در سال ۱۸۷۴، یک ستاره‌شناس و یک مخترع، با هم یک کتاب تاثیرگذار در زمینه‌ی زمین‌شناسی ماه با عنوان «The Moon: Considered as a Planet, a World, and a Satellite» را منتشر کردند. تهیه‌کنندگان این کتاب جیمز ناسمیت (James Nasmyth) مخترع و مهندس و جیمز کارپنتر (James Carpenter) ستاره‌شناس، پس از سه دهه تحقیق در تمام منابع مختلف درباره‌ی ماه سعی داشتند به چند پرسش بی‌جواب مانده و مهم مثل آیا ماه قابل سکونت است؟ آیا اتمسفر دارد؟ از چه چیزی ساخته شده است؟ و... جواب دهند. نکته جالب توجه در این کتاب، تصاویری از سطح ماه است که با کیفیت بالایی در کتاب چاپ شده است. چگونه در سال ۱۸۷۴ این دو توانستند چنین تصاویری از سطح ماه تهیه کنند؟
عکس‌هایی که از سطح ماه در این کتاب چاپ شده به اندازهای از فاصله‌ی نزدیک گرفته شده‌اند که گویی عکاس به ماه سفر کرده است، در حالی که پروژه‌ی سفر به ماه آپولو چندین سال بعد عملیاتی شد. هیچ وسیله‌‌ی پیشرفته‌‌ای هم مثل تلسکوپ‌ها یا دوربین‌های دیجیتال پیشرفته در آن زمان نبود که فرض شود عکس‌ها از روی کره زمین گرفته شده‌اند.
شاید در نگاه اول، باورش کمی سخت به نظر برسد اما این تصاویر در واقع مدل‌هایی هستند که با توجه به رصد سطح ماه به کمک تلسکوپی که جیمز ناسمیت ساخته بود در ابتدا روی کاغذ نقاشی شدند و بعد آنها را با گچ و خاک درست کردند. این مدل‌های سطح ماه را جلوی یک سطح سیاه رنگ گذاشتند و با یک منبع نوری قوی، پرتو خورشید روی ماه را شبیه‌سازی کردند.
نتیجه‌ی این مدل‌سازی واقعاً عالی بود چون در آن زمان امکان گرفتن تصاویری از ماه با آن کیفیت غیرممکن بود.
جیمز ناسمیت در ستاره‌شناسی حرفه‌ای نبود اما در زمان خود یک مخترع سرآمد محسوب می‌شد. او فرزند یک نقاش بود اما از دوران نوجوانی به مکانیک علاقه پیدا کرد. اولین موتور بخار مدل خود را در سن ۱۷ سالگی ساخت و در سن ۲۱ سالگی توانست موتور بخاری با قدرت حمل و نقل چندین نفر را بسازد. او به مدت دو سال در کارگاه ماشین‌سازی Henry Maudslay در لندن کار کرد و بعد از آن به منچستر رفت تا کسب و کار خودش را شروع کند. ناسمیت در کارگاه خود شروع به ساخت انواع ماشین‌های بزرگ برای کارخانه‌ها کرد. شاخص‌ترین کار ناسمیت چکش بخار است. چکش بخار به اندازهای برای او سودآوری داشت که می‌توانست در سن ۴۸ سالگی با خیال راحت بازنشسته شود و به دنبال دیگر اهداف و انگیزه‌های شخصی برود و البته او پس از این موفقیت همین کار را کرد و به دنبال ستاره‌شناسی و عکاسی رفت.
ناسمیت به شهر کوچکی به نام پنزهرست رفت و در آنجا تلسکوپ ۲۰ اینچی خود را به راه انداخت. او که تمام عمرش در حال اختراع بود، دور از انتظار نبود که در نجوم هم کارهایی انجام دهد. در ابتدا به تلسکوپش یک آینه‌ی مورب سوم اضافه کرد تا نور وارد شده به تلسکوپ را به جای انتها از کنار آن خارج کند. با این کار می‌شد تلسکوپ را در هر جهت دلخواه چرخاند. تلسکوپ‌های مدرن امروزی هم همین ساختار را دارند.
بعد از دو دهه رصد و مطالعه‌ی ماه، ناسمیت به کمک ستاره‌شناس کارپنتر، کتاب گفته شده را چاپ کردند. در این کتاب آنها توانستند فرضیه‌های مختلفی را درباره‌ی منشاء ماه مطرح کنند و ساختار درونی و سطح ماه را تحلیل کنند. در این کتاب، تصاویری از مدل‌سازی دهانه‌ها و گودال‌های سطح ماه نیز دیده میشود.
با این که کارهای این دو نفر قابل تقدیر است، اما امروزه از نظر علمی اعتبار چندانی ندارد. تصاویر کتاب هم طبق اظهار نظر کارشناسان ناسا همگی قلابی اما بسیار واقع‌گرایانه هستند، چون در آن زمان تلسکوپی وجود نداشت که بتواند چنین عکس‌هایی را ثبت کند. نکته‌ی جالب اینجا است که یک قرن بعد از آن، وقتی عملیات سفر به ماه توسط ناسا انجام شد، تصاویر سطح ماه منتشر شدند اما اتهام‌های زیادی به ناسا و دولت آمریکا وارد شد که این تصاویر هم تقبلی هستند.
کارهای این مخترع ستاره‌شناس به اندازهای ارزشمند بوده است که یکی از دهانه‌های آتشفشانی سطح ماه به نام آنها ثبت شده است. آیا به نظر شما کار آنها در نوع خودش ارزش علمی داشته است یا اینکه باید آنها را به کل رد کرد و کارشان را بیهوده دانست؟
منبع: amusingplanet.com
