معرفی گربه شنی؛ تنها گربه‌ ای که در بیابان ‌ها زندگی می‌کند

دیدن گربه‌ها در سطح شهر، به عنوان حیوان خانگی در منازل و حتی گونه‌های وحشی‌تر آن‌ها در جنگل‌ و کوهستان‌‌ها، امری عادی محسوب می‌شود. اما در میان تمامی گربه‌ها، گونه‌ای وجود دارد که در بی‌آب و علف‌ترین و گرم‌ترین بیابان‌های جهان زندگی می‌کند. این حیوان که گربه شنی (Sand Cats) نام دارد، در نوع خود از نایاب‌ترین‌ها به شمار می‌رود و در بخش‌هایی از جنوب ایران نیز به طور پراکنده مشاهده می‌شود. در ادامه مطلب، اطلاعات بیشتری از گربه شنی جمع‌آوری شده است.

مشخصات عمومی گربه شنی

گربه شنی با نام علمی Felis margarita تنها گونه‌ای از سرده گربه‌ها شناخته می‌شود که به طور دائمی در کویر و مناطق خشک زندگی می‌کند. از نظر بزرگی جثه، گربه‌های شنی کمی از گربه‌های خانگی بزرگ‌ترند و وزن آن‌ها بین 1.5 تا 4.6 کیلوگرم است و اندازه بدن‌‌ آن‌ها نیز به 39 تا 52 سانتی‌متر می‌رسد. رنگ گربه‌های شنی، قهوه‌ای‌خاکستری (کمرنگ) است که این طیف رنگ هرچه به شکم گربه نزدیک‌تر شده، کمرنگ‌تر می‌شود. از دیگر الگوهای ظاهری این جانوار می‌توان به دست و پای کوچک‌، چشمان بزرگ، خط‌های سیاه یا پرنگی که معمولا روی پاهایشان وجود دارد و گوش‌هایی اشاره کرد که نسبت به گربه‌های معمولی، بزرگ و پُرموتر است.

گربه‌ شنی پستانداری گوشت‌خوار است و عمده غذایش‌ از جوندگانی مانند موش‌ها تامین می‌شود. از دیگر جانورانی که در رژیم غذایی گربه شنی دیده می‌شود به پرندگان، عنکبوت‌ها، حشرات و خزندگان می‌توان اشاره کرد. گربه‌های شنی طبیعتا از قدرتمند‌ترین گربه‌سانان به شمار نمی‌روند، اما آن‌ها شجاعت زیادی دارند و حتی برای تغذیه خود به شکار مارهای سمی نیز روی می‌آورند. طول عمر گربه‌های شنی با مراقبت‌های انسانی تا 13 سال می‌تواند به طول بیانجامد.

گربه شنی در کجا زندگی می‌کند؟

پیش از پرداختن به کشور و مناطقی که گربه‌های شنی یافت می‌شوند، بهتر است به محیط‌هایی اشاره کنیم که این حیوان درنده در آن زندگی می‌کند. عموما گربه‌های شنی در کویر‌ها، محیط‌های خشک و مناطقی که پوشش گیاهی کمی‌‎ در آن وجود دارد، زندگی می‌کنند. دشت‌های خشک و گرم و دره‌های صخره‌ای، جایی که روزها دما تا 51 درجه سانتی‌گراد بالا می‌رود و شب‌ها به زیر صفر درجه می‌رسد و شرایط زیستن برای غالب پستانداران و وجود ندارد.

گربه‌‎های شنی عمدتا در سه ناحیه از جهان زندگی می‌کنند که عبارتند از:

• از امتداد الجزایر، نیجر و مراکش تا صحرای آفریقا (Sahara Desert)،
• در شبه جزیره عربستان 
• بخش‌های از آسیای مرکزی از جمله کشورهای ایران، افغانستان و ترکمنستان.

گربه شنی در کدام مناطق ایران یافت می‌شود؟

با استناد به گزارشی که در مرداد 98 از روزنامه همشهری منتشر شد، می‌توان گفت: این گربه در پارک ملی کویر، مناطق جنوبی کویر لوت در استان کرمان، منطقه دشت سمسور شهرستان ایرانشهر، محدوده دوشاخ در منطقه حفاظت‌ شده توران در استان سمنان، پناهگاه حیات وحش بختگان، منطقه حفاظت ‌شده بهرام گور و منطقه شکار ممنوعِ دره‌باغ بوانات در فارس، غرب پناهگاه حیات وحش عباس‌آباد و منطقه حفاظت ‌شده موته در اصفهان زیست می‌کند؛ همچنین در دشت ترکمن‌ صحرا و نواحی شمالی خراسان رضوی دیده می‌شود.

تولید مثل و رفتار شناسی گربه شنی

گربه شنی گونه‌ای شب‌زی و غیر اجتماعی است که به صورت انفرادی زندگی می‌کند. این جانوار زیبا بر خلاف گربه‌های دیگر بسیار آرام و کم‌ سر و صدا است، اما اگر صدایی از آن‌ها بشنوید، شگفت زده‌ خواهید شد. از آنجایی که گربه‌ شنی تمایلی به زندگی گروهی ندارد، هنگام فصل‌های جفت‌گیری، برای یافتن جنس مخالف صداهایی شبیه به تلفیقی از پارس سگ و میو گربه در می‌آورد که آوای بسیار بلندی دارد.

دوران حاملگی برای گربه‌های شنی حدود 59 تا 67 روز طول می‌کشد و گربه‌ مادر می‌تواند در هر دوره بین 1 تا 8 بچه گربه زایمان کند که متداول‌ترین آن، زایمان 2 گربه است. وزن بچه گربه‌های هنگام تولد 39 گرم است که آن‌ها پس از گذشت 8 ماه مستقل می‌شوند و با گذاشت 14 ماه به بلوغ جنسی می‌رسند.

از دیگر ویژگی‌های منحصر به فرد گربه‌های شنی ردیابی دشوار آن‌ها است، چه برای محققان و شکارچی‌ها، چه برای سایر حیوانات دیگر. برای اثبات این موضوع به 3 حقیقت جالب از زندگی گربه‌های شنی می‌پردازیم.

 نخست برخلاف گربه‌های معمولی در پنجه و پاهای گربه‌‎‌های شنی موهای زیادی وجود دارد که باعث می‌شود در صحرا ردپایی از آن‌ها دیده نشود. دوم اینکه گربه‌های شنی استاد حفر گودال هستند. گودال‌هایی که به آن‌ها در کمین کردن و شکار ناگهانی طعمه کمک‌ می‌کند، مکانی امن برای استراحت و در امان ماندن از دست سایر حیوانات به شمار می‌رود و در مقابل روزهای گرم و شب‌های سرد صحرا ازشان محافظت می‌کند. سومین مورد برای اثبات دشوار بودن یافتن این گربه که اشاره‌ای به آن نیز در سطرهای پیشین شد، این است که عمده فعالیت این جانوار از تاریکی شب تا پیش از طلوع آفتاب شکل می‌گیرد.

وضعیت بقای گربه شنی

با استناد به سازمان IUCN می‌توان گفت این گربه‌سانان کوچک در کم‌ترین خطر انقراض قرار دارند. در حال حاضر، جمعیت گربه‎‌های شنی به 27 هزار قلاده می‌رسد. البته این موضوع به معنی قطعی بودن وضعیت بقای آن تا سالیان دور نخواهد بود. به لطف خصلت‌های غریزی این پستاندار، مانند حفر چاله و در دیدرس قرار نگرفتن‌، زندگی در نقاط بیابانی، شب‌زی بودن و ... انطباق پذیری مناسبی با جهان هستی برقرار کرده‌اند؛ اما با این وجود دو خطر جدی حیات آن‌ها را تهدید می‌کند که در صدر این موضوع، عوامل انسانی مانند شکار و تخریب محیط زیست آن‌ها قرار دارد و در وحله دوم مسوم و زخمی شدن گربه‌های شنی به دست حیواناتی چون مارها و عقرب‌ها دیده می‌شود.

در آخر، گربه‌های شنی گونه‌ای نادر از سرده خود محسوب می‌شوند که حتی تجارت و پذیرش آن به عنوان حیوان خانگی متداول نیست. در سال 2018 در مزایده‌ای از فروش گربه‌های شنی، قیمت‌ آن‌ها با رقم اولیه 7000 دلار آغاز شد و از لحاظ ارزش، جزو گران‌ قیمت‌ترین گربه‌سانان جهان به شمار می‌روند.

تالیف: لست سکند