مرگ در زندگی بشری حقیقتی بزرگ محسوب میشود اما نحوه واکنش‌ها به آن در قسمت‌های مختلف دنیا متفاوت است. چهار هزار سال قبل، تمدن اولیه دیلمون مردگان خود را در هزاران برج استوانه‌ای می‌سوزاندند که امروزه می‌توان بقایای آن را در بحرین شاهد بود. مایان ها، دهان مردگان را پر از ذرت می‌کردند و سپس می‌سوزاندند تا حین سفر به زندگی بعدی غذای روح آن‌ها تأمین باشد. مردم چاچاپویا در پروی امروزی نیز مردگان را در پورونماچو می‌گذاشتند، یعنی تابوتی ساخته شده از خشت! سپس این تابوت را در لبه صخره قرار می‌دادند که نگهبان سرزمین آب و اجدادی آن‌ها باشد.
قرار نیست که به تاریخ بازگردیم یا به کشف نمونه‌های باورنکردنی آداب‌ورسوم دفن مردگان بپردازیم. برخی از این رسومات از قدیم تا به امروز همچنان پابرجا هستند و برخی شکل جدیدتری به خود گرفته و تحت چالش‌های محیطی تغییر کرده‌اند. در اینجا چند آداب تشریفاتی جالب توجه برای دفن مردگان را از سراسر جهان ذکر می‌کنیم.
مراسم تدفین آسمانی تبتی‌ها
در این رسم تبتی‌ها اجساد را در بالای قله‌ای قرار می‌دهند تا توسط کرکس‌ها و سایر پرندگان خورده شوند. شاید از دید دیگران این کار واقعاً ترسناک باشد اما ازنظر بودائی‌ها این کار دو هدف ماندگار و سمبولیک دارد که نشان‌دهنده دائمی نبودن زندگی است. از نظر آن‌ها اجساد تنها پوسته‌ای خالی هستند، روح قبل از آن به سمت تجدید جسم حرکت کرده است. جالب است بدانید که خورده شدن کامل جسم توسط پرندگان نشانه خوبی است، زیرا اگر جسمی کاملاً خورده نشود نشانه آن است که شخص مرده اعمال خوبی نداشته است.
برج‌های سکوت ایران
ایده محل دفن آسمانی تبتی‌ها درواقع منحصر به خود آن‌ها نیست. در یک آیین زرتشتی رهروان مردگان خود را در بالای برج سکوت که دخمه نیز نامیده میشود، قرار می‌دهند. ازنظر زرتشتی‌ها مرگ عملی شیطانی است و آلوده کردن زمین پاک به‌واسطه مرگ توهین به شعائر مذهبی است. آن‌ها نیز مردگان خود را در بلندی‌ها قرار می‌دهند تا توسط پرندگان خورده شوند. دین زرتشت 3500 سال پیش در ایران به وجود آمد و همچنان می‌توان در قسمتی‌هایی از شهر یزد برج‌های سکوت را دید. در سال 1349 استفاده از این برج‌ها غیرقانونی اعلام شد اما در شهر بمبئی هندوستان که مرکز دوم زرتشتیان است، این رسم ادامه دارد.
مراسم سوزاندن واراناسی
واراناسی که در ایالت شمالی اوتار پارادش و در کنار رودخانه گنگ قرار دارد گردشگران و زائران زیادی را از سراسر جهان به سمت خود جلب می‌کند. بیشترین جاذبه واراناسی به خاطر محل‌های سوزاندن مانیکارنیکا و هاریشچانداراست. این دو منطقه منبع درآمد اصلی واراناسی است، زیرا به اعتقاد هندی‌ها کسانی که در شهر مقدس سوزانده می‌شوند، از چرخه زندگی، مرگ و تناسخ رها خواهند شد. در حقیقت تقاضا برای سوزاندن مردگان در این شهر تا حدی است که مردم هر 7 روز هفته و 24 ساعت شبانه‌روز در حال انجام مراسم مذهبی هستند. طبق آمارها روزانه 200 نفر سوزانده می‌شوند. قبل از سوزاندن، مردگان را داخل لباس‌های رنگی می‌پیچند و توسط اعضای مذکر خانواده در رودخانه گنگ تطهیر می‌کنند. سپس مرده را در کنار رودخانه قرار می‌دهند تا خشک شود، سپس داخل هیزم‌هایی از چوب انبه یا صندل قرار می‌دهند. چوب صندل مانع از پراکنده شدن بوی سوختگی موها میشود. پس از سوزانده شدن خاکستر مرده را جمع‌آوری کرده و بروی رودخانه گنگ پراکنده می‌کنند.
پراکنده کردن خاکستر مردگان روی دریا در هنگ‌کنگ
هنگ‌کنگ با داشتن بیش از 7.4 میلیون سکنه که تنها در 430 مایل مربع دور هم جمع شده‌اند، بجای یک شهر درواقع چهارمین کشور بزرگ جهان محسوب میشود. هنگ‌کنگ قدیمی که در مجاورت شهر دیوار کشیده کولون قرار داشت قبل از تقسیم شدن در دهه 1990 شهری مملو از آپارتمان‌های کوچک بود که با داشتن بیش از 33000 سکنه تنها در 6.4 هکتار متراکم‌ترین شهر جهان محسوب می‌شد. این شهر از نظر تراکم 119 مرتبه متراکم‌تر از نیویورک است.
بنابراین تعجبی ندارد که قبرستان‌های این شهر نیز پولی باشند، به‌صورت میانگین هزینه هر محل برای نگهداری خاکسترها 380000-640000 دلار است. از 48000 نفری که سالانه در هنگ‌کنگ از دنیا می‌روند، 90% سوزانده می‌شوند. اما در چنین شهر شلوغی برای قرار دادن خاکسترها در یک محل ساده باید در یک لیست 4 ساله با قیمت‌های سرسام‌آور منتظر ماند. ازنظر چینی‌ها قرار دادن گلدان خاکستر در خانه یک تابو محسوب میشود. بنابراین دولت چین در سال 2005 شروع به ترویج "سوزاندن سبز" کرد. به خانواده‌ها توصیه شد که خاکستر مردگان خود را در 11 باغ مشخص شده یا در دریا پراکنده کنند. برای این منظور 3 قسمت در دریا مشخص شده است، مردم توسط کشتی به وسط دریا منتقل می‌شوند و خاکسترهای خود را در آنجا به روی دریا می پاشند.
ایکوا اوزو، مراسم دوم مردگان توسط مردم ایبو در نیجریه
طبق سنت‌های مردم ایبو که گروهی بومی در بخشهای جنوبی نیجریه هستند، مرگ پایان زندگی نیست بلکه انتقال به جهانی جدید است. تا قبل از مراسمی به نام ایکوا اوزو که به معنای جشن گرفتن مرگ است، مردم بر این باور بودند که مردگان قادر به قرار گرفتن در میان نیاکان خود نیستند. آئین‌های مراسم در هر یک از این جوامع مختلف است اما نقطه مشترک مراسمی است که پس از دفن صورت می‌گیرد. در این مراسم که از چند روز تا چند هفته به طول می‌انجامد، خانواده متوفی مقداری نوشیدنی، چهارپا یا دارایی را خرج مرده می‌کنند. در مراسمی که "اینو اونو آکوا" نامیده میشود، شخصی که آدا نام دارد غذاهای موردعلاقه متوفی را در سکوت کامل می‌خورد تا غذای شخص متوفی در آن جهان تأمین شود. این مراسم به‌قدری هزینه‌بر هستند که خانواده‌ها برای برگزاری آن ماه‌ها صبر می‌کنند.
رقصیدن با مرده در ماداگاسکار
در ماداگاسکار که دومین کشور جزیره‌ای بزرگ است، مردگان به لطف مراسمی که فامادیهانا یا "پیچاندن استخوان‌ها" نامیده میشود، حتی پس از سوزانده شدن نیز نقشی مهم در زندگی خانواده ایفا می‌کنند. هر 5 یا 7 سال یک‌بار، مرده‌ها را از سردابه بیرون می‌کشند. اعضای خانواده کفن کهنه آن‌ها را با کفن‌های جدید عوض می‌کنند و سپس با او به نوشیدن، خوردن غذا و رقص می‌پردازند. قبل از غروب خورشید جسد را به مکان اولیه بازمی‌گردانند و سردابه را تا 7 سال بعد مهر و موم می‌کنند. این مراسم از این اعتقاد نشات می‌گیرد که پس از، از بین رفتن کامل استخوان‌ها فرد به زندگی دیگری منتقل میشود. اگر جسدها از خاک بیرون آورده نشوند، تا همیشه در برزخ خواهند ماند، جایی میان جهان کنونی و جهان باقی.
تابوت‌های فانتزی در غنا
در این فرهنگ، فرد مرده بیشتر از حالتی که زنده بوده است دارای قدرت است، او قادر است بر روی زندگی خویشاوندان تأثیر گذارد، بنابراین خانواده برای جلب‌توجه و رحم مردگان خود هر کاری که بتوانند انجام می‌دهند. بعلاوه به اعتقاد آن‌ها مرده زندگی خود را در جهانی دیگر ادامه می‌دهد و باید به‌گونه‌ای سوزانده شود که دربردارنده شغل او در این دنیا باشد. بنابراین خانواده آن‌ها را در تابوت‌هایی مخصوص در اندازه‌ها و اشکال مختلف قرار می‌دهند (تابوت‌های فانتزی)، از کفش‌های رنگی و بوت ها گرفته تا بطری‌های کوکاکولا. این سنت توجهات بسیاری را به سمت خود جلب کرده است، ازجمله کوفی عنان رئیس سابق سازمان ملل و بیل کلینتون که هردو از کارگاه‌های ساخت تابوت دیدن کرده‌اند. گفته میشود که جیمی کارتر دو تابوت را نیز برای خود خریداری کرده بوده است.
تابوت‌های آویزان قبیله ایگوروت در فیلیپین
در مراسم تدفین مردم ایگوروت که از ایالات شمالی جزیره اوزون در فیلیپین نشات گرفته است، افراد خودشان تابوت‌هایشان را درست می‌کنند و پس از مرگ از کنار صخره‌ای آویزان می‌شوند. در این سنت که پیشینه آن به 2000 سال پیش بازمی‌گردد، اعتقاد بر این است که آویخته شدن از کنار صخره باعث کوتاه شدن مسیر میان مردگان و ارواح نیاکان میشود. جسدها را قبل از آنکه داخل تابوت قرار دهند بر روی صندلی مرده می‌نشانند و آن‌ها را با برگ مو می‌بندند و سپس داخل یک ملحفه می‌پیچند. برای جلوگیری از فساد جسد را دودی می‌کنند و خویشاوندان تا چند روز در کنار جسد می‌مانند.
مومیایی‌های مدرنی که مراقب قبیله آنگا در پاپوای گینه نو هستند
در مصر مومیایی کردن در قرون چهارم تا هفتم پس از میلاد از بین رفت اما این سنت قدیمی هنوز برجا مانده و در میان مردم آنگا در پاپوا گینه نو همچنان اجرا میشود. فرد متوفی با مومیایی شدن نسبت به حالتی که در زمین دفن میشود بیشتر در اذهان باقی می‌ماند و پس از مرگ می‌تواند همچنان از خانواده خود محافظت کند. البته گرچه این کار با رسیدن مبلغان مسیحی در قرن بیستم به این منطقه کمتر شده است اما مومیایی کردن مردگان همچنان در قسمت‌های دور افتاده و قسمت‌های کوهستانی انجام میشود. برخلاف روش مومیایی مصریان، قبیله آنگا برای جلوگیری از فساد جسد، مردگان را به مدت سه ماه درون دود آتش قرار می‌دهند. وقتی جسد باد کرد، آن را با چوب فشار می‌دهند تا مایعات آن خارج شود و سپس خشک گردد. طی این فرایند هیچ‌یک از قسمت‌های داخلی بدن نباید به زمین بیفتد. پس از اتمام مومیایی کردن، جسد را روی یک صندلی قرار می‌دهند و به بالای صخره‌ها می‌برند تا از بالا در کنار نیاکان خود به روستا بنگرند.
منبع: matadornetwork.com
