5 متر پایین تر از باند فرودگاه سارایوو، امتداد کوتاهی از تونلی وجود دارد که در زمان محاصره ی سارایوو حفر شده بود تا بتواند منابع و ذخایر مورد نیاز را به شهری که ارتباط آن با بیرون قطع شده بود، برساند. به مدت 4 سال این تونل تنها ارتباط شهر سارایوو با دنیای خارج و تنها حامی زندگی ساکنان آن بود.
در بهار 1992زمانی که نیروهای صربی، پایتخت بوسنی هرزگوین یعنی سارایوو را محاصره کرده و با آتش توپخانه و تک تیراندازها شروع به بمباران شهر نمودند، سیصد هزار نفر از شهروندان در محدوده ی شهر به دام افتادند. صرب ها تمام جاده های دسترسی به شهر را مسدود کرده و از ورود مواد غذایی و دارو به شهر جلوگیری می کردند. آنها همچنین آب آشامیدنی، الکتریسیته و گرمایش شهر را نیز قطع کردند. در شرایطی که مردم در قحطی به سر می بردند، سازمان ملل متحد با ملی گرایان صربی پیمانی بست تا بر اساس آن فرودگاه برای پروازهای حامل کمک های انسان دوستانه ایمن شود. اما منابع برای جمعیت این شهر کافی نبود.
آن طرف فرودگاه، خاک بوسنی و آزادی قرار داشت. اما شهروندان سارایوویی نمی توانستند به فرودگاه قدم بگذارند (فرودگاه مکانی بی طرف تحت حمایت سازمان ملل متحد بود) و پس از آن شهر به سمت حومه ی مجاور Butmir امتداد پیدا می کرد. دورتادور شهر تک تیراندازهای صربی در موقعیت های خود قرار گرفته و خیابانی را که به فرودگاه منتهی می شد زیر نظر داشتند. آنها در چشمی تفنگ های خود هر گونه حرکتی را زیر نظر داشته و از کشیدن ماشه دریغ نمی کردند. در این خیابان بیش از 200 نفر کشته و هزار نفر نیز زخمی شدند که همین موضوع باعث شد نام آن به «خیابان تک تیرانداز» تغییر کند.
در این میان یک مهندس عمران بوسنیایی، نقشه هایی برای ساخت تونلی کشید که از حومه ی Dobrinja (داخل خطوط محاصره ی صرب ها) آغاز شده، از زیر خط محاصره ی صرب ها عبور کرده و در نهایت به حومه ی Butmir می رسید که در آن نیروهای بوسنیایی حضور داشتند. ساخت تونل در ژانویه 1993 آغاز شد و 6 ماه ادامه پیدا کرد. کارگران در شیفت های 8 ساعته کار می کردند و کار حفر تونل از هر دو سمت با بیل و کلنگ آغاز شد تا اینکه از هر دو طرف به مرکز یعنی جایی زیر باند فرودگاه سارایوو رسیدند. در اصل این عملیات توسط مردان ارتش بوسنی آغاز شد اما بعدها معدنچیان از مرکز بوسنی نیز به این محل آورده شدند. دستمزد این مردان با سیگار بود، روزی یک پاکت! سیگار در آن موقعیت مکانی و زمانی نایاب و گران بود و در معامله ی پایاپای بسیار ارزشمند تلقی می شد.
تونل در نزدیکی فرودگاه وارد یک خانه ی معمولی می شد که به مردی به نام Bajro Kolar تعلق داشت. ورودی دیگر در Dobrinja داخل گاراژ یک ساختمان پنهان بود. هر روز بین 3000 تا 4000 نفر و سی تن کالاهای مختلف از این تونل عبور می کردند. در آغاز حمل کالاها به صورت دستی یا بر روی دوش سربازان انجام می شد تا زمانی که یک مسیر ریلی در این تونل قرار گرفت و روی آن واگن هایی قرار داده شد که مردها آنها را هل می دادند. در نهایت در این مسیر کابل های برق و خط تلفن جاسازی شد. یک پمپ الکتریکی آب جمع شده در تونل را که گاهی تا کمر می رسید به بیرون پمپاژ می کرد. ارتفاع تونل 5 فوت بوده و هوای درون آن کهنه و متعفن بود به شکلی که همگان مجبور می شدند در آن از ماسک استفاده کنند.
وقتی صرب ها در سال 1994 از وجود این تونل آگاه شدند، سعی کردند با تشدید بمباران در ورودی احتمالی تونل آن را نابود کنند. بعد از پایان جنگ، مراقبتی از تونل صورت نگرفت و قسمت های مختلف آن تخریب شده و با آب پر شدند. اما با تلاش های Bajro Kolar که ورودی تونل در منطقه ی Butmir از خانه ی او شروع می شد، بخش اندکی از تونل محافظت شده و موزه ای دورتادور آن ساخته شد.
امروز، این مکان یکی از پربازدید ترین قسمت های پایتخت بوسنی است که روزانه صدها نفر از آن بازدید می کنند. شاید عجیب به نظر رسد اما موزه ی تونل سارایوو علی رغم داشتن اهمیت تاریخی یک مکان کاملا خصوصی است و هیچ گونه ی بودجه ی دولتی دریافت نمی کند.
منبع : amusingplanet
