سفر به سلماس، شهر شطرنجی

شهر شطرنجی

 

سفر و بازم هم سفر تنها راه برون رفت از مشکلات و دغدغه های نا تمام زندگی.

من پیمان زکی ،اهل تبریز و مهندس عمران هستم.

این بار سفرنامه بنده بیشتر از اینکه شبیه سفرنامه باشد معرف است، معرف شهری که از زرق و برق های شهرهای بزرگ جا مانده و در سایه بی توجهی مسئولان و مدیرانش همچنان در پس توسعه و پیشرفت قرار گرفته است.

اهل سلماس بودن خانم بنده و همچنین بواسطه کاری که در آنجا پیش آمده بود، برایم توفیق اجباری بود که سفر کوتاه و دو روزه ای به شهر سلماس داشته باشم و در حین سفر بود که جرقه ای به ذهنم زد تا در مورد سلماس بنویسم.

 

 

معرفی سلماس

شهر سلماس با نام قدیمی شاپور یکی از شهرهای استان آذربایجان غربی و در شمال غربی کشورمان ایران قرار دارد . شهر سلماس از شرق در فاصله 160 کیلومتری تبریز، از جنوب در فاصله 80 کیلومتری ارومیه و از شمال در فاصله 47 کیلومتری خوی قرار دارد . همچنین فاصله سلماس تا مرز ترکیه در حدود 40 کیلومتر است .

راه های دسترسی سلماس زمینی و ریلی است . از شهرهای تبریز، ارومیه و تهران تقریبا همه روزه اتوبوس برقرار است ولی با توجه به داشتن راه آهن سلماس و عدم استقبال مردم در استفاده از قطار برای سفر به سلماس عملا راه آهن این شهر تعطیل است .

در حالیکه روزگاری این خط راه آهن مرکز کشورمون را به کشور ترکیه متصل می کرد ..

شهرستان سلماس بعنوان تنها شهر شطرنجی آذربایجان غربی و اولین شهر شطرنجی ایران،‌ از زمان زلزله 1309دیلمان با نمادها و المان های شهری با قدمت خود همواره موردتوجه سلماسیان و گردشگران این شهر بوده است.

الگوی شهرسازی شطرنجی با برخورداری از جانمایی منظم و تقسیم مناسب قطعات زمین شهری به دلیل جلوگیری از هدر رفتن زمین به گزینه نخست تبدیل شده و از الگوهای معمول در بسیاری از شهرهای جهان است و از نمونه های مشخص امروزی اینچنین الگویی می‌توان به شهرهای لوس آنجلس، سالت لیک سیتی درآمریکا، تورنتودر کانادا و شهر سلماس در ایران اشاره کرد.

دکتر توحید ملک زاده دیلمقانی،‌ نویسنده کتاب تاریخ 10هزار ساله سلماس در خصوص تاریخچه احداث این شهر می گوید: سلماس شهری در آذربایجان غربی با قدمتی بالغ بر ده هزار سال سکونت انسان در دشتهایش و دارای قدیمی ترین روستای مسکونی نه هزار سال قبل به نام کول تپه، پس از چندین بار جابجایی نقاط شهری بالاخره در قالب شهر دیلمقان به حیات خود ادامه داد ولی در شب 16 اردیبهشت  1309 در اثر زلزله 7.2 ریشتری کامل تخریب شد.

ملک زاده افزود: 26 اردیبهشت 1309 مهندسین برای مطالعات طبقات ارضی و تعیین میزان خسارات و مخارجات لازمه وارد دیلمقان شده و شروع بکار کردند و در آن روزها مقرر شد چون اهالی سلماس به زادگاه خود علاقمند هستند بنای شهر در همان محل قدیم شهر شروع شود.

عکس 1

عکس 2

 

شروع سفر

برف به شدت در حال باریدن بود ولی مسافرت در برف هم هیجان و تجربه خودش را دارد. تقریبا از هر دو ساعت یکبار اتوبوس ها از ترمینال مرکزی تبریز به سمت سلماس حرکت می کنند .

عکس 3 : ترمینال مرکزی تبریز

با اتوبوس ساعت 10 به سمت سلماس حرکت کردیم.شهر های کوچک و بزرگی که در مسیر بودند : صوفیان،شبستر و تسوج

جاده  تبریز-سلماس تقریبا دو طرفه هست به جز مسیر کوتاهی که در حال ساخت است. حدود 40 کیلومتر از مسیر 160 کیلومتری تبریز – سلماس در کنار دریاچه ارومیه است . البته به لطف کلیه عوامل انسانی و طبیعی تقریبا دریاچه ای وجود ندارد و بیشتر زمین های تشنه از آب دیده می شود تا خود آب.

ساعت 12:15 بود که به ترمینال کوچک سلماس رسیدیم.

عکس 4

عکس 5

امروز پنجشنبه بود و به موقع به شهر شطرنجی رسیده بودم و خودم رو باید به مراسم ترحیم یکی از آشنایان می رساندم.

 

روز جمعه

از صبح همراه همسرم حاضر شدیم که به سمت شهر و آثار دیدنی سلماس برویم. شطرنجی بودن شهر در کنار مزایای زیادی از جمله : راه داشتن خیابان ها و کوچه ها به یکدیگر ، پیدا کردن راحت آدرس مدنظر و... که دارد بد لیل اینکه بافت شهری تقریبا در همه شهر یکسان و ساختمان ها خیلی به یکدیگر شبیه هستند گاهی ممکنه گیج کننده هم باشد ، مثل زمانی که خودم برای اولین بار به این شهر برای خواستگاری از همسرم رفته بودم .

تقریبا 90 درصد ساختمان های شهر سلماس کمتر از دو طبقه هستند و خیلی کم می توان ساختمان های بلند مرتبه در آن پیدا کرد .

بازار شهر مثل همه شهرهای دیگر کشورمان در مرکز شهر قرار دارد و کلیه مرکزهای خرید ، مغازه ها و صنف های مختلف در قسمت مرکزی شهر قرار دارند . معروفترین میدان این شهر میدان توحید هست که در بین مردم به میدان الله معروف و شناخته می شود، البته شهرداری سلماس هم در این میدان هست.

عکس 6

عکس 7

به دلیل نزدیک بودن به مرز برخی اقلام در این شهر ارزان است از جمله وسایل بهداشتی و پوشاک. از جمله یک محصول ارزان قیمت دیگر که بسیاری هموطنانمون از سایر شهرها برای خریدن آن به سلماس سفر می کنند پرده می باشد که یکی از خیابان های این شهر پر است از مغازه های پرده فروشی با کیفیت.

عکس 8: مغازه فروش صنایع دستی

حمام شیخ

 بعد از چند دقیقه رسیدیم  به تنها موزه و آثار باستانی پابرجا داخل شهر سلماس  که دقیقا در مرکز شهرقرار دارد ، یعنی  حمام شیخ . این حمام تنها اثر باقیمانده از معماری حمام های سنتی در شهر سلماس است که پس از زلزله معروف 1309 در سلماس بنا شده و در سال 1312 هجری شمسی به بهره برداری رسیده است .

متاسفانه امروز روز جمعه بود و حمام تعطیل بود ، ما نتوانیستیم داخل برویم و بازدید کنیم و به چند تا عکس از درب ورودی بسنده کردیم. 

عکس 9: درب حمام شیخ 

     عکس 10: داخل حمام (عکس از اینترنت)

   عکس 11: داخل حمام ( عکس از اینترنت)  

  عکس 12: داخل حمام شیخ ( عکس از اینترنت)

 

روستای خسرو آباد

این روستا در فاصله 6 کیلومتری غرب سلماس قرار دارد . اهالی این روستا دین مسیحی دارند و به زبان آشوری سخن می گویند و در واقع این روستای از مناطق قدیمی محسوب می شود .

در زبان عامیانه به این روستا خسروا گفته می شود .طبیعت این منطقه بسیار زیباست و در فصل بهار این زیبایی دوچندان می شود .

عکس 13

عکس 14

عکس 15

روستا بسیار خلوت بود و مدتی که آنجا بودیم یک نفر بیشتر آنجا ندیدیم. در اکثر درب خانه های این روستا علامت صلیب دیده می شود . یک ساختمان قدیمی و بسیار بزرگی بود که ظاهرا کلیسای روستا بود ولی به علت اینکه بخشی از آن خراب شده بود بسته بود و نتوانستیم داخل آن برویم .

 

نقش برجسته خان تختی 

با اینکه هوا به شدت  سرد بود ولی برف و سوز سرما هم زیبایی خودش را دارد ، بنابراین مسیر رو به سمت خان تختی عوض کردیم.

عکس 16

در فاصله 20 کیلومتری جاده سلماس – ارومیه در کنار روستایی به نام خان تختی در دامنه کوه نقش برجسته ای وجود دارد که از دوران ساسانی برجا مانده است .این حجاری در فهرست آثار ملی کشور هم ثبت شده است ، ولی علی رغم زیبایی و بینظیر بودن این اثر، بدلیل نبود تبلیغات و معرفی این آثار ارزشمند بسیاری از مردمانمان از این اثر بی خبر می باشند.

برای رسیدن به نقش برجسته می بایست چند ده پله رو بالا می رفتیم تا برسیم به هدف.

عکس 17 

عکس 18

 

عکس 19

عکس 20

عکس 21

سفر یک روزه ما تمام شد ، اما .....

 

 

معرفی برخی جاذبه های دیگر شهر سلماس

 باغات سلماس

سلماس در واقع باغ شهر است و اطراف شهر سلماس پر است از باغ های میوه ، حتی در خود سلماس خیابان ها پر هستند از درختان آلبالو .وجود دو سد در بالا دست شهر سلماس به نام های سد زولا و سد دریک باعث آبادی باغ ها شده است . در طول چند سال گذشته شهر سلماس چندین بار رتبه نخست تولید سیب را از آن خود کرده است  و سیب این منطقه بسیار شیرین و آبدار است . البته محصولات دیگری هم در باغات می توان پیدا کرد ازجمله : گردو،هلو،زردآلو و ... ولی محصول عمده این منطقه سیب می باشد.

البته کنار دریاچه ارومیه بودن  که قرار بود یک مزیت باشد برای این منطقه، الان علتی شده بر نابودی باغات ، وخشک شدن دریاچه  بر کیفیت و کمیت محصولات و باغات این شهر تاثیر مخربی دارد.

عکس 22

 عکس23

عکس 24

آبشار دره خورخوره

این آبشار که در 22 کیلومتری جنوب سلماس بین دو روستا سرگل و مهکان قرار دارد .یکی از جاذبه های بسیار زیبای این منطقه می باشد.

 

امامزاده کهنه شهر

از جاذبه های مذهبی شهر سلماس امامزاده کهنه شهر می باشد .کهنه شهر که در فاصله ده کیلومتری در غرب سلماس قرار دارد مانند خود سلماس شطرنجی میباشد. این امامزاده کانون تجمعات دسته جات و هیئت های مذهبی در ایام محرم می باشد و تمامی مردم از اقصی نقاط کشورمان برای دیدن آیین های مذهبی به این امامزاده می آیند.

عکس  25

 

کلیسای هفتوان

در فاصله 3 کیلومتری از جنوب سلماس یکی دیگر از عمارت های تاریخی و گردشگری سلماس قرار دارد که به کلیسای هفتوان شهرت یافته است  . با توجه به کتیبه های منقوش به خطوط ارمنی و تصاویر مذهبی سال ساخت این بنا در قرن 13 و 14 میلادی تخمین زده می شود . البته این بنا در زلزله معروف سلماس آسیب می بیند که بعدها مورد ترمیم و بازسازی قرار می گیرد.

عکس 26

 

هدف از نگارش این سفرنامه کوتاه معرفی شهر زیبای سلماس بود .هر چند که مطمئنا از این شهر بیشتر و بیشتر میتوان نوشت و معرفی کرد . اما بنده تا حدی که فرصت بود سعی کردم این شهر را به سایر مردمان ایران زمین معرفی کنم.

امید دارم کاستی های  این سفرنامه را بر من بخشوده و بنده را در نوشتن سفرنامه های آتی یاری بفرمایید .

 

 

 

نویسنده : پیمان زکی