هنر وخلاقیت ایرانیان از دیر باز معروف و مشهور بوده است و اکنون نیز که ما کتاب تاریخ را ورق می زنیم روز به روز به عظمت و بزرگی هنرمندان ایران پی می بریم یکی دیگر از بناهای خارق العاده ای که از گذشتگان برای ما به یادگار مانده است، سد شاه عباسی می باشد که ارتفاعی بالغ بر 60 متر دارد این سد که می توان آن را نمونه ای از توسعه ی پایدار به حساب آورد در میان مردم محلی به طاق عباسی مشهور است
این سد با 60 متر ارتفاع علاوه بر این که جزو قدیمی ترین و بزرگ ترین سد قوسی جهان است. در رده پر رکورد ترین بنای تاریخی ایران با دارا بودن رکورد 550 ساله بلند ترین سد جهان جای گرفته است. اگر از همه ی این عناوین بگذریم باز هم جدید ترین رکوردی که این سد دارد و در جهان هیچ سدی به پای آن نمی رسد این است که این سد به خاطر عرض تاج آن که حدود 1 متر می باشد رکورد دار نازک ترین سد جهان می باشد. که تا الان هیچ سدی به این مقام دست نیافته است. در سفر به طبس و تماشای یکی از زیباترین جاهای دیدنی طبس و جاذبه های گردشگری طبس سری بزنید و از کاربرد و ساخت آن حیرت زده شوید.
ایرانیان قدیم با روشی خلاقانه و کاربردی این سدها را روی طاق های آجری و در دره ها احداث می کردند که موجب کاهش بیشینه سیلاب نیز می شد. اگر زمانی سیلابی رخ می داد که معمولا دوره بازگشت آن حدود 10 ساله بود می توانست از زیر طاق به راحتی عبور نماید. همچنین برای حفاظت شهر طبس از شر سیلاب های رودخانه نهرین سد شاه عباسی به این شیوه عمل می نمود علی الخصوص 100 ها سال است که در سیلاب های بزرگ تر با ذخیره کردن مقدار ی از حجم سیلاب در پشت سد باعث حفاظت شهر طبس از شر سیلاب می شود. این سد بدون نیاز به هیچ گونه مدیریت و یا تعمیر و نگهداری قادر است هزاران سال بدون هیچ گونه نقصی به کار خود ادامه دهد و هیچ گونه رسوبی هم در پشت سد جمع نشود و دلیلش این است که خروجی سد موقعیتش طوری است که از انجام رسوب گذاری در پشت سد جلوگیری به عمل می آورد. شایسته است به این نکته اشاره کنیم که در زمان حاضر اگر بخواهیم با این علم عظیمی که در سد سازی متخصصان کشور ما دارند دوباره بخواهند سدی بر روی رودخانه نهرین احداث کنند تقریبا می توان ادعا داشت که مشخصات ساخت سد جدید به مشخصات این سد خیلی شبیه و نزدیک خواهد شد. واین امر خودش جای تامل دارد که چگونه در آن زمان این سد با این همه دقت و با این ظریفی ساخته شده است.
یکی از زیباترین جاهای دیدنی طبس و جاذبه های گردشگری طبس سد شاه عباسی می باشد و در سفر به طبس حتما از آن بازدید کنید. طاق بند این سد که قدیمی ترین بخش این سازه می باشد در قسمت پایین سد واقع شده و شامل طاق هایی آجری می باشد که بر روی کوه های سنگی دو طرف رودخانه قرار گرفته است. پشت این طاق بند دو قسمتی بودن بنا را که نشان دهنده زمان ایجاد می باشد را کاملا نشان می دهد و بندی طاق تا زیر تیزه حدود 17 متر و بلندایی بالغ بر 30 متر دارد. یکی از نکات جالب این می باشد که پهنای آجر های این طاق اندازه معینی ندارند و به جهت ایجاد مقاومت در طاق تا بدنه کوه به صورت شعاعی امتداد یافته اند. همچنین سومین مرحله مرمت یا ایجاد بند با قلوه سنگ در بالای بند ساخته شده است که در نوع خودش جالب می باشد. به یکی دیگر از نکاتی که باید در زمینه احداث سد اشاره کنیم و نشان دهنده خلاقیت و ابتکار معماران ایرانی می باشد این است که قوسی که در قسمت بالا، در بند ایجاد شده باعث می شود که بند مقاومت بیشتری در مقابل فشار که در پهنای بیشتر دهانه ی دره ایجاد می شود از خود نشان دهد.
چشمه ای که حتما غافلگیرتان می کند چون که هم آب سرد در این چشمه جریان دارد و هم آب گرم و جالب این است که در موازات هم آب گرم و سرد بیرون می آید. این چشمه در روستای خرو در طبس قرار دارد که تماشای آن و دیدن شگفتی آن خالی از لطف نیست. در سفر به طبس سری به یکی از شگفت انگیزترین جاهای دیدنی طبس و جاذبه های گردشگری طبس بزنید. چشمه ای که می توانید هم زمان یک پایتان را در آب سرد و پای دیگرتان را در آب گرم قرار دهید. به نظر شما آیا شگفت انگیز نیست؟ دلیل اختلاف دمای آب چشمه این است که ازدیوراه سمت راست چشمه آب گرم به داخل رودخانه می ریزد و اختلاف دمایی که در این حالت در چشمه به وجود می آید تا 10 درجه هم خواهد رسید.
تفاوت ساختاری که بین آب سرد جاری در رودخانه و غلظتی که آب گرم وجود دارد باعث می شود که این آب در بستر رودخانه حتی با طی مسافت 300 متر باز هم با هم ترکیب نشوند و این پدیده جالب و شگفت انگیز را به وجود آورند. اگر می خواهید که به آب گرم مرتضی علی (ع) بروید باید تقریبا 5 کیلومتر را با پای پیاده و در مسیر آبی طی نمایید تا به این چشمه شگفت انگیز برسید. در طول مسیرتان دیواره هایی با حفره های بزرگ و کوچک که با مانند دره ای در دو طرف شما قرار گرفته اند و دارای نظم خاصی می باشند، قرار گرفته اند. بزرگترین این حفره ها به حمام مرتضی علی معروف است برخی دیگر نیز چشمه های آب جوشانی هستند که در این دیواره ها قرار گرفته اند.
منابع:همگردی،سیری در ایران
