پیشنهاد ایرانگردی: بوشهر سرزمین نخل و خورشید

بوشهر سرزمین عجیبی است. باورهای عجیبی در این سرزمین شکل گرفته و معماری شگفت انگیزی دارد. هرقدر درباره بافت تاریخی بوشهر گفته شود کم است؛ هرقدر از فرهنگ مردمان آن گفته شود، گویی ناگفته‌های زیادی مانده‎است. بوشهر سرزمین نخل و شروه‌های خلاق است.

بندر بوشهر، سرزمین شرجی و گرما، مهد دلاوران جنوب، قلمرو مروارید و نفت و گازو لنج، در حاشیه سحرانگیز خلیج فارس با صیادان سختکوشش روزهای خوش مهمانی اش را آغازکرده. از بهمن تا اواخر فروردین بهشت جنوب کشور بهترین مقصد برای یک سفر عجیب، یگانه و پرثمر است.

به فراخور قدمتی که این بندر دارد، به اسامی مختلفی از جمله رام اردشیر، ابوشهر، لیان و ری شهر و... خوانده شده، همانطور که از نام اولیه آن پیداست بنای شهر را به اردشیر ساسانی نسبت می دهند، هرچند که منابعی از آوازه بوشهر در زمان هخامنشی و داد و ستدهایی که از آن طریق با هند و آفریقای شمال شرقی انجام می شده خبر می دهند. آنچه بدیهی است این است که بوشهر به شکل کمابیش کنونی اش در زمان نادری به شکل بندری پررونق شناخته شد بوده است.

بندر بوشهر همواره در طول تاریخ پرفراز و نشیبش یکی از دروازه های مراوده با خارج از کشور بوده است. وجود کنسولگری کشورهای متعدد از جمله بریتانیا و هلند و هندوستان موید این نکته است.

بوشهر به طور کلی دو بخش اصلی دارد: محله سنتی و صیادی که در غرب و شرق شهر گشترده شده و محلات جنوبی و شمالی بعدها با مهاجرت جمعیت از اقصا نقاط کشور این محله را قطع کرده اند. محله های کوتی، بهبهانی ها، دهدشتی و ... از محلات قدیمی بوشهر هستند که عمده بافت تاریخی را در خود جا داده اند.

بوشهر، دارای چنان جایگاهی است که روز 18 اسفند هرسال را به نام، بندر بوشهر، گنجینه خلیج فارس نام نهاده اند.

آنچه در مورد زیبایی های بوشهر می توان گفت در چنین مطلب مختصری نمی گنجد، اما برای آنکه تصویری از این بندر تاریخی داشته باشید، تلاش می شود به شکلی کوتاه نقاط دیدنی بوشهر را معرفی کنیم.

خانه رئیسعلی دلواری

خانه رئیسعلی دلواری، در جنوب شرقی شهر دلوار در استان بوشهر قرار دارد

این خانه که از آثار اواخر دوره قاجاریه است، توسط بازماندگان رئیسعلی دلواری به سازمان میراث فرهنگی هدیه شده است.

تزئینات عمده این خانه که بنایی ساده و بی‌پیرایه است، به حلال و مختصری گچبری ختم می‌شود. قبل از ورود به مجموعه این خانه، یک فضای ستون‌دار مسقف وجود دارد.

پس از عبور از این فضای مسقف، ورودی خانه با دربی چوبی و خوش ساخت و 2 لنگه قرار دارد.

پس از عبور از ورودی، 2 فضای متقارن در 2 سوی آن واقع شده و در بین آن راهروی وجود دارد که کف آن نسبت به 2 فضای مذکور، پایین‌تر است و با کف حیاط خانه یکسان می‌باشد.

رئیسعلی دلواری‌ در کشاکش جنگ اول جهانی و در حمله انگلیسی‌ها به بوشهر، رشادت بسیاری از خود نشان داد و به شهادت رسید.

خانه رئیسعلی دلواری در سال 1376 توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 1943 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

رود مند

رود مند با طول 725 کیلومتر، مهم‌ترین و پرآب‌ترین رودخانه استان بوشهر است و از ارتفاعات شمال شرقی کازرون (کوه انار) و ارتفاعات شمال غربی شیراز سرچشمه می‌گیرد.

در حاشیه نزدیک سواحل دو سوی این رودخانه رویش درختچه‌های گز، باعث به وجود آمدن جنگلی سرسبز و زیبا شده که در نوع خود و در استان‌های حاشیه خلیج فارس کم‌نظیر و شاید حتی بی‌نظیر است. این جنگل زیبا علاوه بر درختچه‌های گز، انواع درختچه‌های بومی دیگر را نیز در خود دارد که در فصل طغیان رودخانه مند با رویش گل‌ها و بوته‌های دارویی، تصاویر زیبایی را خلق می‌نماید.

همچنین تفاوت غلظت نمک در رود مند در نقاط مختلف، سبب حیات آبزیان گوناگونی در این رودخانه شده است که برخی گونه‌های مختلف ماهیان آن حتی در نوع خود منحصر به فرد و بسیار ذی‌قیمت است.

در واقع به همین دلیل است که رود مند از دیرباز و در منابع مکتوب پیشین، «پرفایده‌ترین رود پارس» نام گرفته است.

کوه پردیس

کوه پَدرْی،در حومه شهرستان جم از توابع استان بوشهر و در نیمه راه سیراف به جم قرار دارد. این کوه نزد مردمان چاهه و جم، مکانی مقدس به شمار می‌رود، چرا که برپایهٔ نشانه‌های مستند موجود در آتشکدهٔ این کوه، گمان آن می‌رود که این کوه از نخستین مکان‌هایی باشد که در آن نفت سوزانده‌شده‌باشد. به باور مردم محلی، آتشکدهٔ موجود در قلهٔ این کوه، زادگاه و محل غسل تعمید پدر جمشید پیشدادی است.

پژوهش‌ها نشان می‌دهد در کوه‌های مشرف بر ناحیهٔ جم، دیوارهای صیقل‌زده‌شدهٔ بزرگی در نقاط گوناگون با زاویه‌هایی خاص وجود دارد که افسانه‌ها و روایات قومی جم در لهجهٔ محلی آن را «چرم آینه» می‌خوانند به گفتهٔ بزرگ‌سالان ناحیهٔ جم، آن‌ها قطعه‌های کوچکی از شیشهٔ سیاه را در زیر این «چرم آینه»ها می‌یافته‌اند که فرضیهٔ پادشاهی جم در این ناحیه را قوی‌تر می‌کند. مجسمه‌های «جمشید جم» و «غار آدم» در نزدیکی کوه پدری، به دلیل فعالیت‌های شرکت‌های نفتی و گازی در عسلویه در معرض خطر قرار دارند.

هرچند که پیشینهٔ روستاهای چاهه و دره پلنگی که در شمال کوه قرار دارند به درستی روشن نیست، ولی نشانه‌هایی از غارنشینی و وجود فسیل‌های بسیار قدیمی در منطقه دیده شده‌است. این منطقه با قرارگیری در ارتفاع 700 متری از سطح دریا و در نزدیکی خلیج فارس، آب و هوای مطلوبی جهت پرورش گیاهان و درختان فراهم آورده است. اختلاف دمای هوا با کنار ساحل خلیج فارس که در برخی از روزهای سال تا 10 درجه سانتیگراد میرسد و همچنین رطوبت ملایم آن، این منطقه را به یکی از خوش آب و هواترین مناطق جنوب ایران تبدیل نموده است.

نکات قابل توجهی درباره این کوه باستانی و عجیب وجود دارد: از نکات منحصربفرد این کوه، مغناطیس فوق‌العاده قوی آن است که شهرت جهانی دارد. اگر در فاصله 50 تا 100 متری کوه، در انتهایی‌ترین نقطه آسفالت شده جاده، با ماشین توقف کنید و دستی آن را بخوابانید، ماشین بجای حرکت به پشت و درجهت سر پائینی، به نرمی به سمت کوه کشیده می شود.

نکته جالب دیگر رویش درخت زیتون در دامنه شمالی کوه و در حد فاصل شهرستان جم تا روستاهای چاهه و دره پلنگی است،که رویش چنین گیاهی در این آب و هوا، بسیار شگفت‌انگیز است.

ریشهر

«ریشهر» در جنوب شهر بوشهر واقع شده‌است. قدمت آثار کشف شده آن به هزاره سوم تا هزاره اول پیش از میلاد می‌رسد. آثار مکشوف در سال‌های ۱۸۷۲ تا ۱۸۷۷ میلادی و نتایج اکتشافات باستان شناسان فرانسوی به سرپرستی پزار در سال ۱۹۱۴ میلادی که شامل کتیبه‌های میخی عهد شوتروک ناهونته و آثار بناها و اشیا مفرغی و سفال‌های نقش داراست، نشان می‌دهد که ریشهر از هزاره دوم پیش از میلاد یکی از شهرهای مهم امپراتوری عیلام بوده‌ است.

از آجر نوشته‌های عیلامی معلوم می‌شود که این شهر در آن عصر به نام «لیان» خوانده می‌شده‌است. ظاهراً لیان به سبب موقعیت خاص جغرافیایی یکی از حلقه‌های ارتباطی تمدن‌های شرق و غرب دنیای قدیم بوده‌است چرا که مرزهای جنوبی فلات ایران به سبب هم جواری با دریا و سایر شرایط جغرافیایی به ساکنان فلات هند اجازه می‌داد که از آب‌های ساحلی، برای ارتباط تجاری با تمدن‌های ایران و دشت بین النهرین استفاده کنند. نام ریشهر خلاصه شده «ریوارد اردشیر» است. اردشیر بابکان شهرهای متعددی در زمان حکومت خود برپا نمود که در واقع ریوارد اردشیر یکی از آن‌ها می‌باشد که می‌توان گفت تجدید بنای همان شهر لیان بوده‌ است.

این شهر در دوران ساسانیان یکی از مهم‌ترین مراکز علمی و ادبی محسوب می‌شد و در آن جا جماعتی از دانشمندان و نویسندگان جای داشتند. ریشهر بعد از اسلام تا سده‌هایی چند رونق داشت. گفته می‌شود که این شهر در قرن شانزدهم در حدود دو هزار خانه مسکونی داشته و دو منطقه باستانی «تل پی تل» و «شاه نشین» نیز در همان حوالی ریشهر شناسایی شده‌اند. بوشهر و ریشهر و چند قریه دیگر در شبه جزیره‌ای واقع که از سمت شمال محدود است به خور سلطانی و از مغرب به دریا و از جنوب به خلیج کوچک هلیله.

نوشته‌اند که در زمان نادر شاه جمعیت ریشهر به بوشهر منتقل شد و در نتیجه ریشهر متروک بماند. منطقه ریشهر در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است.

منبع :خبرگزاری میراث فرهنگی و وبسایت سیری در ایران