لیست قرمز حیوانات در خطر انقراض (حاوی تصاویر دلخراش)

زمان زندگی در سیاره زمین برای برخی از گونه‌ها در حال به پایان رسیدن است و بشر مقصر اصلی این موضوع است. انسان‌ها خواه‌ ناخواه باعث کشته شدن میلیون‌ها جاندار می‌شوند که این روند با پیشرفت تکنولوژی شدت یافته و هنوز هم در جریان است. یکی از حقایق تلخ این است که بسیاری از افرادی که نزدیک زیستگاه حیوانات کمیاب زندگی می‌کنند، از اهمیت حفظ این گونه‌ها مطلع نیستند و بدون اینکه بدانند در حال آسیب زدن به حیوانات هستند. بهترین راه برای جلوگیری از این موضوع آگاهی بخشیدن به انسان‌ها و آشنا کردن آن‌ها با جانوران در حال انقراض است.

اگر می‌خواهید بدانید که کدام یک از حیوانات در خطر جدی‌تری از انقراض هستند، در این مطلب همراه ما باشید زیرا لست سکند قرار است شما را با تعدادی از حیوانات در معرض انقراض آشنا کند.البته این لیست، فقط به مواردی که نام بردیم محدود نمی‌شود، اینجا فقط تعدادی را معرفی کرده‌ایم.

15. گوریل‌

گوریل‌ها موجودات باهوشی هستند که 98.3 درصد از DNA آنان با انسان‌ها مشترک است. آن‌ها مانند ما توانایی حس کردن دارند و حتی گاهی اوقات مانند انسان‌ها رفتار می‌کنند؛ مثلاً می‌توانند بخندند، گریه کنند و حتی افسردگی بگیرند.

 این حیوانات به طور کلی به دو گونه شرقی و غربی تقسیم می‌شوند که هر دو دو زیرگونه دارند، اما تمامی آنها در خطر انقراضند. در ژوئن سال 2020 تنها حدود 150 تا 180 گوریل رود کراس در طبیعت باقی‌مانده است که مانند بسیاری از حیوانات در معرض انقراض، کاهش آن‌ها بیشتر به دلیل شکار غیرقانونی، از بین رفتن زیستگاه، بیماری و درگیری با انسان‌ها گزارش شده است. رشد جمعیت گوریل‌ها آهسته پیش می‌رود زیرا سرعت تولیدمثل کمی دارند، به این معنی که ماده‌ها فقط هر  چهار تا شش سال یک‌بار می‌توانند بچه‌دار شوند. یک گوریل ماده در طول زندگی خود می‌تواند سه یا چهار فرزند به دنیا بیاورد.

14. کرگدن

نام کرگدن (Rhinoceros) از دو کلمه یونانی Rhino و Ceros گرفته‌ شده است و به معنی دماغ شیپوری است. متأسفانه شکار غیرقانونی کرگدن‌ها به خاطر شاخ‌های متمایزشان، بزرگ‌ترین تهدید آن‌ها است. چرا که از شاخ کرگدن در طب سنتی چین استفاده می‌شود و همچنین به‌عنوان نماد موفقیت و ثروت از آن‌ها استفاده زینتی می‌شود.

این شاخ‌ها آنقدر گران‌بها هستند که هر کیلوگرم از یک‌شاخ کرگدن جوان می‌تواند تا 30000 دلار در بازار سیاه به فروش برسد. به همین دلیل، سه گونه از پنج گونه کرگدن موجود در طبیعت در معرض خطر انقراض هستند. نام این گونه‌ها عبارت است از: کرگدن سیاه، کرگدن جاوه‌ای و کرگدن سوماترایی. کرگدن جاوه‌ای نزدیک‌ترین مورد رو به نابودی است و فقط بین 46 تا 66 عدد از آن باقی‌مانده که همگی در پارک ملی اوجونگ کولون (Ujung Kulon) اندونزی زندگی می‌کنند. 

13. لاک‌پشت‌های دریایی

لاک‌پشت‌های دریایی یکی دیگر از حیواناتی هستند که در فهرست گونه‌های در معرض خطر قرار دارند. دو گونه لاک‌پشت دریایی، لاک‌پشت پوزه‌عقابی و لاک‌پشت ریدلی کمپ در فهرست قرمز گونه‌های در معرض خطر  IUCN قرار دارند. لاک‌پشت پشت‌چرمی در گروه آسیب‌پذیران قرار می‌گیرد، اگرچه جمعیت آن‌ها در حال کاهش است و چندین زیرمجموعه در حال انقراض دارند.

یکی از بزرگ‌ترین تهدید لاک‌پشت‌های دریایی شکار است، شکارچیان غیرمجاز تخم، پوسته، گوشت و پوست آن‌ها را هدف قرار می‌دهند. آن‌ها همچنین در معرض خطر از دست دادن زیستگاه، صید غیرمجاز، آلودگی و همچنین تغییرات آب‌وهوایی هستند. درجه حرارت شن و ماسه در تعیین جنسیت بچه‌ها مؤثر است و دمای گرم‌تر سبب رشد لاکپشت‌های ماده می‌شود. این بدان معنی است که حتی تغییرات دمای کوچکی می‌تواند نسبت جنسیتی لاکپشت‌ها را تغییر دهد. علاوه بر این، سواحل تولید مثل لاکپشت‌های دریایی ممکن است با افزایش سطح دریا در زیرآب ناپدید شوند. 

12. شاخ‌دوکی

شاخ‌دوکی یکی از نادرترین پستانداران بزرگ روی زمین است. این حیوان اولین بار در سال 1992 در محدوده Annamite Range در ویتنام کشف شد که حادثه‌ای بسیار هیجان‌انگیز محسوب می‌شد و حتی به‌ عنوان یکی از دیدنی‌ترین کشف‌های جانورشناسی قرن 20 شناخته شد. شاخ‌دوکی دست‌نیافتنی است و به‌ ندرت دیده می‌شود. این حیوان به‌عنوان تک‌شاخ آسیایی شناخته می‌شود و تعیین تعداد جمعیت آن‌ها با دقت کافی دشوار است. آنچه ناراحت کننده است شکار و نابودی زیستگاه همین تعداد نادر از شاخ‌دوکی‌ها است. در حال حاضر کم‌تر از 750 عدد از شاخ‌دوکی‌ها در حیات وحش باقی مانده‌اند. التبه برخی اعتقاد دارند که در سال 2022 تعداد این حیوانات به 250 عدد نیز رسیده باشد.

11. نهنگ شکار اطلس شمالی 

نهنگ شکار اطلس شمالی غول‌های آرامی هستند که در نزدیکی سواحل باقی می‌مانند و زمان زیادی را صرف تغذیه با زئوپلانکتون (جانور ریز شناور بر سطح دریا) می‌کنند، همه این‌ها باعث می‌شود شکار آن‌ها آسان باشد. این آبزیان به خاطر گوشت و چربی غنی از روغنِ پیه سال‌ها مورد هجوم شکارچیان بوده‌اند و اکنون، یکی از گونه‌های به‌شدت در معرض خطر  هستند. در حال حاضر حدود 400 عدد از آن‌ها باقی‌مانده که تنها حدود 100 ماده تولیدمثل کننده بینشان وجود دارد. اکنون این حیوانات تحت محافظت هستند و شکار این نهنگ‌ها غیرقانونی است، اما متأسفانه بهبود جمعیت آن‌ها به‌ کندی انجام می‌شود.

ماده‌ها در ده سال اول زندگی خود تولیدمثل نمی‌کنند و سپس هر شش تا ده سال یک بچه به دنیا می‌آورند. آن‌ها هنوز هم در معرض خطر انقراضند، از جمله بزرگ‌ترین تهدیدهای آن‌ها ضربات قایق و گرفتار شدن در وسایل ماهیگیری است. همچنین رفت‌وآمد شناورها صدایی ایجاد می‌کند که توانایی ارتباطی آن‌ها را مختل می‌کند. نهنگ‌ها از صدا برای یافتن جفت، مکان‌یابی غذا، فرار از چنگ شکارچیان و گفتگو با یکدیگر استفاده می‌کنند که  یک حس اساسی برایشان محسوب می‌شود. تغییر آب‌وهوا و تغییر درجه حرارت دریا ممکن است از دیگر دلایلی باشد که بر میزان در دسترس بودن غذا و در نهایت نرخ تولید مثل و بقای آن‌ها اثر بگذارد. جالب است بدانید نام North Atlantic right whale که روی این حیوان انتخاب شده است، برگرفته از صیادان نهنگی است که آن‌ها را شکار می‌کردند.

10. پلنگ سیبری

متأسفانه، پلنگ‌های آمور یا سیبری یکی از گربه‌های بزرگ در معرض خطر انقراض هستند. آن‌ها در فهرست قرمز گونه‌های در معرض خطر IUCN قرار دارند. بین سال‌های 2014 و 2015، حدود 92 پلنگ آمور در محدوده طبیعی آن‌ها باقی‌مانده بود. این تعداد در حال حاضر کمتر از 70 عدد تخمین زده‌شده است.

مانند همه گونه‌های موجود در این لیست، انسان‌ها بزرگ‌ترین تهدید آن‌ها هستند. کت‌های زیبایی که از پوست آن‌ها ساخته می‌شود و همچنین استخوان‌هایی که برای استفاده از طب سنتی در آسیا به فروش می‌رسند از انگیزه‌های شکارچیان غیرمجاز است. آن‌ها عمدتاً به دلیل آتش‌سوزی‌های طبیعی و ساخته‌ شده توسط بشر در معرض خطر از دست دادن زیستگاه هستند. تغییرات آب‌وهوایی همچنان در حال تغییر زیستگاه پلنگ سیبری است و منجر به کاهش در دسترس بودن طعمه‌ها می‌شود.

9. تمساح پوزه ‌باریک گنگی (گریال)

گریال‌ها تمساح‌هایی ماهی‌خوار در کشور هند هستند. آن‌ها پوزه‌های باریک و بلندی دارند که در انتهای آن برآمدگی بزرگی وجود دارد. این پوزه شبیه گلدانی به نام قارا (Ghara) است که نام آن‌ها نیز برگرفته از آن است. گریال‌ها بیشتر وقت خود را در رودخانه‌های آب شیرین می‌گذرانند و فقط به هنگام قرار گرفتن در معرض آفتاب و تخم‌گذاری از آب خارج می‌شوند.

متأسفانه، از دهه 1930 تعداد گریال رو به کاهش است و  این تمساح بزرگ اکنون در حال انقراض است. فقط 100 تا 300 عدد از آن‌ها در طبیعت باقی‌مانده است. کاهش آن‌ها به دلیل چندین مسئله است که همه معلول فعالیت‌های بشر هستند. از بین رفتن زیستگاه، آلودگی و گرفتاری در تورهای ماهیگیری و شکارچیان غیرقانونی (برای استفاده در طب سنتی) برخی از مهم‌ترین دلایل مرگ و میر گریال‌ها است.

8. کاکاپو

کاکاپوها نام طوطی بومی جزیره نیوزلند است. این پرنده که معمولاً در شب از لانه خود بیرون می‌آید پرواز نمی‌کند و روی زمین راه میرود. این طوطی نمونه دیگری از حیواناتی است که توسط انسان به مرز نابودی کشیده شده است. تنها حدود 140 عدد از آن‌ها باقی‌مانده که هر یک با یک دلیل خاص در خطر انقراض قرار گرفته اند. آن‌ها روزگاری در سراسر نیوزلند و پلی‌نزی پیدا می‌شدند اما اکنون فقط در دو جزیره کوچک در سواحل جنوب نیوزلند زندگی می‌کنند.

یکی از تهدیدات طبیعی کاکاپوها، شکار توسط گونه‌هایی مانند گربه‌ها و کاکُم‌ها است که با استفاده از بو کشیدن شکار می‌کنند. واکنش طبیعی کاکاپو این است که در صورت تهدید در جای خود خشک و با پس‌زمینه ترکیب می‌شوند. اما این روش حفاظتی در برابر شکارچیانی که به جای بو از بینایی خود برای شکار استفاده می‌کنند مؤثر است. ماده‌ها نیز هنگام یافتن غذا لانه را بدون مراقبت ترک می‌کنند و تخم‌ها را آزادانه در دسترس شکارچیان قرار می‌دهند. اقدامات حفاظتی فشرده به معنای افزایش جمعیت در حال حاضر مؤثر بوده است، اما تنوع ژنتیکی در بین کاکاپوهای باقیمانده کم است که می‌تواند بقای آن‌ها را در آینده تحت تاثیر قرار داهد. به ویژه زمانی که کاکاپوها دچار بیماری ارثی شوند.

7. یوزپلنگ ایرانی (چیتای آسیایی)

از دیگر گربه‌سانان و حیواناتی که در خطر جدی انقراض قرار دارد یوزپلنگ ایرانی است. چیتای آسیایی به این علت با نام یوزپلنگ ایرانی شناخته می‌شود که تنها قلاده‌های باقی‌مانده از آن‌ها در ایران زندگی می‌کنند. حدود 32 تا 67 هزار سال پیش این گربه سانان از کشورهای آفریقایی جدا شده و در کشورهای آسیایی از جمله هند، شبه‌جزیره عربستان و ایران ساکن شدند که به مرور زمان تنها یوزهای ایرانی باقی ماندند. یوزپلنگ‌ها به طور کلی در 5 نوع (زیرگونه) تقسیم بندی می‌شوند که کمیاب ترین آن‌ها یوزپلنگ ایرانی است. تفاوت اصلی یوزپلنگ ایرانی با دیگر هم نوعان خود یال ضخیم، چشمانی قرمز، صورت کوچک‌تر و گردن کشیده‌تری است که وجه تمایز آشکاری برای آنان ایجاد کرده است.

بر اساس داده‌های IUCN تمامی یوزپلنگ‌های ایرانی در مناطق محافظت شده زندگی می‌کنند و تعداد آن‌ها کمتر از 50 قلاده تخمین زده می‌شود. متاسفانه نابودی زیست بوم‌ها، شکار غیرمجاز و کشتن این حیوانات به دلایل متعددی از جمله پوست گرانبهایشان، عاملی شده است تا این یوزها به یکی از نادرترین موجودات جهان بدل شوند.

همه چیز درباره یوزپلنگ ایرانی

6. واکیتا (گرازماهی کالیفرنیا)

واکیتا کوچک‌ترین و در معرض خطرترین پستانداران دریایی در جهان هستند که از سال 1996 در لیست حیوانات در معرض خطر IUCN قرارگرفته‌اند. در سال 2018 تنها حدود 6 تا 22 واکیتا باقی‌مانده بود. آخرین برآورد، از ژوئیه 2019، نشان می‌دهد که در حال حاضر فقط 9 مورد وجود دارد. بزرگ‌ترین تهدید آن‌ها از صید غیرقانونی توتوابا است، ماهی بزرگی که به دلیل داشتن بادکنکِ شناوری مورد تقاضا است. واکیتاها به‌طور تصادفی در تورهایی قرار می‌گیرند که برای شکار توتوابا به دریا انداخته‌ شده و غرق می‌شوند؛ زیرا دیگر نمی‌توانند برای نفس کشیدن به سطح آب شنا کنند.

در ژوئیه 2016 تلاش‌های حفاظتی منجر به ممنوع شدن استفاده از تور ماهیگیری دیواره‌ای (که به‌طور عمودی مثل دیواره در آب قرار می‌دهند و پره یا آبشش ماهی‌ها در شبکه‌های آن گیر می‌کنند) در زیستگاه واکیتاها شد، اما صید غیرقانونی و تهدید آن‌ها همچنان ادامه دارد. تلاش‌ها اکنون بر ممنوع شدن استفاده از تور ماهیگیری دیواره‌ای و دنبال کردن کسانی که از آن‌ها استفاده می‌کنند صورت می‌گیرد. متخصصان حفاظت از محیط‌زیست همچنین در تلاش‌اند تقاضا برای توتوابا را که گونه‌ای محافظت‌شده است، کاهش دهند.

5. فیل جنگلی آفریقایی 

فیل جنگلی آفریقایی گونه‌ای از سرده فیل‎‌های آفریقایی است که به طور متراکم در جنگل‌های بارانی غرب آفریقا زندگی می‌کنند. این فیل در میان سایر گونه‌های فیل، کوچک‌ترین جثه را دارند و گوش‌هایشان نسبت به سایر فیل‌های آفریقایی بیضی شکل‌تر است. 

خبر ناراحت کننده این است که سازمان WWF (صندوق جهانی طبیعت) این گونه را طبق آمار IUCN یکی از 17 گونه در معرض خطر جدی نامیده است که بدترین حالت از وضعیت بقای یک جاندار است و این گونه‌ها راه دوری تا منقرض شدن ندارند. فیل‌‎های جنگلی نرخ زادآوری پایین‌تری نسبت به فیل‌های ساوانای آفریقایی دارند و جمعیت آن‌ها به آسانی نمی‌تواند روند صعودی به‌دست بیاورد. مانند اکثر موارد این فهرست از بین رفتن زیستگاه‌ به دلیل فعالیت‌های انسانی، بیشترین نقش را در انقراض این گونه دارد.

4. اورانگوتان

به طور کلی انسان‌واران یا میمون‌های انسان‌نما وضعیت بقای بسیار نابسامانی دارند. منظور از انسان‌واران، گابون‌ها، گوریل‌ها، شامپانزه و اورانگوتان‌ها است که اکثر گونه‌های این حیوانات در خطر انقراض شدیدی قرار دارند. سرده اورانگوتان‌ها شامل سه گونه اورانگوتان بورنئویی، اورانگوتان سوماترایی و اورانگوتان تاپانولی می‌شود که به ترتیب از هر کدام حدود 104,700، 13.846 و 800 عدد باقی مانده است. 

اورانگوتان‌ها اغلب بخاطر  پشم‌های قرمز رنگ خود به سرعت قابل تشخیص‌اند. آن‌ها بزرگ‌ جثه‌ترین پستانداران درخت پیما محسوب می‌شوند و اکثر عمر خود را بالای درختان سپری می‌کنند. اصلی‌ترین دلیل قرار گرفتن اورانگوتان‌ها در معرض انقراض، جنگل زدایی است. تنها در سه دهه اخیر بیش از 80 درصد از زیست بوم‌های اورانگوتان‌ها بدون هیچ مکان جایگزینی نابود شده است. 

3. ببر جزیره سوندا

ببر سوندا آخرین جمعیت باقی‌ مانده از ببرهای جزایر اندونزی است که بسیاری معتقدند در حال حاضر فقط در غرب این کشور پیدا می‌شود. این حیوانات بزرگ هم اکنون یکی از کمیاب‌ترین گونه‌ها از گربه‌سانان هستند که اگر مراقبت‌های لازم از آن‌ها انجام نشود، سرنوشتی مشابه با ببر مازندران را خواهند داشت. حدود یک قرن پیش هزاران ببر در جزایر سوندا زندگی می‌کردند. اما امروزه تنها تعداد بسیار کمی از آن‌ها در  این جزیره به حیات خود ادامه می‌دهند. برخی از آمار مبتنی بر آن است که کمتر از 400 قلاده از این ببر باقی مانده است، تا جایی که احتمالا در حال حاضر جمعیت آن‌ها تا 250 عدد نیز کاهش یافته است. به طور کلی سایر زیرگونه‌های ببر نیز اوضاع خوبی ندارند. برای مثال تعداد ببر چین باقی مانده نیز بسیار کم است و تمام آن‌ها در اسارت هستند.

2. گرازماهی بی باله یانگ تسه

گرازماهی بی باله که در رود یانگ تسه چین زندگی می‌کند، در معرض خطر جدی انقراض قرار گرفته است. متأسفانه این گونه در برابر صید، بسیار آسیب‌پذیر است. حتی زمانی که ماهیگیران مستقیماً قصد صید آن‌ها را نداشته باشند هم تعداد زیادی از آن‌ها به صورت تصادفی در دام می‌افتند و تلف می‌شوند. همچنین، در محل زندگی این جانور رفت و آمد دائمی است، بنابراین قایق‌ها و کشتی‌ها نیز در زخمی شدن و مرگ گرازماهی‌ها تأثیر بسیاری دارند. آلودگی محیط زیست نیز سومین قاتل مهم ماهی‌های رود یانگ تسه است. انتظار می‌رود در کمتر از 10 سال آینده اثری از گرازماهی یانگ تسه باقی نماند.

1. ایبیس غول پیکر

ایبیس غول پیکر، پرنده ملی کشور کامبوج است که محل زندگی آن در جنگل‌ها و مرداب‌ها است. اگرچه اصلی‌ترین جمعیت این پرندگان در کشور کامبوج است، اما در شرایط بسیار نادر در کشور ویتنام نیز دیده می‌شود. صدای زنگ خطر ایبیس غول‌پیکر زمانی به گوش می‌رسد که بدانیم جمعیت آن در کشور تایلند به صفر رسیده است. بزرگ‌ترین تهدید‌هایی که سد راه این گونه کمیاب شده است شامل شکار، قطع درختان جنگلی و سایر مزاحمت‌های انسان است. طبق آخرین آمار در حال حاضر حدود 200 عدد از این پرنده باقی مانده است که این جمعیت با کمک افراد محلی، بازسازی محیط زیست و تلاش‌های متخصصان در حال احیا است.

سخن آخر

آنچه خواندید تنها پانزده حیوانی بودند که در خطر جدی انقراض قرار گرفته‌اند. حیوانات بسیار دیگری نیز وجود دارند که می‌توانستند در این لیست جای داشته باشند. به عبارتی این فهرست قابلیت تعمیم به صدها و هزاران گونه جانوری دیگر دارد. در آخر، این متن را با این سوال به پایان می‎‌رسانیم، در قرن گذشته یک صد هزار ببر وحشی در قاره آسیا زندگی می‌کردند، اما طبق گزارش‌ها، این رقم در حال حاضر به 3200 قلاده رسیده است. به نظر شما این آمار در قرن بعد به چه عددی خواهد رسید؟

 

تألیف: تیم نویسندگان لست سکند