ادبیات سفر و نوشتن سفرنامه از گذشته‌های دور در میان مسافران دست‌به‌قلم رایج بوده است. برای نوشتن سفرنامه روش‌های گوناگونی تا به حال استفاده شده است. نمونه‌های آن نوشتن سفرنامه به‌صورت یک داستان و یا نوشتاری گزارشی است که در آن، مکان‌های مورد بازدید و جزئیات رفتار و کردار مردم مقصد را ذکر می‌کنند.
بعضی سفرنامه‌ها داستان یک ماجراجویی را روایت می‌کنند که در آن مناظر ویژه، آداب و رسوم خاص و یا عجیب‌وغریب یک یا چند منطقه توسط سفرنامه نویس تشریح میشود. موضوعی که در سفرنامه‌ها بسیار اهمیت دارد، دقت نظر نویسنده در بیان دقیق و تا حد امکان کوتاه مشاهدات است. در لست سکند قصد داریم ده نمونه از سفرنامه‌های چاپ‌شده به زبان فارسی را برای شما معرفی کنیم تا با شناخت و مطالعه‌ی آن‌ها دید بهتری نسبت به سفرنامه نویسی پیدا کنید، پس ما با همراه باشید.
جالب است بدانید لست سکند هرساله مسابقه‌ای جذاب تحت عنوان «مسابقه بزرگ سفرنامه نویسی» برگزار می‌کند که خوشبختانه شما هنوز شانس شرکت در این مسابقه را دارید، اگر به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه علاقه‌مند هستید می‌توانید اینجا کلیک کنید.
1.سفرنامه برادران امیدوار
مشخصات کتاب: سفرنامه برادران امیدوار /عیسی و عبدالله امیدوار/ نشر جمهوری/ چاپ هفتم/سال نشر 1395.
برادران امیدوار نخستین جهانگردان ایرانی هستند که در سال 1333 سفر خود را به‌وسیله دو موتورسیکلت از آسیا آغاز کردند. سپس به استرالیا، قطب شمال و از مسیر قطب به سمت آمریکا و آمازون رفتند. بعد از آن به آفریقا و اروپا سفر کردند. آن‌ها در این کتاب با نثری روان، داستان سفر ده ساله‌ی خود را باهدف آشنایی با قبایل و انسان‌های مرموز از جمله انسان‌های آدم‌خوار به نگارش درآورده‌اند.
این سفرنامه به صورتی گزارش‌گونه اتفاقات سفر را روایت می‌کند و برای درک بهتر مخاطب، هم‌زمان از نقشه و عکس‌های مسیر سفر نیز در آن استفاده شده است. همچنین برای بازدید از دستاوردهایی که برادران امیدوار در سفر ماجراجویانه خود به همراه آورده‌اند می‌توانید به موزه برادران امیدوار در مجموعه کاخ‌موزه سعدآباد مراجعه کنید.
2.سباستین (سفرنامه و عکس‌های کوبا)
مشخصات کتاب: سباستین (سفرنامه و عکس‌های کوبا)/ منصور ضابطیان/ نشر مثلث/ چاپ پنجم/ سال نشر 1397.
یکی از ویژگیهای سفرنامه‌های منصور ضابطیان بیان ساده و صمیمانه آن در ذکر دقیق مشاهدات است. او در کتاب سباستین ماجرای سفرش به هاوانا (Havana)، ترینیداد (Trinidad) و وینالس (Vinales) کوبا را شرح می‌دهد. نام سباستین برای کتاب از تلفظ نادرست نام ضابطیان توسط پذیرش هتل وی در کوبا گرفته شده است.
نوع گفتار ضابطیان در کتاب به‌گونه‌ای است که بعد از مطالعه آن حس می‌کنید یک‌بار به کشور پرماجرای کوبا سفر کرده‌اید. کتاب سباستین علاوه بر متن سفرنامه، شامل عکس‌های سفر وی و نام و اطلاعات افرادی است که ضابطیان با آن‌ها در طول سفر ملاقات کرده است. همچنین در انتهای کتاب تاریخچه‌ای مختصر از کوبا بانام «رویدادهای مهم تاریخی کوبا» وجود دارد.
3.از کاپ تا کیپ؛ سفر به آخر دنیا
مشخصات کتاب: از کاپ تا کیپ: سفر به آخر دنیا/ رضا پاکروان (مترجم: شهلا طهماسبی)/نشر نو/چاپ دوم/ سال نشر 1397.
رضا پاکروان نویسنده ایرانی و ساکن لندنِ این کتاب، سفری 17700 کیلومتری را همراه با دوست خود (استیو) از نورکاپ واقع در شمال اروپا به کیپ‌تاون در آفریقای جنوبی به‌وسیله دوچرخه داشته است. آن‌ها در این سفر سعی کردند رکورد جهانی صد روزه‌ی سفر را به دست آورند، بنابراین برای دستیابی به این رکورد با زمان نیز مسابقه دادند.
سفر هیجان‌انگیز آن‌ها با عبور از جاده‌های سخت و ناهموار، آب‌وهوای نامناسب و روبه‌رو شدن با پشه‌های مالاریا، گرمازدگی و مسمومیت غذایی همراه بوده است. این ویژگی باعث شده با سفری اسرارآمیز همراه با روایتی گیرا در کتاب همراه باشید.
4.در جستجوی شانگریلا
مشخصات کتاب: در جستجوی شانگریلا/ مهدی فاضل بیگی/نشر مثلث/ چاپ اول/ سال نشر 1397.
این کتاب شامل سفرنامه و تصاویر سفر مهدی فاضل بیگی به کشمیر، هند، نپال و تبت از سال 2012 است. این سفر از دره اسپیتی در هند شروع شده است و حدود 5 سال به طول انجامیده است. شانگریلا واژه‌ای سانسکریت و به معنای سرزمین آرامش و سکوت است. در بسیاری از افسانه‌ها و متون مذهبی مردم هیمالیا از شانگریلا (Shangri-La) یادشده، شهری که برای دفاع از مردمش در برابر حمله اهریمن، برای همیشه در گوشه‌ای از هیمالیا از نظرها پنهان شده است.
نویسنده با توجه به اینکه به یافتن نشانه‌ها و آثار برجای‌مانده از فرهنگ و ادبیات و تمدن ایران علاقه دارد، کوشیده است گزیده‌ای از گنجینه‌ی ادبیات و شعر پارسی‌زبانان ساکن شبه‌قاره‌ی هند و هیمالیا را در کنار مکتوبات سفرنامه بیاورد. این منابع فراموش‌شده شامل اشعاری است که پارسی‌زبانان در توصیف شبه‌قاره‌ی هند سروده‌اند و به‌نوعی بیان نگرش، احساس و تعلق خاطرشان به این سرزمین‌ها است.
5.جانستان کابلستان
مشخصات کتاب: جانستان کابلستان/ رضا امیرخانی/نشر افق/ چاپ دهم/ سال نشر 1397.
کتاب جانستان کابلستان روایتگر سفر کوتاه رضا امیرخانی به همراه همسر و فرزندش در سال 1388 به افغانستان است. کتاب به صورتی داستان گونه سفر پرماجرای خانواده امیرخانی را روایت می‌کند. وی در اصل سفر به افغانستان را با قصد سخنرانی در دانشگاه هرات و دیدار با تعدادی از دوستان خود شروع می‌کند که طی آن با ماجراهای جالب و پیش‌بینی نشده‌ای روبه‌رو میشود. همچنین با توجه به کوتاه بودن زمان سفر جزئیات زیادی از مسیر و مقصد در کتاب ذکر نشده است. امیرخانی در کتاب جانستان کابلستان سعی دارد گفتگوی بین خود و مردم افغانستان را به صورتی عامیانه شرح دهد.
6.اصفهان نصف جهان
مشخصات کتاب: اصفهان نصف جهان/صادق هدایت/نشر به نگار/چاپ اول/سال نشر 1393.
اصفهان نصف جهان جزو اولین نوشته‌های صادق هدایت است. او این کتاب را که شرح سفر و مشاهدات وی از اصفهان است، مدتی پس از بازگشت از فرانسه و در سن 30 سالگی به رشته تحریر درآورده است. کتاب «اصفهان نصف جهان» با خاطره‌ای از دوره تحصیل صادق هدایت شروع میشود و سپس به اتفاقات مسیر سفر می‌پردازد. وی در این کتاب مشاهداتش از خیابان چهارباغ، چهل‌ستون، میدان شاه، مسجد شاه، عالی‌قاپو، مسجد شیخ لطف‌الله، پل خواجو، مسجد جامع، مدرسه هارونیه، امامزاده اسماعیل، دارالبتی یا دارالبطیخ، محله جلفا و کلیسای وانک را بیان می‌کند. همچنین مردم و به طور کلی آداب و معاشرت آن‌ها، مطالب بعدی کتاب را شامل میشود.
7.سفر روس
مشخصات کتاب: سفر روس/ جلال آل احمد/ نشر فردوس/ چاپ چهارم/ سال نشر 1398.
این کتاب نتیجه سفر جلال آل احمد در سال 1343 به روسیه است. سفر وی برای شرکت در کنگره مردم‌شناسی مسکو و به دعوت انجمن فرهنگی ایران و شوروی صورت گرفته است. جلال آل احمد علاوه بر تبحر در نویسندگی، مشاهده‌گری حرفه‌ای و سفرنامه نویسی دقیق است. جلال در این سفرنامه بیان می‌کند دولت‌مردان روس برای تغییر فرهنگ و گذشته مردمِ زیر سلطه شوروی تلاش می‌کنند و حتی در این زمینه فرهنگ و زبان مردم نیز از تغییر مصون نمانده است.
8.شنژن؛ سفری به چین
مشخصات کتاب: شنژن؛ سفری به چین/ گی دولیل (مترجم: عاطفه احمدی)/چاپ اول/ سال نشر 1398/ سفرنامه مُصَوّر.
سفرنامه مصور شنژن؛ سفری به چین، روایت سفر کاریکاتوریست مطرح کانادایی (گی دولیل) به شهر شنژنِ چین است. با توجه به اینکه گی دولیل سابقه طولانی انیماتوری دارد، طراحی بسیار چیره‌دست است. او در این کتاب تجربه سه‌ماهه اقامت خود در شهر و منطقه ویژه اقتصادی شنژن را بیان می‌کند. شهری که به‌وسیله حصار الکتریکی و نگهبانانی مسلح از سایر مناطق جدا شده و معمولا ساکنانش نمی‌توانند به زبان انگلیسی صحبت کنند. وی در این سفرنامه زندگی کسل‌کننده روزانه، موانع زبانی و تفاوت‌ها و شباهت‌های فرهنگ شرق و غرب را با بیانی طنزآلود و همراه با نقد اجتماعی به تصویر می‌کشد.
9.سفرنامه ناصرخسرو قبادیانی
مشخصات کتاب: سفرنامه ناصرخسرو قبادیانی / ناصرخسرو قبادیانی/ نشر زوار/ چاپ دوازدهم/ سال نشر 1395.
این کتاب، گزارش سفر هفت ساله ناصرخسرو از مَرو تا بلخ است. وی در این سفر از شهرهایی از جمله سرخس، نیشابور، جوبین، بسطام، دامغان، سمنان، ری، قزوین، شمیران، حلب، بیروت، صیدا، صور، عکا، حیفا، بیت‌المقدس، مکه و مدینه دیدن می‌کند. این سفرنامه نثری روان و ساده دارد و به دلیل صداقت، مشاهده دقیق و عینیت در توصیف مشاهدات و نقل مطالب، ازنظر تاریخی، جغرافیایی و جامعه‌شناسی اهمیت به سزایی دارد. ناصرخسرو در این سفرنامه سعی کرده است تمام مشاهداتش را از اوضاع هر شهر به صورتی دقیق و به‌اختصار بیان کند.
10.سفرنامه شاردن
مشخصات کتاب: سفرنامه شاردن (دوره 5 جلدی)/ژان شاردن (ترجمه اقبال یغمایی)/ نشر توس/چاپ دوم/ سال نشر 1393.
شاردن در سال ۱۰۰۲ شمسی در پاریس به دنیا آمد. در بیست و دوسالگی به نمایندگی پدرش برای رسیدگی به امور تجاری وی، راهی هند شد و زمان بازگشت از هند، از راه خلیج‌فارس به اصفهان آمد. سفر اول وی سال 1049 پایان یافت و شاردن در این سال به پاریس بازگشت. در دومین سفرش به ایران پس از گذشتن از قفقاز، تبریز، میانه، قم و کاشان به اصفهان رسید. او از مقربان دربار شاه عباس دوم شد و سِمَتِ تاجر باشی شاه را دریافت نمود.
شاردن ازجمله خارجیانی بود که قبل از سفر به ایران زبان فارسی را آموخته بود و به همین دلیل در زمان اقامت در ایران با بزرگان، درباریان و سایر افراد تأثیرگذار مانند سفرای خارجی مستقر در ایران، نمایندگان شرکت‌های خارجی و هیئت‌های مذهبی معاشرت داشته است. شاردن قلمی روان و جذاب داشت و به همین دلیل سفرنامه وی در بین علاقه‌مندان به سفرنامه بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
گزارش‌های شاردن درباره راه و رسم زندگی مردم، آئين دربار، وضعيت اصناف، معماری و فضای درونی منازل، محوطه‌سازی باغ‌ها و درختکاری و گياه‌شناسی (حتّی ثبت شيوه‌های پيوند زدن درختان ميوه در ايران) نشان‌دهنده دقت بالای توصیف او از ایران است. همچنین یک بخش خاص از این سفرنامه به شرح سفر شاردن به اصفهان اختصاص دارد. این بخش از سفرنامه خارج از چارچوب 5 جلدی معمول به‌صورت جداگانه نیز به چاپ رسیده است.
شما کدامیک از کتاب‌هایی که ذکر شد را خوانده‌اید؟ نظرتان راجع به آن‌ها چیست و آیا کتاب دیگری را در این زمینه به دیگران معرفی می‌کنید؟
