موزه پست و مخابرات اولین موزه پستی و مخابراتی کشور به سال 1311 (ه.ش) بازمی گردد نخستین موزه پستی و تلگرافی با الگوبرداری از موزه‌های تخصصی اروپایی، تاسیس گردید این بنا در 1307 ش، در زمان وزرای قدیم پست، صوراسرافیل و نظام‌الدین حکمت، با صرف هزینه پانصد هزار تومان و با مساحت 15000 متر مربع در خیابان سپه (خیابان امام خمینی، سر در باغ ملی) تأسیس گردید.
محل این موزه قسمتی از ساختمان وزارت پست و تلگراف (تلگرافخانه) واقع در ضلع جنوبی میدان توپخانه سابق مقابل عمارت شهرداری قرار داشت که در حال حاضر تخریب گردیده است. بنای اداره پست (موزه ارتباطات فعلی) از ابنیه دوره پهلوی اول و بناهای مهم منطقه باغ ملی به شمار می‌آید. بخش گمرکات امانات پستی در بهمن ماه 1369 با زیر بنای حدود 6000 متر مربع پس از احیا و بازسازی ساختمان به موزه پست تبدیل گردید و در سال 1378 به موزه پست و مخابرات تغییر نام داد.
موزه پست و مخابرات ( ارتباطات) از دو طبقه متشکل از سالن‌ها و غرفه‌های متعدد تشکیل شده است. در موزه پست نمونه‌هایی از قدیمی‌ترین نوشت‌افزارها و ارسال مرسولات پستی و چاپاری تلفنهای اولیه (مشهور به هندلی با مراکزی ۲۰ و ۳۰ شماره‌ای) تلگرام های مورس، تمبرها و دیگر ابزار ارتباطات و مخابرات از کبوتر نامه بر تا ماهواره به نمایش گذاشته شده است.
موزه ارتباطات از هشت غرفه تشکیل گردیده است که در دو طبقه بنا قرار گرفته‌اند. طبقه اول شامل غرفه‌های تشریفات یا وزرا است که شامل تصاویری از وزرای پست و تلگراف و تلفن، از اولین وزیر تلگراف، علی قلی خان مخبرالدوله (1255 ش / 1293 ق) تا وزیر وقت است. سالن تمبرهای داخلی شامل 1100 سری تمبر از سه دوره قاجاریه، پهلوی و جمهوری اسلامی است و نیز دو ویترین مربوط به کلیشه ادیسون و کلیشه تمبر احمدشاه و در انتهای سالن، ماکت پستچی زمان قاجاریه و نمادی از کوچه پست قرار دارد.
غرفه اشیای پستی شامل صندوق‌های پستی دوره پهلوی، انواع مهرهای دستی، گرد، ساده، بیضی، مستطیل و غلتکی، نمونه‌های مهرهای مصرفی دفاتر پست خارج از کشور، مهر روز جمهوری اسلامی، انواع حکم‌های دولتی، حکومتی، دستگاههای دستی و برقی قدیمی ابطال تمبر، دستگاههای دستی و برقی قدیمی نقش تمبر، دستگاه تایپ قدیمی و ویترین هایی از قبیل ویترین سیم و سرب و انواع پلمپ شکن، وسایل و پاکتهای پست مالی، قاب عکس‌های وسایل پستی دوره قاجاریه و تصاویر کارکنان پست دوره قاجار است.
موزه ارتباطات (پست و مخابرات) در حال حاضر در بال شرقی (پست ایالتی سابق) مورد بهره برداری میباشد و دارای غرفه‌های به شرح ذیل است :
ـ غرفه وزرا (تشریفات) :
این غرفه شامل تصاویری از وزرای پست و تلگراف و تلفن از اولین وزیر وزارت تلگراف (علی قلی خان مخبرالدوله) (1255 ه.ش/ 1293 ه.ق) تا وزیر وقت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تعداد 72 وزیر شناسایی و به نمایش گذاشته شده است.
ـ غرفه اشیاء پستی :
شامل صندوق های پستی دوره پهلوی، انواع مهرهای دستی (نوع گرد، ساده، بیضی، مستطیل و غلطکی)، نمونه مهرهای مصرفی دفاتر پست خارج از کشور، مهر مخصوص سورشارژ دوره قاجار، دستگاهای ابطال تمبر دستی و برقی، دستگاه های نقش تمبر دستی و برقی قدیمی، تایپ قدیمی و انواع ترازوهای قدیمی پست، نمونه صندوق های پستی کشورهای مختلف و نیز پانلهای عکس ادارات پست کشورهای مختلف، نحوه حمل و نقل مرسوله‌های پستی و نمونه لباسهای رسمی کارکنان پست کشورهای مختلف میباشد.
ـ غرفه باسکول ها و صندوق های پستی :
در این غرفه نمونه‌ایی از باسکول های پستی که مرسولات سنگین پستی را با آنها وزن می‌کردند و همچنین نمونه صندوق های پستی و صندوق امانات که زمان قاجار در پستخانه‌ها، اشیاء قیمتی، پول و تمبر در آنها نگهداری می‌شد، قرار دارد. قسمتی از این فضا به نام «پست در جنگ»، مزین به تصاویر شهدای پست و صندوق های پستی است که در جنگ تحمیلی مورد اصابت گلوله‌های دشمن قرار گرفته‌اند.
ـ کتابخانه موزه پست و مخابرات :
کتابخانه موزه شامل تعدادی کتاب و نشریات در زمینه تاریخچه پست و تلگراف و تلفن، تمبر و منابع قدیمی از امور ارتباطات هنر، تاریخ و معماری و … به زبانهای فارسی، لاتین، فرانسوی و غیره وجود دارد که استفاده از این کتابخانه برای علاقه‌مندان و پژوهشگران در اوقات بازدید از موزه امکانپذیر است.
ـ سالن تمبرهای داخلی و خارجی :
با توجه به قدمت تاریخی تمبر در ایران (1247 ه.ش) در این سالن تمبرهای داخلی شامل سه دوره تاریخی: قاجار (1276 ـ 1288 ه.ش)، پهلوی (1304 ـ 1357 ه.ش) و جمهوری اسلامی از سال 57 تا کنون به نمایش گذاشته شده است. همچنین در این سالن می‌توان با تعدادی از طرحهای اصلی تمبر (اورژینال) قبل و بعد از انقلاب نیز آشنا شد.
در بخش تمبرهای خارجی (بین المللی) قطعه‌هایی از تمبرهای منتشره توسط 198 کشور عضو اتحادیه جهانی پست و همچنین پانل کوپنهای پستی بین المللی (I.R.C) به نمایش گذاشته شده است.
ـ سالن مخابرات :
از مورس تا ماهواره زهره، تله تایپ، تلگراف، تلکس، فاکس و نمونه تیر و سیم. انواع کابلهای مسی، فیبر نوری، دیش ماهواره، مرکز تلفن خودکار و وسایل ارتباطی مورد استفاده در جاده‌ها و ارتفاعات، انواع دستگاه تلفن: مغناطیسی صد شماره‌ای قدیمی، دیواری، دستگاههای ارتباطی قدیمی شامل دستگاه گیرنده ـ فرستنده، تلفن، بیسیم، میز، سوییچ برد، دستگاه اندازه گیری و آزمایش خطوط کاربر و تلفنهای مغناطیسی رومیزی در این غرفه به نمایش گذاشته شده است. در این غرفه، یک ویترین افقی مربوط به نمونه دستخط امام خمینی (ره) در خصوص ثبت تلفن منزل ایشان به اداره تلفن شهرستان قم در سال 1341 نیز به نمایش گذاشته شده است.
ـ سالن کنفرانس :
این سالن زیبا برای جلسات اداری هیئت امنای موزه ارتباطات، سخنرانیهای مطبوعاتی و جلسات تشریفاتی با مساحتی حدوداً 500 متر مربع و ظرفیت 200 نفر در طبقه دوم مجموعه واقع گردیده است.
حیاط مرکزی :
حیاط مرکزی برای برگزاری مراسمی از قبیل مراسم تمبر مشترک با سایر کشورها، نمایشگاههای موقت تمبر به مناسبتهای مختلف، و همچنین تصاویر تمبرهای مشترک انتشار یافته با سایر کشورها و ارگانهای داخلی و پاکتهای مهر روز و نیز آرم پستی کشورهای مختلف عضو اتحادیه جهانی پست (U.P.U) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ـ چایخانه سنتی :
دارای محیطی فرحبخش و با الهام از ساختار معماری سنتی ایجاد گردیده و برای پذیرایی از گروههای مختلف بازدید کننده و مقامات در نظر گرفته شده است.
منبع: مکانبین
