی از یافته‌های این غار به دست نیامده امّا حضورش در منطقه مهمی چون بیشاپور، تعیین کننده اهمیت آن است.
10 متر بعد از ورودی غار با مجسمه 7 متری شاپور مواجه می‌شوید. غار از چند بخش تشکیل شده است:
بخش اول هموار بعد از 80 متر به لبه پرتگاه منتهی میشود. دو طرف دیوارها به نظر می‌رسد برای کندن نقش برجسته و کتیبه آماده میشده.
سمت چپ دو آب انبار در داخل سنگ با یک متر عمق.
آبی که از سقف به کف غار می‌ریخته در یک حوض جمع میشده است.
یک آبشار سنگ زیبا سمت چپ آب انبارها به چشم می‌خورد.
چکنده‌ها و چکیده‌های بسیار زیبایی در پشت آبشار می‌توانید ببینید.
انتهای غار محلی مسطح به چشم می‌خورد که به نظر می‌رسد برای ذبح قربانی استفاده میشده.
موقعیت غار شاپور: استان فارس، 12 کیلومتری شهر کازرون به سمت شیراز، شهر بیشاپور، 6 کیلومتر به سمت روستای تنگ چوگان، 1.5 ساعت کوهپیمایی.
غار کرفتو؛ تکاب استان کردستان
این غار از مهمترین غارهای باستانی ایران است که اطلاعات باستانی ارزشمندی برای پژوهشگران به همراه داشته. به نظر می‌رسد تغییرات ایجاد شده در غار به عصر مادها برمی‌گردد زیرا دژهای تسخیرناپذیری در برابر تهاجم‌های بین‌النهرین ایجاد کرده‌اند. غار کرفتو یک بخش دستکند و یک بخش طبیعت ساخته دارد. بخش طبیعت ساخته آن از جهت زیبایی‌های طبیعی مثل چکنده‌ها و چکیده‌ها و ستون‌های دخمه، زیرزمین عظیم و راه آب غار حیرت انگیز است. تاسیسات دسکند غار هم بیانگر استعداد، قدرت اراده و توانایی انسان‌های آن دوران است. مثلا اتاق‌ها و پنجره‌هایشان که مشرف به دره‌اند و به یکدیگر راه دارند یا حوض ساروجی کم عمق و یک آتشدان که نشانه مراسم آیینی است در این غار حضور انسان‌هایی با استعداد را برایمان تداعی می‌کند که در این غار به راحتی زندگی می‌کردند و مراسم آیینی‌شان هم به جا می‌آوردند.
غار کرفتو از زیستگاه‌های مهم خفاش بوده است. امّا به نظر می‌رسد از سال 1375 چندان اثری از خفاش‌ها دیده نشده؛ شاید به دلیل حضور انسان‌ها بود. غار کرفتو از غارهای باستان‌شناسی، تاریخی و زمین‌شناسی است که به راحتی می‌توانید از آن بازدید کنید.
موقعیت غار کرفتو: استان کردستان، 46 کیلومتری جنوب غربی تکاب، 5 کیلومتری غرب روستای یوزباش کندی.
تألیف: لست سکند
منبع: کتاب غارهای ایران از مصطفی سلاحی
