هزاران سال پیش، موجودات بسیاری روی کره زمین زندگی می‌کردند که اکنون دیگر وجود ندارند؛ یکی از آن‌ها آرمادیلوی ماقبل تاریخی عظیم‌الجثه است. ما هرازگاهی چند استخوان و فسیل پیدا می‌کنیم که کمک می‌کنند نکاتی درباره موجودات منقرض‌شده بیاموزیم و با تحلیل دی‌اِن‌ای‌شان بفهمیم آن‌ها چگونه مرده‌اند یا به نسخه‌های امروزی‌شان تغییر شکل داده‌اند. از موارد بررسی‌شده می‌توان به گلیپتودون، یکی از اجداد غول‌پیکر آرمادیلوی امروزی اشاره داشت.
آرمادیلویی به بزرگی یک بیتل!
چندی پیش، آقای خوان دِدیوس سوتا از کشاورزان حومه شهر بوینس آیرس کشور آرژانتین دام‌هایش را برای چرا بیرون برده بود که ناگهان متوجه دو برآمدگی عجیب در بستر خشک شده یک رودخانه شد. دیرینه‌شناسان هنگامی‌که از این موضوع آگاه شدند، به این مکان آمدند و پی بردند که این‌ها دو فسیل بزرگ، لاک گلیپتودون های پیش‌تاریخی هستند. هنگام استخراج دو لاک دیگر را نیز یافتند که ممکن است هر چهار لاک با هم یک خانواده بوده باشند. جهت‌گیری فسیل‌ها به یک‌سو بود، مگر فسیل جلویی که گویا فقط سرش را به‌سوی عقبی‌ها برگردانده بود. بزرگترین این فسیل‌ها حدود یک و نیم متر طول و 5 سانتی‌متر ضخامت داشت.
لاک بسیار بزرگ کشف شده از یک گلیپتودون.
این لاک‌ها به کلبه‌های گرد کوچک شباهت دارند و آن‌طور که مرکز تحقیقات زمین‌شناسی آریزونا می‌نویسد، برخی از آن‌ها به بزرگی یک اتومبیل فولکس‌واگن باگ هستند. نخستین بار چارلز داروین بود که لاک گلیپتودون‌ها را در دهه سوم قرن نوزدهم میلادی هنگام سفر با کشتی اِچ‌اِم‌اِس بیگِل HMS Beagle خود کشف کرد و مدتی را به مطالعه آن‌ها پرداخت. در سال 2016، فِرِدریک دلسوک از دانشگاه مون‌پلیه فرانسه سرپرستی تیمی را بر عهده گرفت که فسیل یک گلیپتودون در آمریکای جنوبی را استخراج کرده و دی‌اِن‌اِی آن را آزمایش نمودند. آن‌ها دریافتند که ارتباط این جانداران با آرمادیلوها نزدیک‌تر ازآنچیزی است که پیش‌تر تصور می‌شد. مقاله آقای دلسوک را می‌توان در وب‌سایت ریسِرچ‌گِیت ResearchGate یافت.
لاک‌های بزرگ گلیپتودون ها پس از استخراج.
پیش‌ازاین تصور بر آن بود که گلیپتودون‌ها اجداد دور آرمادیلوهای امروزی هستند. ولی تحقیقات اخیر و دی‌ان‌ای‌های جدید نشان می‌دهند که آن‌ها تنها با آرمادیلوهای بزرگ امروزی ارتباط نزدیک ندارند، بلکه با گونه آرمادیلوی کوچک پری‌وار و آرمادیلوی سه نواری نیز مرتبط‌اند و راه ژنتیکی‌شان را سی‌وپنج میلیون سال پیش از همه آن‌ها جدا کرده‌اند. وب‌سایت یورِک‌آلِرت EurakAlert از زبان دلسوک می‌نویسد: «از دیدگاه آرایه‌شناسی زیستی، می‌بایست آن‌ها را تنها یکی دیگر از زیرخانواده‌های آرمادیلوها به شمار آورد که می‌توانیم این زیرخانواده را گلیپتودونتینا بنامیم.»
گلیپتودونت‌ها (که گلیپتودون بزرگترین گونه آن‌هاست) به لاک‌پشت‌های زیرزمینی شباهت داشتند. گیاه می‌خورده‌اند و بدنشان ورقه ورقه بوده است؛ البته آن‌ها پشم داشته‌اند. طبق گزارش دانشنامه بریتانیکا ممکن بوده است که گلیپتودونت‌ها از لاشه‌ها یا حشرات نیز تغذیه کنند؛ ویژگی‌ای که شاید اجدادشان برایشان به ارث گذاشته بودند. وزن این موجودات گاه به 900 کیلوگرم هم می‌رسید. این حیوان نمی‌توانسته است مانند لاک‌پشت کاملاً به درون لاکش فرو برود؛ ضمنا حفاظ لاکی‌اش تا انتهای دم و روی سرش نیز کشیده می‌شد، ولی زیر شکم را نمی‌پوشانید. البته احتمالاً حفاظ سودمندی برای او بوده است، چراکه توانسته بود در آمریکای جنوبی به‌خوبی زنده بماند و تولیدمثل کند.
لاک قوی، اندازه لاک و قسمت سخت و تیز دم گلیپتودون این حیوان را به یک دشمن سهمگین و شکست‌ناپذیر تبدیل کرده بودند. طبق نوشته مجله Nature، ترک‌خوردگی‌های یافت شده روی لاک گلیپتودون‌ها حکایت از آن دارند که این حیوانات شاید بر سر جفت یا قلمرو با هم می‌جنگیده‌اند. دم گلیپتودون بیش از 90 کیلوگرم وزن داشته و می‌توانسته است تازیانه‌هایی با سرعت 40 کیلومتر بر ساعت بزند.
تصویری که یک هنرمند از شمایل احتمالی گلیپتودون، جد پیش تاریخی آرمادیلوها کشیده است.
اگر گلیپتودون‌ها دشمنانی هم در طبیعت داشته‌اند، تعدادشان زیاد نبوده است. احتمالاً تنها خشونتی که این جانور تجربه می‌کرده از سوی هم نوع خودش بوده است. برخی ادعا می‌کنند که شاید تنبل (اسلاس) می‌توانسته با گلیپتودون دربیفتد و آن را شکست بدهد؛ ولی هیچ مدرکی مبنی بر درستی این ادعا یافت نشده است.
حکاکی قدیمی از گلیپتودونت، جد پیش تاریخی آرمادیلو و گونه‌ای از پستانداران بزرگ و حفاظ‌دار از زیرخانواده گلیپتودونتینا که در دوره پلیستوسن می‌زیست.
گلیپتودون‌ها نیز مانند بیشتر حیوانات منقرض‌نشده در دوره‌های پیش‌تاریخی به گونه‌های جداگانه بسیاری تقسیم شدند؛ که دو شاخه از این گونه‌ها عبارت‌اند از دودیکوروس‌ها که عمدتاً در آمریکای جنوبی ماندند و گلیپتوتریوم‌ها که به‌سوی شمال مهاجرت کردند و نوادگانشان کم‌کم از آمریکای شمالی و فلوریدا سر درآوردند. دودیکوروس بعدها دمی درآورد که در انتهای آن گرزی از استخوان‌های برآمده وجود داشت.
گلیپتودون‌ها در زمانی می‌زیستند که قاره‌ها هنوز در حال حرکت بودند. این حیوانات شصت‌وسه میلیون سال را در زمینی زندگی کردند که بعدها به آمریکای شمالی تبدیل شد ولی آن هنگام هنوز دورتادورش را اقیانوس فراگرفته بود. در اواخر دوره نوزیستی (سینوزوئیک) که صفحه کارائیب حرکت کرد و آمریکای شمالی و جنوبی را به هم متصل ساخت، گیاهان و حیوانات توانستند به‌آسانی از باریکه پاناما بگذرند و گلیپتودن نیز خود را با شرایط سازگار کرد و با آن‌ها همراه شد. این جانور گیاه‌خوار و متمایل به زندگی در کنار آب بود و در دوره حیات او مکزیک و ساوسوست سرسبز و پرآب بودند.
منبع: thevintagenews.com
