در راهنمای زیر می‌توانید درباره مکان‌هایی روی زمین که زندگی در آن‌ها به مریخ شباهت دارد اطلاعات کسب کنید، پس همراهمان باشید شاید تصمیم گرفتید که به یکی از آن‌ها سفر کنید!
خاکش قهوه‌ای مایل به قرمز است و رگه‌هایی از شن‌های آتش‌فشانی سیاه رنگ نیز در آن دیده میشود. سنگ‌های بازالت سیاه، پرتگاه‌ها و دره‌های بایر این مکان فرازمینی را پوشانده‌اند و در میانه این منظره غم‌افزا، کلیر کازینز [Claire Cousins] ایستاده است. او برای مطالعه سنگ‌ها به اینجا آمده و دوربین علمی خود را روی آن‌ها متمرکز می‌کند تا شاید بتواند علائمی از حیات در جهانی دیگر به نام مریخ را بیابد. البته او به‌هیچ وجه روی سیاره سرخ نیست و در منطقه‌ی ایسلند شمالی سیاره زمین است.
خانم کازینز یکی از صدها دانشمند علاقه‌مند به بررسی سیاره‌هاست که به بخشهای بسیار دورافتاده زمین سفر می‌کنند به امید آنکه بتوانند ذره‌ای از فضای مریخ را روی زمین تجربه کنند. این «مشابه‌های مریخ» (نامی که معمولاً روی آن‌ها می‌گذارند) به آزمایش ابزارهای علمی و پیشرفت آزمایش‌های علمی کمک شایانی می‌کنند و حتی فضانوردان را در این مکان‌ها برای سفرهای آینده به سطح مریخ در این مکان آموزش می‌دهند.
علاوه بر آن حتی برای افراد فرصتی ایجاد می‌کنند که طعم واقعی گام برداشتن روی سیاره سرخ را بچشند. ما راهنمایی درباره مکان‌هایی که می‌توان کمی از مریخ را در آن‌ها تجربه کرده فراهم کرده‌ایم که در ادامه آن را می‌خوانید.
صحرای آتاکاما، کشور شیلی
در قلب صحرای آتاکاما نزدیک به شهر معدنی متروکه‌ای به نام یونگای که در جنوب شهر آنتوفاگاستا در کشور شیلی واقع شده، مناطقی وجود دارند که در مقایسه با سایر مناطق جهان بیشترین شباهت را با مریخ دارند. این صحرا یکی از خشک‌ترین و بی‌آب و علف‌ترین نقاط روی زمین است و گاهی دهه‌ها هیچ بارانی در آن نمی‌بارد. به‌طور میانگین بارش منطقه کمتر از 10 میلی‌متر در سال است که این باعث میشود تا خاک منطقه فوق‌العاده بایر باشد.
سخنران ارشد دانشگاه سن اندریوز، خانم کازینز می‌گوید: «سطح این خاک شباهت بسیاری به مریخ امروزی دارد». «مریخ دوران ما یک صحرای سرد، بی‌آب‌وعلف و سنگی است».
بااینکه دمای آتاکاما هرگز به اندازه دمای مریخ پایین نمی‌آید، اما خاک آن همان رنگ زنگ‌زده مریخی را دارد (دمای این مکان از 0 درجه سانتی‌گراد در شب تا 40 درجه سانتی‌گراد در روز متغیر است، درحالی‌که دمای نقاط مختلف مریخ بین -195 تا 20 درجه سانتی‌گراد است).
معمولاً پیش از آنکه ربات‌ها برای مأموریت به مریخ ارسال شوند سطح اینجا را می‌پیمایند. ابزارآلات مریخ‌نوردهای وایکینگ 1، وایکینگ 2، و فونیکس مارس و نیز مریخ‌نورد اگزومارس راور [ExoMars Rover] آژانس فضایی اروپا که در آینده ارسال خواهد شد، همگی در این مکان آزمایش شده‌اند.
اوایل امسال دانشمندان ناسا و دانشگاه کارنیژ ملون [Carnegie Mello] ایالات‌متحده ربات خودکاری را آزمایش کردند که سطح صحرای آتاکاما را تا اعماقی از آن حفاری کرد و باکتری‌های زیرزمینی عجیبی را کشف کرد که نسبت به نمک‌ها مقاوم بودند. شاید این کشف تا حدودی به ما در درک حیات احتمالی روی سطح مریخ کمک کند.
چگونه می‌توان به این مکان دست‌یافت؟ مطابق با کاتالوگ آژانس فضایی اروپا درباره مشابه‌های سیاره‌ای، نزدیک‌ترین فرودگاه به این مکان فرودگاه آنتوفاگاستا در کشور شیلی است
دره‌های خشک مکموردو [McMurdo]، آنتارکتیکا (قاره قطب جنوب)
ردیفی از دره‌های بدون برف در سردترین قاره جهان که به آن دره‌های خشک مکموردو می‌گویند و در شرق قاره قطب جنوب واقع شده است، قطعاً می‌تواند در زیست‌ناپذیری رقیب مریخ باشد. دمای میانگین این منطقه در طول سال از -15°C تا -10°C متغیر است و حتی در بخش‌هایی از آن میلیون‌ها سال است که باران نباریده است. آن مقدار آبی نیز که به‌صورت برف بر این ناحیه می‌بارد (طبق برخی مطالعات چیزی معادل 7 تا 11 میلی‌متر بارش سالانه) به دلیل فرایندی به نام تصعید سریعاً بخار میشود (تصعید فرایندی است که یخ مستقیماً به حالت گاز می‌رسد). در مریخ نیز فرایندی مشابه برای شبنم‌های منجمد کربن‌دی‌اکسید که روی خاک آن شکل می‌گیرند اتفاق می‌افتد که ممکن است علتِ ایجاد آرایش‌های مجرایی روی سیاره سرخ باشد.
در دره‌های خشک [درای ولیز-Dry Valleys] قاره قطب جنوب تحت تأثیر طوفان، بادهایی ایجاد میشود که تا 320 کیلومتر بر ساعت سرعت دارند که این سرعت بیش از سه برابر حداکثر سرعت بادها در مریخ است. البته در هر دو مکان، بادها می‌توانند خاک خشک را از جا برداشته و به ابرهایی از خاک تبدیل کنند؛ درست مانند حادثه‌ای که به مأموریت 15 ساله مریخ‌نورد فرصت (یا آپورچونیتی) روی سیاره سرخ خاتمه داد.
دره‌های خشک مک موردو نیز در ماه‌های تابستان از سطوح بالای تابش فرابنفش خورشیدی متأثر می‌شوند. اما علیرغم این شرایط بسیار ناملایم و دشوار، بازهم می‌توان در این دره‌های سرد و بی‌آب‌وعلف نشانه‌هایی از حیات را مشاهده کرد.
باکتری‌های کوچکی زیر قطعه‌های سنگ کوارتز در این دره‌ها یافت شده‌اند که می‌توانند نور خورشید را به انرژی تبدیل کنند. سنگ کوارتز شدیدترین پرتوهای فرابنفش خورشیدی را فیلتر می‌کند و از ورود آن‌ها به سطوح پایین‌تر جلوگیری می‌کند و درعین‌حال به نور مرئی اجازه می‌دهد تا به باکتری‌ها برسد و فرصت رشد را برای آن‌ها فراهم کند. زیست‌ستاره‌شناسان معتقدند که اگر حیات روی مریخ وجود داشته باشد، احتمالاً فرمی این‌چنینی خواهد داشت.
اما شاید فرازمینی‌ترین ویژگی دره‌های خشک قاره قطب جنوب در نقطه‌ای یافت شود که یک یخچال از طریق دامنه‌های کوه به بالای دره تایلور آب‌رسانی می‌کند و در واقع شوراب آهن اکسیدی قرمزرنگی از زبانه یخچال جریان می‌یابد.
چگونه می‌توان به آنجا رفت؟ دسترسی به این نقطه برای افراد علاقه‌مند کمی چالش‌برانگیز است زیرا با هواپیمای نظامی یا با کشتی تحقیقاتی میسر میشود. ضمناً هفت کمپ میدانی علمی نیمه‌دائمی در دره‌های خشک وجود دارند. این مکان برای آزمایش دوربین‌ها و سایر ابزاری استفاده می‌شد که قرار بود به مریخ فرستاده شوند.
هانکسویل [Hanksville]، ایالت یوتای ایالات‌متحده
در اعماق تنگه‌های فلات کلرادو که چهار ایالت در جنوب غرب کشور ایالات‌متحده آمریکا به هم مرتبط می‌گردند، یک مجموعه سنگ وجود دارد که مربوط به اواخر دوره ژوراسیک است. گل و شنی که از باتلاق‌های باستانی در این مکان باقیمانده است، منظره‌ای به رنگ نارنجی و قرمز به وجود آورده که شباهت عجیبی به مناظر مریخ دارد.
آژانس فضایی کانادا اخیراً این مکان را که نزدیک به شهر هانکسویل است مورد استفاده قرار داد و دانشمندان بریتانیایی نیز دوربین‌ها و سایر ابزار خود را که قرار است با مریخ‌نورد اگزومارس آژانس فضایی اروپا به مریخ فرستاده شود، در این مکان آزمایش کردند. تصاویری از این مکان که از ربات به مرکز کنترل مأموریت بریتانیا فرستاده شدند، منظره‌ای سنگی را نشان دادند که پر از خرده‌سنگ‌های پراکنده و پوشیده از خاک خشک ترک‌خورده است. منظره‌ای که با تصاویر واقعی فرستاده شده از ربات‌ها از مریخ شباهت دارد.
چگونه می‌توان به این مکان رفت: در شهر هانکزویل فرودگاهی وجود دارد که برای هواپیماهای سبک مناسب است، اما علاوه بر آن می‌توان با هواپیما به شهر سالت لیک سفر کرد و بعد با اتومبیل به این مکان آمد. این مکان در 11 کیلومتری شمال غربی هانکزویل قرارگرفته است.
جزیره تنِریف [Tenerife]، جزایر قناری
جزیره تنریف از مجموعه جزایر قناری که از فعالیت یک کوه آتش‌فشان در سه میلیون سال پیش ایجاد شد، جزیره تفریحی بسیار مناسبی است اما علاوه بر آن مکانی است که می‌توان چشم‌اندازی از مریخ را روی آن مشاهده کرد. دامنه‌های کوه تِید، کوه آتش‌فشانی که در قلب این جزیره تا 3718 متر ارتفاع بالا رفته است، پوشیده از کانال‌های خالی مواد مذاب است که مشابه با رودهایی میباشد که زیست‌ستاره‌شناسان باور دارند بستر احتمالی حیات روی مریخ هستند.
خانم مونیکا گرِیدی[Monica Grady] استاد علوم سیاره‌ای در دانشگاه اوپن، در کاتالوگ مشابه‌های سیاره‌ای می‌نویسد: «فضاپیماهای مدارگرد ما شواهدی از وجود غارهای مریخی مانند کانال‌های بلند مواد مذاب و خطوط گودالی در مریخ یافته است. این غارها می‌توانند آب نیز داشته باشند و حیات را از پرتوهای مضر فرابنفش خورشیدی در امان نگه‌دارند».
خانم گریدی می‌گوید: «غارهای پارک ملی تِید یک مشابه زمینی ایده آل برای غارهای مریخی هستند».
چگونه می‌توان از این مکان بازدید کرد؟ یک جاده عمومی از پارک ملی تِید می‌گذرد و همچنین امکان ثبت‌نام در تورهایی وجود دارد که از برخی از کانال‌های مواد مذاب بازدید می‌کنند. یک تراموای برقی مسافران را به یک سفر هشت دقیقه‌ای تا بالای دامنه کوه حمل می‌کند، گرچه برای دسترسی به بخش‌هایی از قله و دامنه‌ها باید مجوز مربوطه را کسب کرد و برای همگان آزاد نیست.
ایسلند
ایسلند یکی از فعال‌ترین نقاط جهان از نظر زمین‌شناسی است که هم به نسخه امروزی و هم به نسخه میلیاردها سال پیشِ مریخ شباهت دارد. نقاط مرتفعی که بیشتر سرزمین‌های داخلی ایسلند را پوشانده‌اند عموماً صحراهای آتش‌فشان بدون حیات هستند.
خاک سیاه آتش‌فشانی آن آب کمی در خود نگه می‌دارد بنابراین تنها حیات اندکی در آن وجود دارد. فوران‌های عظیم گذشته تمام دره‌ها را با مواد مذاب پر کردند که امروزه این مورد روی مریخ هم مشاهده میشود. خانم کلیر کازینز که ابزار پنکام [PanCam] را برای مریخ‌نورد اگزومارس آژانس فضایی اروپا آزمایش می‌کند، می‌گوید «اگر بخواهیم از دیدگاه زمین‌شناسی صحبت کنیم، انواع سنگی که در این منطقه یافت می‌شوند با انواع سنگ روی مریخ از نظر شیمیایی شباهت بسیاری دارند و زمین آن نیز بی‌شباهت به مریخ نیست. اینجا واقعاً به شما احساسی دست می‌دهد که گویا روی سطح سیاره دیگری ایستاده‌اید».
افزون بر آن ایسلند برای دانشمندان این فرصت را فراهم می‌کند تا ببینند که شکل و شمایل مریخِ چهار میلیارد سال پیش چگونه بوده است. چشمه‌های داغ و فعال ایسلند که به‌طور پراکنده در آن دیده می‌شوند «آزمایشگاهی طبیعی» هستند که شرایطی مشابه با شرایط مریخ اولیه را پدید می‌آورند.
خانم کازینز می‌گوید: «می‌توانیم از این نواحی استفاده کنیم و به ارگانیسم‌ها و مواد شیمیایی که در اوایل تولد مریخ وجود داشتند پی ببریم. ما می‌توانیم اینجا کمولیتروپ ها را مشاهده کنیم؛ میکروب‌هایی که سنگ و مواد معدنی غذای آن‌هاست. این میکروب‌ها واقعاً سخت‌جان هستند و ممکن است گونه‌ای از آن‌ها در مریخ اولیه زیسته باشد».
چگونه می‌توان به این مکان سفر کرد؟ با اینکه ایسلند شبکه جاده‌ای پیشرفته‌ای دارد که بیشتر جاذبه‌های زمین‌شناسی را به هم متصل می‌کند، اما برای دسترسی به نواحی دورافتاده در ارتفاعات باید روی زمین‌های ناهموار پیاده‌روی بسیاری انجام داد.
پیلبارا، استرالیا
خاک صحراهای سنگی استرالیای مرکزی و غربی خشک و قرمزرنگ است و این صحراها آکنده از تپه‌های بزرگ و گودال‌هایی هستند که شبیه به سطح مریخ می‌باشند. آب‌وهوای این منطقه و بادها و جریان‌های آبی آن برای درک برخی از ویژگیهای دیده شده در عکس‌های سیاره سرخ مورداستفاده قرار گرفته‌اند.
کلیر کازینز می‌گوید: «پیلبارا از آن جهت اهمیت ویژه‌ای دارد که تعدادی از کهن‌ترین سنگ‌های روی زمین را در خود دارد. این سنگ‌ها از نظر قدمت، نزدیکی بسیاری به سنگ‌هایی دارند که از مریخ در دست داریم.»
تعدادی شواهد از قدیمی‌ترین حیات روی زمین در شن و سنگ‌های 3.4 میلیارد ساله منطقه پیلبارا یافت شده‌اند. گوی‌های معدنی ریزی که روی یکی از سواحل باستانی آن موجودند، گویا متعلق به یک باکتری باستانی بوده‌اند که از سولفور تغذیه می‌کرده است.
دانشمندان با مشاهده نمونه‌های شهاب سنگ‌های مریخی به این نتیجه رسیده‌اند که شاید این نمونه‌ها نیز بقایای فسیلی حیات باکتریایی روی سیاره سرخ باشند.
چگونه می‌توان به این مکان رفت؟ بااینکه پیلبارا که منطقه وسیعی است که مساحت آن از مجموع مساحت‌های کالیفرنیا و ایندیانا بیشتر است، اما جمعیت بسیار کمی دارد. می‌توانید با هواپیما به فرودگاه پورت هدلند یا نیومن [Port Hedland or Newman] در شمال سفر کرده و سپس از آنجا از طریق جاده به‌سوی این منطقه حرکت کنید.
بولبی [Boulby]، بریتانیا
بولبی دهکده‌ای است که لابه‌لای تپه‌های سبز یورک مورس شمالی قرار گرفته است و البته مکانی نیست که چیزی شبیه به مریخ در آن یافت شود. اما زیر دهکده یک معدن پتاس و نمک وجود دارد که شباهت عجیبی به بخش‌هایی از محیط مریخ دارند.
در تونل‌های معدنی که 1 کیلومتر زیرزمین قرار گرفته‌اند تا زیر دریای شمال امتداد می‌یابد، ساختارهایی چندضلعی دیواره‌ها و سقف‌ها را پوشانده‌اند که شباهت بسیار به ناحیه‌ای از مریخ دارد که به آن «گذرگاه غول» می‌گویند؛ نامی از یکی از مناطق ساحل شمالی ایرلند گرفته شده است.
محققان دانشگاه لِیسِستر و آژانس فضایی بریتانیا نمونه‌ای از یک طیف‌سنج رامان لیزری را آزمایش کردند که با مریخ‌نورد اگزومارس فرستاده میشود تا علائم شیمیایی برجای‌مانده از موجودات زنده را کشف کند. محیط نمکی معدن برای باکتری‌ها بسیار نامناسب است و تنها نوع خاصی از میکروب‌ها به نام هالوفیل ها توانسته‌اند به حیات خود در آن ادامه دهند. ممکن است این میکروب‌ها به ارگانیسم‌هایی که شاید بتوانند در مریخ زنده بمانند شبیه باشند.
چگونه می‌توان به این مکان دسترسی داشت؟ با استفاده از جاده می‌توان به دهکده بولبی دسترسی داشت، اما برای بازدید از معدن باید از شرکتی که مالک معدن است و در آن معدن کاری انجام می‌دهد مجوز گرفت.
سوالبارد، کشور نروژ
مجمع‌الجزایر کوهستانی کناره مدار قطب شمال خاک و پوشش گیاهی ناچیزی دارد و زمین آن از شن و ماسه قرمز پوشیده شده است. مجراها و آبرفت‌های باقیمانده از رودخانه‌ها همانندی بسیاری با ویژگیهای سطح مریخ دارند. شرایط سرد قطبی نیز برای آزمایش کردن ابزار و فضانوردان بسیار مناسب است.
نیکول اشمیز [Nicole Schmitz] زمین‌شناس سیاره‌ای مرکز فضایی آلمان (DLR) که وقت خود را به آزمایش ابزارهای علمی در سوالبارد برای استفاده در مریخ‌نورد کنجکاوی ناسا و مریخ‌نورد اگزوماس سپری کرده است می‌گوید: «خوشبختانه من هرروز سطح مریخ را به‌وسیله مریخ‌نوردمان می‌بینم. اما کار کردن در محیط‌های مشابه به من کمک می‌کند تا درک کنم که کار در یک محیط چالش‌برانگیز چقدر دشوار است. در سوالبارد باید یک کاپشن بسیار ضخیم پوشید و دستکش‌های ضخیم به دست کرد و گستره حرکتی شما محدود میشود. باید از شیب‌ها بالا بروید و ابزار را با خود حمل کنید و تعمیر کنید. در این راه خسته می‌شوید و بدنتان از سرما یخ می‌زند، اما باید کارتان را به هر نحو ممکن انجام دهید. هیچ شبکه ارتباطی فعالی وجود ندارد و نمی‌توانید از کسی کمک بخواهید. باید به‌صورت گروهی کار کنید و مراقب همدیگر باشید و برای حل مشکلات تنها از آنچه دارید استفاده کنید.»
چگونه می‌توان به این مکان رفت؟ بزرگترین فرودگاه سوالبارد لانگیرباین [Longyearbyen] است، اما برای رسیدن به قسمت‌های دورافتاده جزایر باید از قایق استفاده کنید. همچنین باید مراقب خرس‌های قطبی نیز بود.
دورسِت [Dorset]، بریتانیا
ساحل جنوبی بریتانیا در نگاه اول تفاوت بسیاری با مریخ دارد، اما دورسِت خانه رودهای سولفور اسیدی است که برخی از باکتری‌ها می‌توانند در آن دوام بیاورند. گفته میشود که یکی از این رودها در خلیج سینت اسوالد نسخه مشابه شرایطی است که میلیاردها سال پیش در مریخ حاکم بود.
یک ماده معدنی غنی از آهن به نام گوته در این رودخانه اسیدی به هماتیت تبدیل میشود که در سطح مریخ نیز یافت شده است. دانشمندان بر این باورند که آنالیز هماتیت مریخی برای یافت مواد ارگانیک راه مناسبی است تا بتوانیم ردی از حیات بر روی مریخ بیابیم.
جاناتان تان [Jonathan Tan] سیاره شناس دانشگاه امپریال کالج لندن می‌گوید: «خلیج سینت اسوالد [St Oswald] نسخه مینیاتوری مریخ میان‌سال گذشته است. رودخانه‌های اسیدی پس از خشک شدن مواد معدنی گوته را بر جای می‌گذارند که از اسیدهای چربی که از علائم زیستی به‌حساب می‌آیند محافظت می‌کنند. چیزی که طی دوره خشک شدن مریخ نیز اتفاق افتاد».
چگونه می‌توان به این مکان رفت: می‌توانید با یک پیاده‌روی کوتاه از دهکده زیبای ساحلی وست لولورس [West Lulworth] از این مکان دیدن کنید.
منبع: bbcearth.com
