یادگاری‌نویسی روی آثار تاریخی در چارچوب پدیده‌ای جای می‌گیرد که امروزه تحت عنوان وندالیسم از آن یاد می‌کنند. وندالیسم به معنای تخریب کنترل نشده آثار فرهنگی با ارزش یا اموال عمومی است که یک ناهنجاری اجتماعی به حساب می‌آید. حال سوال اینجاست که عامل یادگاری‌نویسی بر پیکره آثار تاریخی، یک ناهنجاری‌های روانی است یا علل دیگری دارد.
خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گروه میراث فرهنگی ـ در حالی که در عموم کشورهای توریست‌پذیر رقم قابل توجهی از درآمد دولت از طریق گردشگری داخلی و خارجی و بازدید آنها از بناها و آثار تاریخی تامین می شود، اما درایران نه تنها شاهد این رقم نیستیم بلکه به دلیل عدم ارزش‌گذاری و اهمیت ندادن به میراث فرهنگی با برخوردهایی از قبیل کنده کاری و یادیگاری نویسی در مهمترین آثار تاریخی خود نیز مواجه‌ایم.
به گزارش CHN اگر از آثار و بناهای تاریخی و باستانی حتی برای یکبار هم دیدن کرده باشید قطعا با یادگاری‌ها و تاریخ‌های متفاوت مواجه شده‌اید. پدیده‌ای که امروزه تحت عنوان وندالیسم از آن نام می برند. در واقع وندالیسم به معنای تخریب کنترل نشده اشیا و آثار فرهنگی باارزش یا اموال عمومی است که یک ناهنجاری اجتماعی به حساب می‌آید و دلایل متعددی برای آن عنوان می کنند. در این میان سوالی که پیش می آید اینست که آیا تعداد زیادی از افراد که روی آثار تاریخی و باستانی یادگاری می نویسند دچار ناهنجاری روانی هستند و یا اینکه علت‌های دیگری را شامل میشود این پرسشی است که جامعه‌شناسان و روان‌شناسان باید به آن پاسخ دهند.
آموزش در تمامی سطوح؛ از مدرسه تا جامعه
محمود استیفا جامعه‌شناس و پژوهشگر در این رابطه به CHN گفت: افرادی که از آثار باستانی دیدن می‌کنند در واقع چند دسته هستند. یک دسته کسانی که باشناخت کافی و مطالعه از این امکان بازدید می‌کنند و دسته کسانی که به صورت گذری و بدون آگاهی تنها به این منظور که اگر روزی روزگاری آشنایی گذرش به آن مکان افتاد اسم آنها را ببیند سفر می‌کنند، در واقع با این حرکت می‌خواهند تنها ردپایی از خود به جا بگذارند.
وی نقش آموزش در جامعه را از طریق مجرای صحیح بسیار مهم دانست و افزود: «چرا که آموزش از طریق مدرسه و معلمان کفایت نمی‌کند بسیاری از دانش آموزان عمل پدر و مادر را در خانواده حجت می‌دانند. در واقع عدم آگاهی افراد نشات گرفته از عدم آموزش صحیح است.
وی یادآور شد: «سوای دانش‌آموزان که باید به صورت دوره‌ای و در روزهای معین و به صورت گروه‌های کوچک در موزه‌ها حتی باید داشتن فاصله صحیح از آثار را یاد بگیرند، بزرگسالان هم باید از آموزش برخوردار شوند چرا که بعد آموزشی ما در ارتباط با آثار فرهنگی و باستانی بسیار پایین است و این وظیفه متولیان و مسئولین امر در حوزه میراث فرهنگی است که باید بخش اطلاع رسانی را جدی بگیرند.
استیفا کنترل صحیح و در اختیار گذاشتن امکانات از سوی متولیان را تنها راهکار ممکن دانست و تصریح کرد: «موزه‌ها با اعلام آمادگی و کنترل صحیح و در اختیار گذاشتن امکانات می‌توانند این امکان را ایجاد کنند تا دانش‌آموزانی که به صورت گروهی بازدید می‌کنند آموزش را در آنها نهادینه کنند. در این میان حتی نگهبانی که از بناها حفاظت می‌کند و موزه داری که در موزه ها تاریخ را تشریح می‌کند باید به گونه ای اطلاعات و آموزش را انتقال دهد تا باعث جذب بازدید کننده شود به طوری که بکار بردن واژه‌ها و القای صحیح آنها و پرهیز از دستورات منفی در بعد رفتاری مخاطبان بسیار تاثیر گذار است.
همچنین "علیرضا شایان‌مهر" جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، هویت ملی و جمعی را در بروز این رفتار مهم می‌داند و به CHN می‌گوید: «بازشناسی هویت‌های ملی و جمعی در میراث فرهنگی بسیار مهم است که در این زمینه کار چندانی انجام نشده است. کسانی که روی آثار تاریخی یادگاری می‌نویسند در واقع با مقوله میراث فرهنگی و ملی آشنا نیستند و ارزش آنها را نمی‌دانند به طوری که زمانی که با این دسته میراث برخورد می‌کنند به صورت فردی برخورد می‌کنند و شخصیت خود را بروز می‌دهند.
وی ادامه داد: «فرد عضوی از جامعه است و جایگاه آن در فعالیت‌های اجتماعی مشخص است. به طوری که با فعالیت‌های جمعی و ارزش‌های فرهنگی کاملا آشناست و می‌داند که در مقابل اثری قرار گرفته که متعلق به جامعه است. اما فردی که فارغ ازجمع است به محض اینکه با آثار تاریخی مواجه میشود می‌خواهد به نوعی خود را در جمع بازشناسی و معنا کند.
نصبت تابلوی یادگاری برای یادگاری نویسان
بسیاری از کارشناسان و جامعه‌شناسان و همچنین روان‌شناسان براین عقیده‌اند که با نصب تابلوهای بزرگ در کنار بنا و آثار باستانی می‌توانند از یادگاری‌نویسی و کنده‌کاری جلوگیری کرد. همیچنین گنجینه‌ای از نظرات خواهد بود که چه تعداد مراجعه کننده با چه اهدافی به آن مکان رفته‌اند و البته یک روش آمار از بازدید کنندگان، چرا که دراین ایران آمارهای داده شده هیچ گاه از صحت برخوردار نبوده است.
«حمید رضا قنبری»، روانشناس و استاد دانشگاه نیز قسمت عمده‌ای واکنش افراد در برخورد با آثار تاریخی را مسائل روانی و بروز ناخودآگاه افراد در موقعیت های مختلف عنوان کرد و گفت: «حکاکی کردن و نوشتن یادگاری روی آثار تاریخی در واقع به جنبه روانی افراد باز می‌گردد؛ چرا که در ناخودآگاه جمعی بشر کندن آثار وجود دارد.» وی می‌گوید: «این دسته از افراد به دلیل نداشتن آموزش در مواجه با آثار خودش را جزء بزرگتری از آن اثر قرار می‌دهند و با کاهش تنش و هیجان در واقع خودش را جزء آن اثر ثبت و امضا می‌کند. البته هستند کسانی که با آموزش مناسب وقتی با آثار تاریخی و باستانی برخورد می‌کنند به جای نوشتن یادگاری عکس می‌گیرند و در وبلاگشان ثبت می‌کنند.»
وی افزود: «افرادی که از اعتماد به نفس و عزت نفس کمتری برخوردارند با اینگونه واکنش‌ها چسبندگی روانی ایجاد می‌کنند تا کمتری خود را بپوشانند. در واقع آثار و بناهای باستانی یکی از راه‌هایی است برای افرادی که نیازهای درونی آنها ارضا نشده و به محض برخورد با این آثار بروز داده میشود.»
وی در پاسخ به این پرسش که واکنش این افراد در کشورهای دیگر به چه صورت است به خبرنگار CHN گفت: «همین افراد اگر در کشورهای دیگر بروند همین واکنش را انجام می‌دهند و فقط نمادهای آن فرق می کند. ممکن است به جای نوشتن اسم خود و درج تاریخ بنویسد خلیج همیشه فارس.»
قنبری فرهنگسازی را ازجمله راهکار مناسب دانست و افزود: «فرهنگسازی تنها نباید جنبه آموزشی داشته باشد بلکه باید به پرورش هم منجر شود. آموزش تنها زمانی عمیق و نهادینه خواهد شد که رشد پرورشی پیدا کند. در این میان متولیان میراث فرهنگی به عنوان کارگذار فرهنگی در اماکنی که تخریب‌پذیری آن بیشتر است با نصب دیوار نمادین می‌توانند از این اتفاق جلوگیری کنند به این ترتیب اگر به جای تابلوی یادگاری ننویسید یا دست نزنید تابلویی قرار دهند تا مردم حضور خود را ثبت کنند.
وی همچنین یکی از راهکارهای حفظ و نگهداری از میراث فرهنگی و باستانی را نقش کتاب‌های تاریخی دانست و گفت: «با اضافه کردن بخشی با عنوان آموزش‌های حفظ و نگهداری از میراث فرهنگی در کتاب های تاریخ دانش آموزان می توان دانش آموزان را با این مقوله آشنا کرد همچنین نوع پیام بسیار مهم است. به جای استفاده از جملات بازدارنده و دستوری از جمله هایی استفاده شود که غیرمستقیم و خبری باشد.
