طبق سنت های قبیله مایا، تکریم مردگان با دیدگاه غیرقابل انکار بودن پدیدۀ مرگ، سبب تکوین آرامش در انسان می شود.
در حومۀ یکی از بازارهای شلوغ در کوهپایه های گواتمالا، سکوتی موقر و عمیق بر دروازۀ عاجی رنگِ "گورستان عمومی" (Cementerio General) سایه افکنده است. در این آرامگاه که نمایی فریبنده دارد، صدها سنگ قبر با اشکال متنوع تمام تپه را پوشانده اند.
برای مسافران، این نمای پر از رنگ‌ونقش ممکن است چندان مرتبط با مرگ و نابودی به‌نظر نرسد، اما طبق سنت‌های قوم مایا، احترام به درگذشتگان، بازماندگان را با حقیقت مرگ و اجتناب‌ناپذیر بودن آن مأنوس می‌کند.
در شهر چیچی‌کاستینانگو (Chichicastenango) که محل اسکان بومیان کیچه (K'iche') است، در تمام طول سال گل، شمع، عود و مرغ قربانی به مقابر این آرامگاه تقدیم می شود. خانواده‌ها نیز در روز مردگان در اوایل نوامبر، مقابر عزیزان درگذشته را می شویند و تعمیر می کنند. رنگ های به کار رفته در این آرامگاه هر یک نماد مفهومی هستند؛ سفید نماد پاکی، فیروزه‌ای نماد حفاظت در مقابل ارواح شرور، زرد نماد نیرویِ زندگی بخشِ خورشید، و سایر رنگ‌ها نیز مطابق سلیقۀ متوفی، جهت تزئین آرامگاه او استفاده می‌شوند.
علی‌رغم نمای بیرونی زیبا و رنگارنگ، آرامگاه‌های گواتمالا یک‌روی دیگر نیز دارند. مقبره‌ها به صورت اجاره به شرط تملیک فروخته شده‌اند و اگر خانواده‌ای نتواند اجارۀ قبر فرد درگذشته را پرداخت کند، مالکان قبرستان ممکن است جسد را از قبر خارج کنند و بقایای آن را برای دفن مجدد به گورستان های دسته جمعی بفرستند. این عملیات بی‌رحمانه در اکثر مواقع سرنوشتی است که گریبان‌گیرِ اجساد متعلق به خانواده‌های فقیر میشود.
پیروان مذهب کاتولیک در این منطقه دارای اکثریت هستند، اما بومیان هنوز هم به‌شدت تحت‌تأثیر مراسم و باورهای مایایی قرار دارند. تلاقی مذاهب کهن بومی و مذهب کاتولیک به سدۀ شانزدهم بازمی‌گردد؛ یعنی زمانی‌که فاتحان اسپانیایی به آمریکای مرکزی قدم گذاشتند و بر نابودی کامل فرهنگ‌های بومی اهتمام ورزیدند. اما علی‌رغم چند سده سلطۀ استعمارگران، فرهنگ مردم این منطقه گرچه دستخوش تغییرات بسیار شد، اما از بین نرفت.
پوپول ووه (Popol Vuh) -کتاب مقدسی که داستان آفرینش انسان طبق عقاید مایایی در آن ذکر شده است- در قرن 18 و در شهر چیچی کاستینانگو پیدا شد و هنوز هم بر باورها و سنن مردمان کیچه تأثیرگذار است. طبق این کتاب تاریخی و کهن، مردگان در جهانی زیرزمینی به نام شیبالبا (Xibalba) زندگی و از طریق رؤیا با زندگان ارتباط برقرار می‌کنند؛ اما سفرِ موفق فرد به جهان پس از مرگ به رعایت کامل و صحیح مراسم تدفین بستگی دارد.
به‌عقیدۀ برخی، اگر پیکر درگذشته به‌درستی تدفین نشود، روح وی در برزخی میان جهان زندگان و مردگان گرفتار و راه ارتباطی وی با هردو جهان بسته میشود. این باور تاحدی قوی بود که در زمان جنگ داخلی گواتمالا (1960 تا 1996) که 36 سال به‌طول انجامید و 150 هزارنفر تلفات داشت، و در دوران کوتاه ریاست جمهوری ریوس مونت (Rios Montt) که بعدها به اتهام نسل‌کشی مجرم شناخته شد، اهالی قبلیه مایا به‌عنوان "دشمن کشور" تلقی و بی‌رحمانه قتل‌عام شدند. اجساد آن‌ها نیز بدون رعایت مراسم تدفین در گورستان‌های دسته‌جمعی مدفون شد تا خانواده‌های بازماندگان از سرنوشت ارواح سرگردان درگذشتگان شان عبرت بگیرند. با کشف این گورستان‌های دسته‌جمعی و شناسایی برخی اجساد، بسیاری از خانواده‌ها به انجام مراسم تدفین مناسب برای بازماندگان‌شان پرداختند تا آن‌ها را از سال‌ها سرگردانی در برزخ نجات دهند و به سمت جهان مردگان بدرقه کنند.
منبع : nationalgeographic
