در هزاران سال پیش، انسان‌ها به عنوان راه مناسبی برای امنیت، دسترسی به غذا، آب و حتی برآوردن نیازهای اجتماعی‌شان، گردهم جمع می‌شدند و شهرها را تشکیل می‌دادند. باستان‌شناسان دائما در حال کشف آثار جدید، معابد و مکان‌های باستانی در برخی از قدیمی‌ترین شهرهای جهان هستند. (این مطلب که برگرفته از سایت اطلس جهان است، با توجه به یافته‌های قطعی باستان‌شناسی تاکنون، این مطلب تهشه شده است)
اگرچه ممکن است از سن واقعی و دقیق این شهرها اطلاعات کامل نداشته باشیم، اما شواهد یافته شده می‌تواند زمان تقریبی تاسیس این شهرها و سکونتگاه‌ها را روشن کند. در این مطلب از لست‌سکند به معرفی قدیمی‌ترین شهرهای زنده جهان پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید.
جریشو(Jericho)، فلسطین، ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد
شهر جریشو در کرانه باختری در خاورمیانه قرار دارد. گرچه بنیان‌گذار این شهر مشخص نیست، اما بسیاری معتقدند که جریشو قدیمی‌ترین شهر مسکونی زنده در جهان امروز است. باستان‌شناسان معتقدند که در ۱۰ هزار سال پیش از میلاد جریشو اردوگاه شکارچیان ناتوفیان (Natufian) بوده و مردم تا پیش از سال ۹۶۰۰ پیش از میلاد (پایان آخرین عصر یخبندان و همچنین سرما و خشکسالی)، در این منطقه سکونت دائمی نداشتند.
در سال ۸۰۰۰ پیش ازمیلاد در منطقه‌ای به مساحت ۴۳۰.۰۰۰ فوت (حدودا ۱۳۲ کیلومتر)، دیوار سنگی به همراه برجی ساخته شده که اولین دیوار محافظتی جهان نیز شناخته میشود. کارشناسان باستان‌شناسی معتقدند که از این دیوار برای محافظت در برابر سیل استفاده می‌شده و برج آن به منظور اهداف نظارتی و تشریفاتی مورد استفاده بوده است.
باستان‌شناسان ۲۰ لایه مختلف سکونتگاهی را در جریشو شناسایی کرده‌اند و به نظر می‌رسد این شهر بیش از یک بار تخریب و بازسازی شده است. همچنین حداقل یک بار ساکنان این شهر، آن را به صورت کامل رها کرده‌اند (در میان سال‌های ۶۰۰۰ پیش از میلاد تا ۵۰۰۰ پیش از میلاد).
نام جریشو چندین بار در کتاب مقدس ذکر شده، به ویژه به عنوان اولین مکانی که بنی‌اسرائیل پس از عبور از رود اردن به آن حمله کردند. این شهر امروزه در کرانه باختری فلسطین قرار دارد.
آرگوس (Argos)، یونان، ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد
آرگوس یکی از قدیمی‌ترین شهرهای جهان محسوب میشود که از حدود ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد، مردم در آن زندگی می‌کردند. این مکان بین دو تپه در شبه جزیره پلوپونز (Peloponnese) قرار دارد. آرگوس نام پسر زئوس و نیوبه بوده که طبق اساطیر یونانی، او به عنوان پادشاه در این شهر خدمت می‌کرده است. این شهر همچنین محل تولد بسیاری از سربازانی است که در جنگ تروآ (Trojan War) تحت فرماندهی دیومدس (Diomedes) جنگیدند.
طبق گزارشات تاریخی، از این شهر به عنوان قطب فرهنگی در امپراطوری یونان نام برده می‌شد. آرگوس یکی از شهرهای جهان است که میزبان اولین گردهمایی موسیقی بوده است. این شهر بعد از حمله رومیان، توسط آنها به عنوان یک شهر بزرگ حفظ شد.
بیبلوس (Byblos)، لبنان، ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد
بیبلوس که امروزه به جبیل (Jbail) معروف است، شهری بندری در حدود ۴۰ کیلومتری بیروت در لبنان است. در این شهر بیش از ۷ هزار سال به طور مداوم، سکونت وجود داشته است. در کاوش‌های باستان‌شناسان مشخص شد که مردم این شهر از دوره نوسنگی، بین سال‌های ۸۸۰۰ تا ۷۰۰۰ پیش از میلاد، در اینجا سکونت داشته‌اند.
در هزاره چهارم پیش از میلاد، آبادانی وسیعی در این منطقه شکل گرفت و هزار سال بعد، بیبلوس به شهری آباد تبدیل شد. افسانه‌های یونانی (بیبلوس نام یونانی است) می‌گویند که این شهر توسط کرونوس (Cronus) خدای زمان، به عنوان اولین شهر در فنیقیه (لبنان امروزی) ساخته شده است.
روابط تجاری بیبلوس با مصر و همچنین موقعیت آن در امتداد ساحل مدیترانه، باعث شد که این شهر به سرعت به یک مرکز تجاری مهم تبدیل شود. نام یونانی آن از این واقعیت ناشی میشود که این مرکز، تجارت پاپیروس (papyrus) بوده، بنابراین یونانیان نام آن را براساس کلمه «کتاب» خود گذاشته‌اند. این شهر در سال ۱۹۸۴ به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
آتن (Athens)، یونان، ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد
آتن پایتخت یونان و بزرگترین شهر این کشور است. از آتن به عنوان زادگاه تمدن غرب و دموکراسی یاد میشود. مردم حداقل ۷ هزار سال در این شهر زندگی کرده‌اند. اما قدیم‌ترین حضور شناخته شده بشر در آتن، بین هزاره یازدهم و هفتم قبل از میلاد است. عصر طلایی آتن بزرگترین فلسفه‌های جهان از جمله سقراط، افلاطون، ارسطو را در خود جای داده بود.
براساس افسانه‌ها، نام آتن از الهه آتنا پس از هدیه دادن درخت زیتون به این شهر که نماد صلح و شکوفایی در یونان باستان بود، گرفته شده است. آتن امروزی بیش از ۳ میلیون جمعیت دارد که آثاری از یونان باستان، امپراطوری روم، بیزانس و عثمانی در خود جای داده است.
شوش (Susa/Shush)، ایران، ۴۲۰۰ سال پیش از میلاد
شوش در حدود ۷ هزار سال پیش از میلاد به عنوان شهری کوچک شناخته می‌شد و حدود سال ۴۲۰۰ پیش از میلاد به یک شهر مرکزی بزرگ تبدیل شد. این شهر به دلیل موقعیت تجاری خود (قرار گرفتن در مسیرهای تجاری آن زمان)، شهر مهمی بود.
شوش در پایه کوه‌های زاگرس و شرق رود دجله قرار دارد که زمانی شروع زندگی پایتخت امپراطوری عیلامیان بود، تا زمانی که آشوری‌ها آن را تصرف کردند. گفته میشود که اسکندر در سال ۳۲۴ پیش از میلاد بزرگترین جشن ازدواج جهان که رویدادی بزرگ شامل ازدواج ۱۰ هزار مقدونی با ایرانی (به منظور اتحاد دو فرهنگ) بود، برگزار کرد.
امپراتوری هخامنشیان نیز در این منطقه سکونت داشتند. شوش به دلیل تاریخچه غنی و اهمیت فرهنگی بالا در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته است. در این شهر لایه‌های مختلفی از سکونتگاه‌ها بر روی هم قرارگرفته‌اند که هنوز بسیاری از این لایه‌‌ها توسط باستان‌شناسان بررسی نشده است. شوش امروزه شهری در ایران است.
گازیان‌تپ یا غازی عینتاب (Gaziantep)، ترکیه، ۳۶۵۰ سال پیش از میلاد
گازیان‌تپ در جنوب ترکیه و در نزدیکی مرز سوریه واقع شده است. این شهر یکی از قدیمی‌ترین شهرهای جهان است که ساکنان اولیه آن در سال ۳۶۵۰ پیش از میلاد به اینجا آمدند. در گازیان‌تپ سوابق زندگی امپراطوری هیتی‌ها در حدود سال ۱۶۰۰ تا ۱۱۷۹ پیش از میلاد دیده میشود. همچنین این شهر به عنوان دژ مهمی بود که از مسیرهای سوریه محافظت می‌کرد و در سال ۱۱۸۳ به اسارت ترک‌ها در آمد. بعد از آن، این شهر در میان سلسله‌های مختلف افتاد تا نهایتا در قرن شانزدهم امپراطوری عثمانی آن را پس گرفت.
این شهر جاذبه‌های گردشگری بسیاری دارد از جمله قلعه تاریخی گازیان‌تپ که متعلق به دوره بیزانس است. همچنین موزاییک‌های رومی بسیاری در این شهر کشف شده که بزرگترین موزه موزاییک جهان را نیز در خود جای داده است.
لوکسور(Luxor)، مصر، ۳۲۰۰ سال پیش از میلاد
لوکسور از حدود ۳۲۰۰ سال پیش از میلاد ساکنانی داشته که آن را شهر باستانی تبس (Thebes) می‌دانند. برای افزودن به سردرگمی شما، دو شهر در دنیا وجود دارد که به عنوان تبس از آن یاد میشود: یکی شهر لوکسور و دیگری در کشور یونان است. این شهر در مصر با یک موقعیت تجاری کوچک شروع کرد و به یکی از ثروتمندترین شهرهای امپراطوری مصر تبدیل شد. بسیاری از بناها و ویرانه‌های قدیمی امروزه متعلق به همان دوران است و قدمت برخی از معابد شهر به سال ۲۰۰۰ پیش از میلاد باز می‌گردد.
این شهر توسط چند شخصیت مهم تاریخی مانند توتانخ آمون (Tutankhamen)، رامسس دوم (Ramses II) و رامسس سوم (Ramses III) اداره می‌شده است. محوطه‌های تاریخی باقی مانده شامل گوردخمه‌های در دره پادشاهان، مقبره پادشاه توت (King Tut)، دو مجسمه ممنون (the Colossi of Memnon) و نکروپلیس تبان (Theban Necropolis) است. ویرانه‌های باستانی تبس در سال ۱۹۷۹ به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت گردید.
ری (Rayy)، ایران، ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد
ری، شهری در نزدیکی کلان‌شهر تهران در ایران است. شواهد نشان می‌دهد که سکونت در این شهر از ۸ هزار سال پیش شروع شده و ممکن است در حدو ۵ الی ۶ هزار سال به طور مدوام در آن سکونت ادامه پیدا کرده باشد.
چندین بنای تاریخی را در خود جای داده که تپه باستانی پنج هزار ساله چشمه علی (Cheshmeh-Ali Hill) و قلعه گبری (Gebri Castle) سه هزار ساله از مهم‌ترین آنها است. در گذشته این شهر در میان زرتشتیان مقدس بود. همچنین ری در سال ۶۴۱ میلادی توسط اعراب تصرف شد و در سال ۱۲۲۰ تقریبا به طور کامل توسط مغولان ویران شد.
بیروت (Beirut)، لبنان، ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد
بیروت، پایتخت فرهنگی، سیاسی و اقتصادی لبنان است. ساکنان اولیه این شهر در حدود ۳ هزار سال پیش به این منطقه آمدند ولی برخی باستان‌شناسان تاریخچه سکونت در این شهر را به ۵ هزار سال پیش می‌رسانند. بیروت تاریخچه‌ای غنی دارد و با کاوش‌های متفاوتی که انجام شده بقایایی از فنیقی‌ها، رومیان، عثمانیان و اعراب در آن کشف شده است.
نام بیروت در نامه‌های حاکمان مصری تا سال ۱۴۰۰ پیش از میلاد نیز دیده میشود. بیروت همچنین محل برجسته‌ترین مدرسه حقوق امپراطوری روم بوده، اما در سال ۵۵۱ میلادی زمین لرزه‌ای آن را ویران کرد.
دمشق(Damascus)، سوریه، ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد
برخی منابع، دمشق را قدیمی‌ترین شهر مسکونی جهان می‌دانند که ساکنان آن از ده هزار سال پیش از میلاد در این منطقه زندگی می‌کردند. اما این موضوع به شدت در میان باستانا‌شناسان مورد بحث است. با این حال، باستان‌شناسان با کاوش‌های انجام شده، مشخص کردند که مردم برای اولین بار در حدود ۱۰ الی ۸ هزار سال پیش از میلاد به این منطقه آمدند و در اینجا ساکن شدند.
بعد از ورود آرامی‌ها به دمشق در قرن اول پیش از میلاد، این شهر به یک شهر مهم تبدیل شد. آرامی‌ها شبکه‌ای کانال‌های آبی را ایجاد کردند که هنوز هم شبکه‌های مهم آبی شهر دمشق را تشکیل می‌دهند. دمشق توسط اسکندر مقدونی، رومی‌ها، اعراب و همچنین عثمانی‌ها فتح شد.
واقع شدن دمشق در کنار دریای مدیترانه درست در تقاطع سه قاره به این معنی بود که این شهر یکی از مهم‌ترین شهرهای تاریخ بوده است. مسجد اموی یکی از قدیمی‌ترین مساجد جهان است که در بین سال‌های ۶۷۰۵ تا ۷۱۵ میلادی ساخته شد. در سال ۲۰۰۸ دمشق به عنوان پایتخت فرهنگی عرب نامگذاری شد.
سخن پایانی
هر شهر داستان خاص خود را دارد و همیشه اطلاعات جدیدی در مورد شهرهای قدیمی جهان در حال کشف شدن است. در مورد قدیمی‌ترین شهرهای جهان، اماکن و بناهای باستانی، نگاهی اجمالی به گذشته نیاز است و به ما اجازه می‌دهد در سرزمینی که هزاران سال در آن سکونت وجود داشته، قدم بزنیم. آیا زمانی که در خیابان‌های این شهرهای قدیمی قدم می‌زنید، تاریخ را احساس می‌کنید؟ آیا می‌توانید زندگی، مرگ و تاریخ را در کنار هم احساس کنید؟
منبع: worldatlas
