در ماه‌های اخیر، خبر فوران آتشفشان‌هایی در هاوایی و گواتمالا در سراسر جهان پیچید. در پی فوران این آتشفشانها، ده‌ها نفر جان خود را از دست دادند، صدها نفر ناپدید شدند و خانه‌های زیادی به کلی ویران شد. به گفته کارشناسان هرچند این فعالیت آتشفشانی پایدار و همیشگی نیست اما فعالیتشان به همین یک بار هم محدود نخواهد شد.
برای ارزیابی و مشخص کردن خطرناک‌ترین آتشفشان دنیا، باید عوامل مختلفی را در نظر بگیریم مانند: تراکم جمعیت انسان و موجودات زنده در اطراف آتشفشان‌های فعال، نوع ماگمایی که هنگام فوران از آن‌ها خارج می‌شوند و تاریخچه فعالیت آتشفشانها. برای مثال، فعالیت آتشفشان در یک منطقه دورافتاده به اندازه رخ دادن این اتفاق در منطقه‌ای پرجمعیت که نیاز به تخلیه گسترده دارد خطرناک نیست. همچنین آتشفشان‌هایی که مدت‌زمان زیادی خاموش بوده‌اند، به دلیل تراکم فشار بالایی که در آن‌ها شکل گرفته خطر فوران بیشتری دارند.
بر طبق گفته «استنلی مرتزمن» -استاد علوم زمین‌شناسی در دانشکده فرانکلین و مارشال در لنکستر، بررسی محتویات و ترکیبات ماگماها، یکی از روش‌های ارزیابی میزان خطرناک بودن یک آتشفشان است.
مرتزمن در ادامه می‌گوید: کارشناسان، سطح سیلیس (ترکیبی سنگ‌ساز که بر ضخامت گدازه و شکل کلی آتشفشان اثر می‌گذارد) را بررسی می‌کنند. سطح سیلیس نشان می‌دهد که فوران یک آتشفشان چقدر می‌تواند خطرساز باشد. سیلیس در گدازه‌های در حال خنک شدن به صورت زنجیر متبلور میشود، گران‌روی (مقاومت داخلی در برابر به جریان درآمدن) آن را افزایش می‌دهد و درنتیجه ماگمای ضخیم‌تری ایجاد می‌کند که در این صورت آتشفشان به‌صورت انفجاری‌تری فوران خواهد کرد.
مرتزمن به روزنامه تایم می‌گوید: میزان خطر آتشفشان با افزایش میزان سیلیس به طرز چشمگیری افزایش می‌یابد. هرچقدر میزان سیلیس بیشتر باشد، گران‌روی افزایش می‌یابد، ماگما چسبناک‌تر و ضخیم‌تر میشود و به حرکت درآمدن آن سخت‌تر میشود.
آتشفشان فوئگو در گواتمالا فوران داشت، جریانی از مواد مذاب رونده را ایجاد کرد و منجر به کشته شدن دست‌کم 75 نفر شد. برخلاف آتشفشان فوئگو، جریان گدازه کیلاویا که برای یک ماه است همچنان فوران می‌کند، از نوع بازالتی است. این نوع گدازه خطر کمی برای مردم ایجاد می‌کند (غیر از اینکه مسیر حرکت آن‌ها را مسدود می‌کند). در طی این یک ماه، کیلاویا چندین خانه را ویران کرد و هزاران نفر خانه‌های‌شان را تخلیه کردند.
مناطقی مانند اندونزی، فیلیپین، بخش‌هایی از آمریکای جنوبی و چندین آتشفشان در ایالات متحده، می‌توانند فوران‌های آتشفشانی خطرناکی داشته باشند.
در ادامه، برخی از خطرناک‌ترین آتشفشان‌های جهان را بر اساس تاریخ فعالیت، تراکم جمعیت و نوع ماگما مشاهده می‌کنید.
1- کوه وزوویوس Vesuvius
در تصویر کوه وزوویوس (یا وزوو) از بالای سورنتو دیده میشود.
وزوویو از زمان فورانش در شهر پمپئی در سال 79 میلادی، به‌عنوان آتشفشانی هولناک شناخته میشود. این آتشفشان طی 17000سال گذشته، 8 فوران انفجاری مهم داشته که از آن گدازه‌های روان در حجم زیادی روان شده است. آخرین فوران خبرساز وزوویوس در سال 1944 اتفاق افتاد. حدود 6 میلیون نفر در نزدیکی وزوویوس زندگی می‌کنند و دولت ایتالیا برای فوران‌های احتمالی این آتشفشان نقشه و برنامه‌های متعددی را پیاده سازی کرده است.
2- کوه رینیر Rainier
این عکس در ناچس، ایالات متحده ین تسونگ چن ثبت شده است.
چند فاکتور وجود دارد که کوه رینیر را به یکی از خطرناک‌ترین آتشفشان‌های ایالات متحده تبدیل کرده است. این آتشفشان به دلیل ارتفاع زیاد، ترکیبات شیمایی، نزدیک بودن به حومه شهر سیاتل و شهرک تاکوما در واشنگتن و پتانسیل بالای خودش می‌تواند جریان‌های مذاب، گدازه و خاکستر آتشفشانی ایجاد کند. گرمای بالای ناشی از جریان گدازه رینیر می‌تواند برف و یخ آتشفشان را ذوب کرده و درنتیجه جریان تندی از گل‌ولای و آوار به نام لاهار را ایجاد کند. لاهار بزرگ‌ترین خطری است که فوران کوه رینیر می‌تواند ایجاد کند. یک فوران در این آتشفشان می‌تواند زندگی بیش از دو میلیون نفر را تحت تأثیر قرار بدهد.
3- آتشفشان نواراپتا Novarupta
آتشفشان نواراپتا، در پارک ملی و منطقه حفاظت‌شده «کتمای» واقع شده است. این آتشفشان در سال 1912 بزرگ‌ترین فوران قرن بیستم را داشت. در این فوران تقریباً 30 کیلومتر مکعب خاکستر و آوار به هوا فرستاد و جریان شدیدی از خاکستر به پا کرد و «دره ده هزار دود» یا دره دودخان را شکل داد.
منطقه اطراف نواراپتا پرجمعیت نیست اما فوران سال 1912 ابری از خاکستر ایجاد کرد که باعث شد در جنوب آلاسکا و مناطقی از کانادا، خاکستری از دود ببارد. سه روز پس از حادثه، مردم حوالی کودیاک دچار مشکلات تنفسی و چشمی ناشی از ریزش خاکستر شدند.
سرویس پارک ملی کتمای در وب‌سایت خود نوشت که فوران نواراپتا مانند انواع فوران‌ها در منطقه نیست. با این حال برای محافظت از مردم در برابر آسیب‌های احتمالی، بیش از 12آتشفشان فعال تحت نظارت آتشفشان‌شناسان کتمای قرار گرفتند.
4- کوه پیناتوبو Pinatubo
کوه پیناتوبو، در منطقه پرجمعیت فیلیپین، پس از نواراپتا، با فوران بزرگی در سال 1991 به عنوان دومین فوران بزرگ قرن بیستم نام گرفت. پیناتوبو پیش از این فوران، سابقه فعالیت انفجاری نداشت اما در سال 1991 پس از جریان مواد مذاب که دریاچه‌ای از مواد آتشفشانی ایجاد کرد، حداقل موجب مرگ 772 نفر شد. امروز 21 میلیون نفر در 100 کیلومتری پیناتوبو زندگی می‌کنند.
5- کوه سنت هلن Helens
فوران سال 1980 در کوه سنت هلن واشنگتن، مرگبارترین و مخرب‌ترین رخداد آتشفشانی در ایالات متحده بود. در پی این فوران، 57 نفر به‌علاوه هزاران حیوان جان خود را از دست دادند و حدود 320 کیلومتر مربع از جنگل تخریب شد. تاریخچه فوران‌های کوه سنت هلن نشان می‌دهد که این کوه به احتمال زیاد در آینده باز هم فعالیت خواهد داشت. از آنجا که یک فوران دیگر می‌تواند حجم زیادی از خاکستر را در شمال غربی اقیانوس آرام بریزد، این آتشفشان تحت نظارت دقیق قرار گرفته است.
6- کوه آگونگ Agung
آخرین فوران مهم کوه فعال آگونگ در اندونزی، سال 1963 بود که یکی از ویران کننده‌ترین فوران‌های تاریخ این کشور به‌شمار می‌رود. فوران آتشفشان 1963 آگونگ برای 11ماه ادامه داشت. ریزش خاکستر و جریان‌های آتشفشانی خطرناکی ایجاد کرد که منجر به کشته شدن بیش از 1000 انسان و خسارات مالی بسیاری شد. پس از فوران آگونگ در نوامبر 2017، توده‌های خاکستر آتشفشانی در طول سال 2018 به‌طور پیوسته بر فراز این کوه مشاهده شدند. این آتشفشان در منطقه‌ای با جمعیت حدود 4 میلیون نفر واقع شده است.
7- کوه فوجی Fuji
کوه فوجی در ژاپن، آتشفشانی فعال در حدود 100 کیلومتری جنوب غربی توکیو است.
بر اساس گزارش سازمان برنامه آتشفشانی جهانی در دانشگاه ایالتی اورگان، کوه معروف فوجی در ژاپن از سال 1707 فعالیتی نداشته است. در سال 2014 کارشناسان هشدار دادند که پس از زلزله 9/0 ریشتری که در سال 2011 در ژاپن رخ داد، کوه فوجی در آستانه فوران و فعالیت قرار گرفته است. به گفته پژوهشگران، درنتیجه این زمین لرزه، فشار در زیر کوه فوجی افزایش یافته است. فعالیت سال 1707 فوجی، خاکستری به هوا پخش کرد که تا توکیو هم رسید. بر اساس یافته‌های برنامه آتشفشانی جهانی، در صورت فعالیت مجدد فوجی، بیش از 25 میلیون نفر که در مناطق اطراف آن زندگی می‌کنند تحت تأثیر قرار خواهند گرفت.
8- کوه مراپی Merapi
فوران کوه مراپی در 2 نوامبر سال 2010 از دهکده دلس، کلاتن، جاوه مرکزی و اندونزی قابل رؤیت بود.
کوه مراپی یکی از فعال‌ترین آتشفشان‌های اندونزی است و برای قرن‌ها در حال فعالیت بوده است. طبق گفته ناسا، بزرگ‌ترین خطری که مراپی می‌تواند ایجاد کند، جریان‌های مذاب آتشفشانی است که تا مناطق وسیعی پیش خواهد رفت و زندگی مردم منطقه را تهدید خواهد کرد. این آتشفشان در 11 می باری دیگر فوران کرد و دود و خاکستر بسیاری را به هوا پراکند. این اتفاق باعث شد تا منطقه پرجمعیت اطراف شروع به تخلیه و کاهش جمعیت کنند. طبق گزارش برنامه جهانی آتشفشانی، بیش از 24میلیون نفر در مناطق اطراف مراپی زندگی می‌کنند.
منبع: time
