18 اثر که نماد ایران و مفاخر ایرانی در کشورهای خارجی هستند

 ایران با قدمت چندین هزار ساله‌ خود مفاخری را در طول تاریخ به خود دیده است که نام آن‌ها فقط محدود به این مرز و بوم نمی‌شود، اشخاصی که در سراسر جهان مشهورند و از آن‌ها به نیکی یاد می‌شود. به همین علت قرار است آثاری که نمادی از ایران و مفاخر ایرانی در کشورهای خارجی هستند را معرفی کنیم.

ساخت این آثار می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد؛ ممکن است یادبود ساخته شده به دلیل روابط دیپلماتیک میان ایران و آن کشور خارجی صورت گرفته باشد یا به صورت خود جوش یک کشور خارجی به دلیل بزرگ‌ داشت آن شخصیت ایرانی یادبودی ساخته باشد (مانند سردیس داریوش در آلمان) و همچنین ممکن است ساخت تندیس و یادبود از مفاخر ایرانی با نیت به نام کردن و جعل هویت آن شخصیت باشد تا کشورهای دیگر تاریخ کشور خود را غنی‌تر جلوه بدهند. در ادامه مطلب، از هر سه حالت نمونه‌های مختلفی آورده شده است. همراه لست سکند باشید.

1. چهار طاقی دانشمندانی ایرانی در وین، اتریش

یکی از شناخته‌شده‌ترین آثار ایرانی که در خارج از کشور به نمایش گذاشته شده است ساختمان‌ مجسمه‌ای به شکل چهار طاقی است که در آن تندیس 4 تن از برجسته‌ترین‌ دانشمندان ایرانی ساخته شده است. دانشمندانی که در این تندیس حضور دارند عبارتند از: عمر خیام، ابوریحان بیرونی، محمد زکریا رازی و ابن‌سینا. این چهار طاقی در سال 1388 از ایران به دفتر سازمان ملل متحدِ وین فرستاده شده است.

 

2. سردیس داریوش در برلین، آلمان

ساختمان پست برلین در سال 1881 ساخته شد و در زمان خود به عنوان یکی از اصلی‌ترین ساختمان‌های دولتی آلمان شناخته می‌شد. روزگاری در این ساختمان، آلمانی‌ها به وسیله 250 اسب و صدها پیک مشغول انجام خدمات پستی بودند. در این ساختمان تاریخی که از سال 1995 به یک موزه گالری تبدیل شد، 26 سردیس از اشخاص تاریخی که مستقیم یا غیرمستقیم در شکل‌گیری صنعت پست نقش‌ داشته‌اند، دیده می‌شود. البته طی جنگ جهانی دوم، بیست و پنجمین سردیس این ساختمان نابود شد و اثری از آن باقی نماند. 

چیزی که در این اداره پست، چشممان را خیره می‌کند، نخستین سردیس این ساختمان، یعنی سردیس داریوش است. داریوش بزرگ، امپراطور هخامنشی بود که برای نخستین بار در تاریخ، اقدام به ایجاد اماکنی به نام چاپارخانه کرد. چاپارخانه‌‌ها وظیفه‌ای مشابه به خدمات پستی امروزی داشتند و به همین دلیل به عنوان نخستین سردیس ساختمان پست برلین، ساخته شده است.

 

3. منشور کوروش در کالیفرنیا، آمریکا

همزمان با جشن دویست و چهل و یکمین سالگرد استقلال آمریکا، از  تندیس 2.2 میلیون دلاری منشور حقوق بشر کوروش در شهر لس‌آنجلس ایالت کالیفرنیا رونمایی شد. این تندیس از سوی یک بنیاد ایرانی‌ آمریکایی ساخته شده و به گزارش عصر ایران، هزینه ساخت آن توسط 1 میلیون و 150 هزار نفر جمع آوری شده است.

 

4. مجسمه و میدان فردوسی در رم، ایتالیا

بیش از نیم قرن پیش، در سال 1958 مجسمه ابوالقاسم فردوسی، ساخته استاد صدیقی طی مراسمی در یکی از میدان‌های رم نصب شد. این هنرمند مجسمه‌ ساز که زمانی شاگرد کمال‌ الملک بوده است، پیش از این هم مجسمه‌ میدان فردوسی تهران و مقبره‌ فردوسی را در شهر توس ساخته بود. اطلاعات بیشتر درباره میدان فردوسی در رمِ ایتالیا را در عبارت لینک شده می‌توانید ملاحظه کنید.

 

5. مجسمه خیام در اوکلاهاما، آمریکا

به نقل از تسنیم، مجسمه فیلسوف، ریاضی‌دان و شاعر ایرانی، عمر خیام نیشابوری در تاریخ 11 فروردین 95 در دانشگاه ایالتی اوکلاهاما رونمایی شده و از این تاریخ در دانشگاه اوکلاهاما قرار گرفته است. این اقدام بی‌سابقه با حمایت دولتمردان ایرانی در آمریکا انجام شده است.

 

6. یادبود حافظ در وایمار، آلمان

در پارک گوته وایمار آلمان، یادبودی از حافظ و گوته، دو شاعر بزرگ تاریخ بنا شده است که نمادی از گفت‌‌و‌گوی فرهنگ‌هاست. این یادبود شامل دو کرسی مرمرین می‌شود که تلویحی بر جایگاه گوته و حافظ است. همچنین بخشی از اشعار حافظ نیز به زبان فارسی در لوحه فلزی این یادبود حکاکی شده است. اما می‌دانید ارتباط میان این دو ادیب چیست؟

گوته به عنوان بزرگ‌ترین شاعر آلمانی، در یکی از آثار فاخر خود به نام «دیوان غربی - شرقی» که به صورت نثر سروده شده، مکررا از حافظ نام برده است و با تمجید فراوان، خود را مرید و تاثیر پذیرفته از حافظ می‌داند. گفتار گوته در این دیوان، از ادبیات شرقی و ایرانیان الهام گرفته است.

 

7. تندیس ابن سینا در مادرید، اسپانیا

به گزارش ایرنا، در مراسمی کاردار موقت سفارت جمهوری اسلامی ایران در اسپانیا، معاون شورای شهر تهران، رئیس سازمان زیبا سازی شهر تهران و رایزن فرهنگی سفارت کشورمان در اسپانیا از مجسمه ابن‌سینا، دانشمند بلند آوازه ایرانی در دانشگاه آتونومای مادرید رونمایی کردند.

8. ستون تخت جمشید در بوئنوس آیرس، آرژانتین

روابط دیپلماتیک ایران و کشورهای آمریکای لاتین قدمتی بالغ بر یک قرن دارد و یکی از اصلی‌ترین این کشورها، آرژانتین است. در سال 1344 خورشیدی در منطقه پالرمو شهر بوئنوس سایرس، اثری به شکل ستون‌های تخت جمشید که به دست ایرانیان ساخته شده بود قرار گرفت. از آن زمان تا کنون این میدان با نام «میدان ایران» شناخته می‌شود.

اگر پادکست‌های رادیو ماجرا را دنبال کرده باشید، در قسمت اول فصل دوم رادیو ماجرا از این میدان صحبت شد.

9. مجسمه خیام، آستراخان، روسیه

عمر خیام نیشابوری فیلسوف، شاعر، ریاضی‌دان و ستاره‌شناس ایرانی بود که محبوبیت‌ او تنها به کشور مادری‌اش ختم نشد. یکی دیگر از کشورهایی که مردمانش علاقه بسیاری به عمر خیام دارند، روسیه است. در روسیه هیچ شاعر فارسی زبانی به اندازه عمر خیام محبوب نیست و نام او کاملا شناخته شده است. طبق یک نظریه تاجیکستانی‌هایی که حضور پررنگی در روسیه و شوروی سابق داشتند، از عوامل مهم آشنا کردن روس‌ها با این ادیب و فیلسوف ایرانی بوده‌اند. تندیس خیام در شهر آستراخانِ روسیه در سال 95 رونمایی شد. این مجسمه 4.5 متر ارتفاع و جنس آن از برونز است.

 

10. سردیس 4 شاعر ایرانی در مسکو، روسیه

علاوه بر خیام، سردیس دیگر شاعران ایرانی هم می‌توانیم در روسیه ببینیم. در اواسط اردیبهشت سال 98 از سردیس رودکی، سعدی، فردوسی و حافظ  در روسیه رونمایی شد. پیش از این نیز در سال 78 مجمسه‌ای از فردوسی در کتابخانه ادبیات خارجی مسکو نصب شده بود.

 

11. از خیام تا کوروش، تاجیکستان

در تاجیکستان ما تنها شاهد یک نماد و نام از ایران نخواهیم بود. تاجیکستان در قلمرو فرهنگی ایران قرار دارد بنابراین این دو کشور، وجوه اشتراک بسیاری با هم دارند که در این مطلب فقط اشاره‌ای کوچک به فرهنگ نزدیک دو کشور می‌کنیم. به طور اجمالی، تاجیکستان کوروش را بنیانگذار کشور خود می‌داند و مثل ایرانیان از او تمجید می‌کند.

به غیر از کوروش (پادشاه هخامنشی) که نام پارکی زیبا در شهر دوشنبه تاجیکستان است، تندیسی از او نیز در کنار آرش کمانگیر در ورودیه موزه ملی این کشور ساخته شده است. پارک‌های رودکی و خیام از دیگر اماکنی هستند که در شهر دوشنبه با نام مشاهیر ایرانی بنا شده‌ است.

12. مجسمه خیام در مادرید، اسپانیا

علاوه بر مجسمه ابن‌سینا در مادرید، مجسمه خیام هم در این شهر معروف اسپانیا می‌بینیم. به نقل از همشهری، تندیس حکیم عمر خیام نیشابوری ریاضیدان، فیلسوف و شاعر ایرانی از سوی رایزنی فرهنگی جمهور اسلامی ایران در اسپانیا در دانشگاه کمپلوتنسه مادرید نصب شد. این اقدام در راستای گسترش روابط فرهنگی، پس از برگزاری کنگره جهت بزرگداشت حکیم عمر خیام نیشابوری در دانشگاه کمپلوتنسه، صورت گرفت.

 

13. تندیس هخامنشی در سیدنی، استرالیا

این تندیس زیبا سال 1994 در پارک المپیک سیدنی، یکی از اصلی‌ترین پارک‌های تفریحی ورزشی سیدنی نصب شد. این تندیس هخامنشی در فرسنگ‌ها دورتر از ایران، الهام گرفته‌ از سنگ‌ نگاره مرد بالدار پاسارگاد است. عده‌ای این طرح را به کوروش منسوب می‌کنند و آن را پادشاه عادل ذوالقرنین می‌دانند. توضیحاتی که درباره کوروش روی این تندیس نوشته شده به این صورت است:

 «کوروش کبیر پادشاه ایران. بنیانگذار امپراطوری پارس 550 سال پیش از میلاد مسیح. خالق اولین و بزرگ‌ترین جامعه چند فرهنگی در تاریخ بشریت. [امپراطوری] که با احترام به کرامت انسانی و نظامی که بر اساس عدالت عمومی استوار بود، حکم‌رانی می‌کرد. صادرکننده نخستین اعلامیه حقوق بشر در 538 سال پیش از میلاد مسیح. آزاد کننده یهودیان و دیگر افراد از بند اسارت در بابل. واگذارکننده آزادی در دین، زبان و فرهنگ بر همه مردم. موسس نخستین نظام یکپارچه (فدرال) بر پایه خود مختاری تمامی ایالت‌ها.»

14. مجسمه خیام در بخارست، رومانی

 به غیر از اتریش، اسپانیا، روسیه، آمریکا و سایر کشورهایی که نام بردیم، مجسمه عمر خیام نیشابوری را در بخارست، پایتخت رومانی نیز می‌توان مشاهده کرد. خیام را می‌توان یکی از تاثیرگذارترین چهره‌های ایرانی در جهان نام برد که در کشورهای بسیاری مورد تمجید و ستایش قرار گرفته است. 

15. مجسمه ابن سینا در آدانا، ترکیه (به عنوان شاعر ترک)

تماشای تندیس‌ بزرگان تاریخ ایران در کشورهای خارجی می‌تواند باعث غرور ملی شود، اما نه همیشه. متاسفانه طی دهه‌های اخیر شاهد تغییر و تعیین هویت دانشمندان، شاعران، مفاخر و مشاهیر ایرانی به دست دیگر کشورها بوده‌ایم. یکی از این موارد دیدن تندیس شیخ رئیس، ابن سینا است که در همسایگی بیمارستان ابن سینای شهر آدانا، به عنوان فیلسوف، دانشمند، شاعر و حکیم ترک معرفی شده است. طبعا تاریخ و شواهد بسیار، ایرانی بودن و زادگاه ابن سینا را ثابت می‌کند. نه فقط ترکیه بلکه بعضی دیگر از همسایگان ایران، وی را به عنوان حکیم - فیلسوف کشور خود تلقی می‌کنند.

 

 16. تندیس نظامی در رم، ایتالیا (به‌ عنوان شاعر آذریایجانی)

جمال‌الدین ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن موید، ملقب به نظامی از برجسته‌ترین چهره‌های ادبی در تاریخ‌ ایران است که در سال 535 قمری چشم به دنیا گشود. این ادیب صاحب سبک، خالق منظومه‌های بی‌بدیلی چون لیلی و مجنون، شیرین و فرهاد و هفت پیکر است که عمر خود را در شهر گنجه گذراند و در همین شهر نیز وفات یافت. با این که تمامی آثار نظامی به زبان فارسی خلق شده‌ است و تاثیر او در ادبیات فارسی انکار نشدنی است، کشور آذربایجان با اقدامات مختلفی مانند ساخت تندیس نظامی گنجوی در کشورهای خارجی با نام شاعر  و داستان‌سرای آذری، او را شاعری غیر ایرانی معرفی می‌کند، هر چند کارنامه نظامی خلاف این موضوع را نشان می‌دهد، همانند بخشی از منظومه هفت‌پیکر که جهان را به جسمی تشبیه کرده است که قلب آن ایران است:

همه عالم تنست و ایران دل                         نیست گوینده زین قیاس خجل

چونکه ایران دل زمین باشد                         دل ز تن به بود یقین باشد

 

 

17. تندیس مولانا در دوشنبه، تاجیکستان (به عنوان شاعر تاجیکستانی)

همانطور که مشاهده کردید مشاهیر ایرانی و فارسی زبان در  تاجیکستان از محبوبیت بی‌حد و اندازه‌ای برخوردارند. بدون تردید یکی از شاخص‌ترین شاعران ایرانی شیخ جلال الدین محمد بلخی، ملقب به مولانا است که آثار منظوم و منثور بی‌بدیلی را خلق کرده است. در همین راستا همزمان با نوروز 1401 از این مجسمه زیبا رونمایی شد. اما متاسفانه تمام رسانه‌های تاجیکستانی از مولانا به عنوان یک شخصیت تاجیکی یاد کرده‌ است و آن را افراد تاثیرگذار تاریخ کشور خود می‌دانند. این اقدام موجب واکنش‌های متعددی از جانب ایرانیان شد که محتوای غالب آن‌ها حاکی از کوتاهی خودمان در بزرگداشت این مشاهیر ایرانی و پیشی گرفتن کشورهای همسایه برای تحریف هویت این بزرگان است. 

 

 

 18. سیارک در منظومه شمسی، کهکشان راه شیری 

 ساخت تندیس و بزرگداشت از عمر خیام فقط به کشورهای مختلف ختم نمی‌شود، چرا که در 8 سپتامبر 1980 سیارکی در منظومه شمسی کشف شد که به افتخار این دانشمند ایرانی، عمر خیام نامگذاری شد. این سیارک با نام رسمی «عمر خیام 3095» (3095 Omarkhayyam) شناخته می‌شود. 

 

 

سخن آخر 

مفاخر ایرانی نه تنها برای فارسی زبانان بلکه برای بسیاری از دوست داران علم، فرهنگ و ادب جایگاه ویژه‌ای دارند. از شرق و غرب اروپا گرفته تا قاره‌ آمریکا و اقیانوسیه نماد و تندیس‌هایی از چهره‌های تاریخی و تاثیرگذار ایرانی دیده می‌شوند که در این مطلب با 18 تا از آن‌ها آشنا شدیم. البته باید واقع بین بود و پذیرفت که کشورهای مختلفی از جمله آذربایجان، ترکیه و تاجیکستان در راستای دیگری این تندیس‌ها را ایجاد می‌کنند و هدف در تحریف واقعیت دارند. در آخر خوشحال می‌شویم که نظر شما را درباره این اقدامات بدانیم. 

 

 

تالیف: تیم نویسندگان لست سکند