فونتن بلو: جواهری فراموش شده

اگر تا به حال به پاریس سفر کرده باشید قطعا از لوور، نوتردام و ورسای بازدید نموده اید، ضمن اینکه ممکن است از قلعه ی Loire Valley نیز دیدن کرده باشید. اما آیا اثر دیگری با مقیاس مشابه برای دوستداران معماری فرانسوی و هنرهای دکوراتیو در اطراف پاریس وجود دارد؟ بله و آن قلعه ی فونتن بلو the Château de Fontainebleau می باشد.

نسبت به کاخ ورسای می توان گفت که قلعه ی فونتن بلو برای مسافران بسیار ناآشنا است و تقریبا یک هفتم بازدیدکنندگان آن را به محدوده Sun King، فونتن بلو و 45 مایلی جنوب پاریس می کشاند. اما با توجه به قرن ها تاریخ سلطنت فرانسه و غنا و تنوع ساختمان های آن، از درون و بیرون، پنهان ماندن آن از نگاه گردشگران به صورت یک راز باقی مانده است. هیچ مکانی در فرانسه یارای رقابت با این اقامتگاه سلطنتی را ندارد. فونتن بلو 50 سال از لوور و 5 قرن از ورسای قدیمی تر است. ‏

به هر حال فونتن بلو یک « قلعه» ی ساده نیز نمی باشد چرا که قلعه در لغت به خانه ای ییلاقی اطلاق می شود که به خانواده ای نجیب تعلق داشته باشد. جذابیت فونتن بلو برای پادشاهان فرانسوی به مدت هشت قرن، اصالت آن به عنوان اقامتگاه شکار بوده که به خوبی در لبه ی جنگل باستانی فونتن بلو واقع شده است.

اما از آنجا که هر پادشاهی در فصل پاییز دو ماهی را در فونتن بلو می گذرانده، فرامانروایانی که دربار خود را به این جنگل انبوه می آوردند، کم کم بخش هایی به سازه ی قرون وسطایی اولیه اضافه کردند. آنها سلسله ای از سازه ها و سبک های متنوع را ایجاد نمودند که قرن ها توسعه یافته و هنوز نیز به صورتی اسرارآمیز دارای انسجامی دلپذیر می باشد.

برخی از بهترین معماران فرانسه مانند Philibert Delorme، Ange-Jacques Gabriel و André Le Nôtre ساختمان ها، حیاط ها و فضاهای داخلی زیبایی آفریده، به وضعیت موجود اضافه کرده و در برابر انگیزه های جایگزینی یا تخریب مقاومت نموده اند. آنچه امروز توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می کند، ترکیبی بی نظیر از معماری و دکور فرانسوی در طول سالهاست که در هیات اصلی خود باقی مانده است.

توجه: فونتن بلو بسیار بزرگ و متنوع است. سقف آن به تنهایی مساحتی برابر با 5 هکتار دارد که بیش از 1500 اتاق را زیر خود جای داده است. باغ ها و فضاهای خارجی در مساحتی بالغ بر 230 هکتار گسترش یافته اند. به جای اینکه تلاش کنید تمام این فضاها را در یک روز بازدید کنید، بسته به علایق و سلایق خود برنامه ریزی کنید. همچنین توجه داشته باشید که در روز بازدید کدام بخش های قلعه برای بازدید باز هستند، آب و هوا را نیز حتما مدنظر قرار دهید. صبح روز بازدید در مورد تورهای خاص به همراه راهنما نیز سوال کنید. این تورها بسیار متنوع بوده و می توانند شامل خلوتگاه ترکی ماری آنتوآنت، تئاتر سلطنتی ناپلئون سوم، اتاق های شخصی ناپلئون اول و ژوزفین و ... شوند. پس از کسب اطلاعات می توانید یکی از این تورها (به مدت حدود یک ساعت) را انتخاب کنید. لازم به ذکر است که برای بازدید بدون راهنما از اتاق های عمومی شما باید مبلغ پذیرش عمومی به ارزش 11 یورو (حدود 12 دلار) را پرداخت کنید. راهنماهای صوتی نیز در دسترس قرار دارند. همچنین کارکنان به بازدیدکنندگان انگلیسی زبان عادت دارند.

تاریخ ساخت این قلعه به سال 1137 باز می گردد. توماس بکت کلیسای اصلی آن را در سال 1169 وقف نمود و سنت لوئیس (Louis IX که توسط کلیسا شرعی اعلام شده بود) در سال 1259 صومعه ای را در آنجا تاسیس نمود که عایدات آن قرار بود به عنوان خون بهای زندانیان مسیحی اسیر شده در مصر توسط نیروهای سلطان توران شاه در جریان جنگ های صلیبی شوم به کار رود.

هرچند بیشتر آنچه شما امروز شاهد آن هستید به اوایل سال های 1500و پس از آن باز می گردد. زمانی که فرانسوای اول قلعه ی قرون وسطایی و اقامتگاه شکار را به یک کاخ سلطنتی تبدیل کرده و هنر رنسانس ایتالیا را به شمال فرانسه آورد تا برای اولین بار به صورت گسترده در محدوده ی سلطنتی مورد استفاده قرار گیرد.

نتیجه، ترکیبی از نبوغ هنری و کثرت ایتالیایی است که به ظرافت و خویشتن داری کلاسیک فرانسوی اضافه شده است. اتاق های منسوب به قرن شانزدهم جز نفس گیرترین شاهکارهای موجود در فرانسه هستند، اما غنای آنها از طرفی می تواند بیش از اندازه باشد. سر فرصت و با دقت به تماشای نقاشی های دیواری استادانه، قاب های مجسمه وار، سقف های چوبی تزئین شده، پنل های دیواری و درب های حکاکی شده بپردازید. هر کدام از بخش های این محیط به عنوان جزئی از یک کل دلپذیر تصویر شده اند. تلاش شما زمانی نتیجه می دهد که متوجه شکوه فرانسوی مناسب با زمان در فضاهای فونتن بلو شوید.

بهترین مکان به یادگار مانده از فرانسوا اول گالری است که نام او را نیز بر خود دارد. این گالری مسیری تحسین برانگیز به طول 200 و عرض 20 پا است که از قسمت جلویی قلعه تا بخش های داخلی نفوذ می کند. گفته می شود که پادشاه کلید این خلوتگاه درونی را دور گردن خود نگه می داشته و به این ترتیب تنها افراد اندکی می توانستند نگاهی به آن بیندازند. زمانی که شما قدم به این فضا می گذارید دلیل کار پادشاه را به خوبی متوجه می شوید.

در تمام فرانسه هیچ چیز شبیه فوران شکوه و زیبایی نفسانی نقش شده بر دیوارهای فونتن بلو نیست. آثار هنرمندان ایتالیایی از جمله معمار سباستیانو سرلیو و استاد منبت کار فرانچسکو سیبک دا کارپی را می توان در گالری فرانسوای اول مشاهده نمود که شامل نقاشی های دیواری استادانه، چهره های گچی با اندازه ی واقعی، قرنیزهای بلند دیواری، نقاشی های ظریف و سایر جزئیات می شوند.

تعدادی از نقاشی های دیواری قوی توسط روسو فیورنتینو، داستان هایی را از عهد باستان نمایش داده و به صورت تمثیلی، فرانسوا را به عنوان شاه بزرگی به تصویر می کشند. نماد او، سمندر مانند مونوگرام سلطنتی اش F در همه جا حضور دارد. هر پنل را چهره های گچی بیرون زده از دیوار پوشانده که بیشتر آنها کار فرانچسکو پریمتیچو است. تصاویر شامل ترکیبی از زنان، فرشتگان بالدار، موجودات نیمه انسان/نیمه بز و قهرمانان عضلانی می شوند که در کل اثری مسحور کننده روی تماشاگر دارند.

در برابر تمایل به قدم زدن در این فضای خاص مقاومت کرده و اثر کلی آن را درک نمایید. به مناظر حوض فکر کنید که در فاصله ی میانه ای تا جنگل قرار گرفته است. هنگامی که شما اثر این شاهکار هنری را در بافت زمانه ی خود (پاریسی که به تازگی از اواخر قرون وسطی برخاسته) تصور می کنید، آنگاه متوجه می شوید که این دکور چه انسجامی داشته و تا چه اندازه لذت بخش است. این یکی از آثار تعریف شده برای آن چیزی است که امروز با عنوان اولین مدرسه ی فونتن بلو شناخته شده است و شاهکاری معروف از رنسانس در اروپای شمالی می باشد.

یکی دیگر از شاهکارهای قرن شانزدهمی در فونتن بلو سالن باله است که توسط پسر فرانسوا یعنی هنری دوم در سال 1558ساخته شده است. دلورم این فضا را طراحی نموده و نیکولو دلاباته و پریماتیچو جداره های عظیم آن را با صحنه های باشکوهی از شخصیت های کلاسیک، پرتلالو در رنگ های غنی ایتالیایی پر کرده اند. دکوراسیون آن ترکیبی شگفت انگیز از رنگ های دراماتیک (نقاشی های دیواری ایتالیایی) و ذخیره ی نفیسی از آثار چوبی گران بها بر سقف و دیوارها و کف (جنس بلوط) می باشد.

این مکان که به طرز متناسبی در قلب قلعه واقع شده از یک طرف به حیاط بیضی شکل سنگفرش شده و از طرف دیگر به تختی رنگارنگ از گیاهان گلدار دید دارد که در الگویی متوازن به نام «برودری» با جنگل به کار رفته اند.

دیوارها و سقف این مکان نشان های نظامی هنری دوم و همسرش کاترین دو مدیچی را به نمایش در آورده و همچنین نشان پنهان شده ی D را نیز ارائه می دهند که در حقیقت به دایان دو پوآتیه اشاره دارد که بیش از 20 سال معشوقه ی پادشاه بوده است. زمانی که هنری در یک مبارزه به شکل مرگباری زخمی شد، قبل از مرگ 11 روز را در بستر گذراند. در این مدت ملکه اجازه نداد دایان به دیدار هنری برود و در زمان مرگ هنری نیز دادگاه او را محکوم به تبعید نمود.

این قلعه در طول قرن ها برای جشن ها، مهمانی ها و مراسم شام استفاده شده است. حتی آلمانی ها که در طول جنگ جهانی دوم قلعه را به نفع ارتش خود مصادره کردند، در اوایل اشغال فرانسه از آن برای برگزاری کنسرت توسط ارکستر فیلارمونیک برلین استفاده کردند.

شخصیتی که با فونتن بلو مرتبط بوده و به عصر ما نیز نزدیک باشد کسی نیست جز ناپلئون بناپارت که آخرین پادشاهی است که در فونتن بلو زندگی کرده است.N طلائی رنگ او روی درب آهنی ورودی خودنمایی می کند. در حقیقت این او بود که یکی از بال های قلعه را تخریب کرد تا بتواند ورودی رسمی به حیاط فراهم کرده و آن را به ورودی باشکوه کاخ خود بدل کند.

در میان ویژگی های زیاد ناپلئون می توان به استعداد یک نمایش دهنده در او اشاره نمود. از آخرین باری که او به سنت هلن تبعید شد از فونتن بلو با عنوان «خانه ای برای افراد مسن» و «سرزمین واقعی پادشاهان» یاد کرده است. اگر بدبینی را کنار بگذاریم می توانیم محبت واقعی را در این واژه ها احساس کنیم و اینکه چگونه این قلعه برای بسیاری از حاکمان فرانسه یک مأمن بوده است.

فضای فونتن بلو بزرگ است اما مانند ورسای سرد و تشریفاتی نیست. تصادفی نیست که درباریان هر سال به آن سر می زدند. تشریفات ساده بوده، اصطبل ها و جنگل در فاصله ی بسیار نزدیکی قرار داشتند و سنت خوش گذرانی – شکار گراز و آهو، اتاق های گرم و نرم و ...- فونتن بلو را به خانه ی حقیقی شاه و درباریان تبدیل کرده بود.

بدون شک همین ها باعث می شد که ماری آنتوآنت از رفتن به فونتن بلو لذت ببرد. بعد از ورسای، اینجا مفری بود که مانند آن وجود نداشت، خانه ای ییلاقی که قوانین و انتظارات خشک و رسمی در آن کمتر دیده می شد. از او دو فضای کوچک و بسیار شخصی در فونتن بلو به یادگار مانده که به خوبی نشاندهنده ی «خلوتگاه» هستند. اتاقی شخصی که در آن زنی با مرتبه ی او می توانست از انظار عموم پنهان شود.

اولین مکان «خلوتگاه ترکی» Turkish boudoir است که در سال 1777 مطابق با نقشه های Richard Mique ساخته شد، این اتاق ترکیبی شرقی از یک اتاق بود که دور از سایر فضاهای سلطنتی قرار گرفته بود. اینجا او می توانست در دایره ی دوستان نزدیک خود سرگرم شده و از مأمن شخصی خود به دور از زندگی درباری لذت ببرد. امپراطریس ژوزفین نیز این اتاق را بسیار دوست می داشت و پس از آنکه لوازم ماری آنتوآنت در جریان انقلاب گم شد، دوباره این اتاق را مبله کرد. شما می توانید از این اتاق فقط در قالب تورهای خصوصی دیدن کنید.

فضای شخصی دیگر که با نام «خلوتگاه نقره ای» شناخته می شود، توسط همسر ملکه لوئی شانزدهم در سال 1787 به او تقدیم شد، این واقعه تنها دو سال قبل از آنکه بوربن ها از تاج و تخت برکنار شوند رخ داد. این فضا نیز از نظر پرداختن به جزئیات بسیار غنی است، هرچند تم غالب این خلوتگاه بیشتر از آنکه عجیب و غریب باشد کلاسیک و عتیقه گونه است. خلوتگاه نقره ای در بخش پایانی بازدید بدون راهنمای شما از محوطه های فونتن بلو قرار گرفته و به علت اینکه کوچک است و زیاد پر زرق و برق نیست بسیار پیش می آید که نادیده گرفته شود.

اما این اشتباه را مرتکب نشوید، مبلمان و جزئیات معماری این فضا بر گونه ای پالایش و ظرافت در طبع فرانسوی تاکید می کند که چرخه ی حوادث می توانست آنها را تحت تاثیر قرار داده و اجازه ی ظهور مجدد به آنها را ندهد.

لیست اتاق های فونتن بلو بسیار طولانی است، بنابراین بهتر است در اوقات فراغت خود مجدد به اینجا مراجعه کرده و از آنها دیدن کنید. فراموش نکنید که قبل از ترک فونتن بلو در باغ های آن قدم زده و خود را غرق زیبایی های آن کنید. کفش های مناسب به پا کنید، کفش های پاشنه بلند در کف سنگ پوش محوطه می توانند برای شما مشکل ساز شوند.

باغچه های گلکاری شده ی لوئی شانزدهم – باغ های گسترده ی منظمی که گفته می شود بزرگ ترین ها در اروپا هستند- دید مناسبی را به توده ی طولانی و نامنظم ساختمان های قلعه فراهم می کنند. آنچه با آن مواجه می شوید این است که نه تنها عظمت می تواند از چشم اندازی واحد در یک زمان خاص ناشی شود بلکه می تواند به عنوان رشدی پیوسته از جزئیات معماری در طول زمان تکامل یابد که هر دوی اینها به غنا و تمایز اثر کلی می افزایند و این تنها بخشی از نبوغ ویژه ی فونتن بلو است.

در سمت دیگر دیوار ساختمان ها، باغ کوچک پنهانی قرار دارد که روی دیگری از این قلعه را به نمایش در می آورد. این فضا کوچک تر، مرموزتر و بی هیچ واهمه ای زنانه است: باغ دایانا. فضای این باغ صمیمی و دوست داشتنی است و راه های پر پیچ و خم آن در تضاد با تقارن و شکوه رسمی هستند. تابستان ها گلدان های اطلسی قرمز و بنفش فواره ها را احاطه کرده، درختان بید و افرا امتداد نامتقارن علفزارهای زیبا و کاج های بالغ لبه های باغ را پوشانده اند.

در نقطه کانونی این باغ، فواره ای قرار دارد که روی آن دایانای شکارچی به چشم می خورد. مجسمه ی برنزی که بسیار به او شباهت دارد و دایانا را در حالی نشان می دهد که در حال کشیدن پیکانی از تیردان است و در همین حال نیز آهویی در کنار او خیز برداشته است. 4 سگ شکاری و 4 سر گوزن نیز در بالای استخر دیده می شوند. چنین تصویری نه به خاطر صحنه ی شکار بلکه به خاطر فضای آن و جنگل، ما را به یاد روح محافظ می اندازد که بخشی دیگر از فونتن بلو است. در این باغ قدم بزنید و خودتان آنچه که توضیح داده شد را تجربه کنید.

منبع : nytimes