سیستم هیدرولیک سنتی شوشتر‏‏

سیستم هیدرولیک شوشتر واقع در جزیره شوشتر، یک سیستم آبیاری پیچیده می باشد که به دوران هخامنشی داریوش بزرگ در قرن پنجم قبل از میلاد مسیح باز می گردد. این سیستم که یونسکو از آن به عنوان "شاهکار هوش خلاقانه" یاد کرده است، یک مجرای انحرافی از رود کارون ایجاد کرده تا یک خندق را در اطراف شهر تشکیل دهد. بر روی این خندق پل ها و دروازه هایی ساخته شده که بازدید کننده های ناخوانده را دور نگه دارد. سپس سیستمی از قنات ها این مجرا را به آب انبارهای خصوصی در خانه ها، ساختمان ها و آسیاب های آبی متصل می کند. این تونل ها آب را برای مصارف خانگی و همچنین ذخیره آب هنگام جنگ زمانی که دروازه های اصلی بسته بودند، تامین می کردند. گرچه این سیستم آبیاری در قرن نوزدهم منحط شد، اما اثرات قنات ها هنوز هم در سرداب خانه ها یافت می شود.

گرچه ریشه سیستم آبیاری شوشتر به زمان هخامنشی برمی گردد، اما بازسازی و گسترش آن در قرن سوم بعد از میلاد مسیح در دورا ساسانیان انجام شده است. کارگرها سربازان رومی بودند که توسط پادشاه ساسانی شاپور اول در جنگ با امپراتور رومی والریان، به اسارت گرفته شده بودند. با استفاده از این اسیرها، پادشاه ساسانی دستور داد که یک سیستم آبیاری گسترده متشکل از یک کانال و دو سد برای کنترل جریان آب ساخته شود.

مجرای گرگر از کارون منشعب شده و 50 کیلومتر پایین تر دوباره به آن می پیوندد و جزیره ای به نام میان آب را ایجاد می کند. شوشتر در سمت شمالی آن واقع شده و بقیه برای مزارع و باغ ها استفاده می شده است. سد 500 متری که در مسیر رود کارون قرار گرفته بند قیصر نام دارد، سازه کلیدی در سیستم است که انحراف آب رودخانه به سمت مجراهای آبیاری را به عهده دارد. سد کوچک تر دیگر به نام بند میزان، در خلاف جهت رودخاه نصب شده تا جریان آب را به سمت مجرای گرگر کنترل کند. بر اساس نوشته های تاریخی متعدد، سیستم آبیاری هیدرولیک شوشتر در مدت سه تا هفت سال ساخته شده است.

جالب ترین و توریستی ترین بخش سیستم، پرتگاه های حیرت انگیزی است که آب از آنها به حوزه رودخانه سرازیر می شود. سپس این آب وارد دشتی در جنوب شهر می شود که آبیاری مزارع و باغ ها را در بیش از 40000 هکتار میسر می کند. این سیستم هیدرولیک برای هزاران سال به این ناحیه خدمت کرده است و تا چند ده پیش هم در حال استفاده بود تا اینکه روبه خرابی نمود و نهایتا رها شد.

به نقل از بلاگ Historical Iranian sites and people "حدودا 40 آسیاب آبی در مسیر آبشارها ساخته شده که بسیاری از آنها با گذشت زمان و عدم نگهداری لازم از بین رفته اند. " اگرچه تلاش هایی صورت گرفته تا از سیستم موجود استفاده شود. در سال 1933 در سمت شمالی منطقه یک شرکت الکتریکی تاسیس و در سمت غربی یک کارخانه یخ ساخته شد.

بلاگ می گوید "امروز سیستم با چند سد تکنولوژی مدرن جایگزین شده است. با کمک سیستم قدیمی جریان رودخانه کنترل شده و آب آن برای آبیاری و تولید برق تقسیم شده است."