ایران یکی از برترین کشورهای دنیا از نظر تنوع صنایع دستی است. ۱۴ شهر و روستای ایران در شورای جهانی صنایع دستی به عنوان شهر جهانی انتخاب شده‌اند. این صنایع دستی در سراسر دنیا شهرت دارند و حتی به کشورهای خارجی صادر می‌شوند و به عنوان یکی از مهم‌ترین سوغات ایران شناخته می‌شوند. البته ثبت یک شهر در شورای جهانی صنایع دستی، کار ساده‌ای نیست و شرایط و مراحلی دارد که باید طی شود. در ادامه با این شورا، اهداف آن و نحوه ثبت شهرها در فهرست منتخب این شورا آشنا می‌شوید و شهرهای جهانی ایران را می‌شناسید.
شورای جهانی صنایع دستی (World Crafts Council)
شورای جهانی صنایع دستی (World Crafts Council) یا به اختصار WCC، یک سازمان غیردولتی و غیرانتفاعی است که در سال ۱۹۶۴ پایه‌گذاری شده است. هدف از راه‌اندازی این سازمان افزایش تعامل با کشورهای دنیا، افزایش توسعه اقتصادی از طریق درآمد حاصل از تولید صنایع دستی، اجرای برنامه‌های تبادل فرهنگی و هنری، برگزاری کارگاه، کنفرانس، سمینار و نمایشگاه‌های مربوط به صنایع دستی و به طور کلی ایجاد انگیزه و کمک به فعالان صنایع دستی در کل دنیا است.
این سازمان اکنون در بلژیک به طور رسمی ثبت شده است. سازمان شورای جهانی صنایع دستی در پنج منطقه دسته‌بندی شده است: آفریقا، آسیا اقیانوسیه، اروپا، آمریکای لاتین و آمریکای شمالی. این سازمان وابسته به یونسکو است.
شبکه‌ای از شهرهای صنایع دستی خلاق به تازگی توسط شورای جهانی صنایع دستی در چارچوب اقتصاد خلاق و در پاسخ به آگاهی روزافزون از سهم مقامات محلی، صنعتگران و جوامع در توسعه فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی راه‌اندازی شده است.
شورای جهانی صنایع دستی از طریق این شبکه منحصربه‌فرد و خلاق در نظر دارد:
- در یک چارچوب جهانی، روی شهرت و توانایی‌های شهرهای خلاق که در زمینه خاصی از صنایع دستی مثلا فرش بافی، منبت‌کاری و... فعالیت دارند، تاکید کند.
- پتانسیل بومی را برای طرح‌های ابتکاری و توسعه گردشگری خلاق، قدرت ببخشد.
- امکان تبادل دانش و آگاهی و تجربه در زمینه‌های مختلف صنایع دستی را در سطح محلی، ملی و بین‌المللی فراهم کند.
- فرصت‌های جدیدی برای همکاری و شراکت بین شهرهای خلاق صنایع دستی ایجاد کند.
شهرهایی که مشتاق هستند به عنوان شهر جهانی خلاق صنایع دستی انتخاب شوند باید تقاضای خود را به دبیرخانه بین‌المللی شورای جهانی صنایع دستی ارسال کنند و مدارک و شواهد موجود که در راهنمای این مجموعه منتشر شده را ارسال کنند.
درخواست‌ها قبل از تصمیم نهایی توسط هیئت WCC توسط یک هیئت مستقل از متخصصان صنایع دستی بررسی می‌شوند. اطلاعات مربوط به شهرهای خلاق انتخاب شده در وب سایت WCC و وب سایت‌های منطقه منتشر خواهد شد.
فاکتورهای شایستگی برای انتخاب به عنوان شهر خلاق صنایع دستی
شهرها و مناطق محلی (شامل شهرهای کوچک و روستاها که برای نوع خاصی از صنایع دستی مشهور هستند) اگر شرایط و فاکتورهای زیر را داشته باشند، واجد شرایط درخواست بررسی به عنوان شهر جهانی صنایع دستی هستند:
۱. شهر متقاضی باید دارای یک صنایع دستی باشد که هم در سطح ملی و هم در سطح بین‌المللی از نظر کیفیت و مهارت هنرمندان صنایع دستی، شهرت داشته باشد.
۲. صنایع دستی مربوطه باید از نظر اقتصادی برای مردم منطقه دارای اهمیت باشد.
۳. از هر کشور سالانه تا ۵ درخواست می‌تواند ارسال شود. درخواست‌های چندملیتی هم قابل پذیرش است، وقتی یک صنایع دستی مشترک در دو منطقه متفاوت سیاسی قرار داشته باشد.
شهرهای جهانی صنایع دستی ثبت شده از ایران
در سال‌های اخیر مسئولان و فعالان صنایع دستی در ایران تلاش کرده‌اند تا شهرهای مختلف ایران را که دارای صنایع دستی خاص و شناخته شده هستند در فهرست جهانی شهرهای صنایع دستی ثبت کنند. ثبت جهانی شهرها، فرصتی عالی فراهم می‌کند تا اهالی بومی این مناطق برای یادگیری و توسعه صنایع دستی خود، تمایل و اشتیاق بیشتری نشان دهند. ثبت جهانی، باعث شهرت بیشتر این صنایع میشود و منافع اقتصادی و اجتماعی متعددی برای اهالی بومی دارد و یکی از فاکتورهای رشد گردشگری است. در ادامه این چند شهر و روستا را معرفی می‌کنیم.
- لالجین، شهر جهانی سفال
لالجین که با نام پایتخت سفال ایران هم شناخته میشود، شهر صنایع دستی سفالی لعاب دار و بدون لعاب است. زمینی که این شهر روی آن بنا شده غنی از خاک رس است و به همین دلیل این صنعت در سه قرن اخیر در این منطقه شکوفا شده است. سازندگان سفال در این منطقه، آثار خود را با طرح‌هایی الهام گرفته از طبیعت و نقوش هندسی، تزیین می‌کنند. این طرح‌ها خاص سفال لالجین است و به همین دلیل موجب تمایز این آثار شده است.
- تبریز، شهر جهانی فرش بافی
تبریز به عنوان مرکز فرش‌بافی دنیا و قطب تولید و خلاقیت در بافت فرش شناخته میشود. بافتن فرش‌ها در انواع مختلف با طرح‌ها و رنگ‌های متنوع در تبریز، نشانه‌ای از تسلط کامل فرش‌بافان و طراحان در این شهر است. آنچه که باعث شده تبریز به عنوان پایتخت فرش دنیا انتخاب شود، نتیجه تجربه‌ها و کار سخت اساتید این تکنیک در اعصار و قرون متمادی است.
- مشهد، شهر جهانی سنگ‌های قیمتی
دلایل زیر باعث شده که مشهد به عنوان شهر جهانی صنایع دستی در زمینه سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی انتخاب شود:
وجود واحدهای سنگ تراشی، مراکز آموزش دیده در مورد سنگ‌های قیمتی و سنگ تراشی، وجود لابراتوارهای تخصصی برای ارزیابی و تشخیص ارزش سنگ‌های قیمتی، اشتغال بیش از ۱۶ هزار نفر در رشته های مرتبط با سنگ‌های قیمتی، وجود یکی از بزرگترین معادن فیروزه باکیفیت در منطقه، وجود بیش از ۱۵ نوع سنگ قیمتی در معادن خراسان، صادرات سالانه ۱۲۰۰ میلیارد ریال محصولات حاصل از هنرهای مربوط به سنگ‌های قیمتی و...
- سیرجان، شهر جهانی گلیم
منبع: ایرنا
بافت گلیم به عنوان یکی از قدیمی‌ترین روش‌های بافت، سابقه‌ای طولانی در استان کرمان و در بخش سیرجان دارد. قبایل منطقه از متریال‌های دائمی و غالبا از پشم برای تهیه گلیم برای مصرف شخصی استفاده می‌کردند و رنگ آنها نیز از مواد طبیعی و گیاهان تهیه می‌شد. اکنون گلیم در سیرجان با روش‌های متنوعی بافته میشود.
- مریوان، شهر جهانی کلاش
منبع: ایرنا
صنایع دستی در مریوان تا حد زیادی تاثیر گرفته از طبیعت است. این صنایع دستی هم جنبه زیبایی و تزیینی خود را حفظ کرده‌اند و هم کاملا کاربردی هستند. ارغوان بافی و بافت کلاش از مهم‌ترین صنایع دستی این منطقه است. کلاش، نوعی پاپوش سنتی است که با متریال‌های طبیعی تهیه میشود.
- کلپورگان، شهر جهانی سفال دست‌ساز
این شهر به خاطر نوع سفال دست‌ساز خاصی که تولید می‌کند، مشهور است. سفال کلپورگان را به خاطر طرح‌های خاص و اصیلش می‌شناسند. البته کلپورگان صنایع دستی دیگری هم دارد ولی سفال آن مشهورتر است. طرح‌های سفال کلپورگان شبیه به طرح‌های هندسی و ابتدایی سفال‌های پیش از تاریخ است. در ساخت این سفال‌ها از هیچ ابزار مدرنی استفاده نمی‌شود و کاملا سنتی است.
- اصفهان، شهر خلاق صنایع دستی
اصفهان یکی از مشهورترین شهرهای دنیا از نظر صنایع دستی است. این شهر صنایع دستی متنوعی دارد و یکی از دلایلی که باعث شده نام این شهر به عنوان شهر خلاق صنایع دستی ثبت شود، این است که در این شهر علاوه بر تولید انواع صنایع دستی، آموزشگاه‌ها و دانشگاه‌های متعددی به آموزش هنرهای مختلف می‌پردازند و مردم از گوشه و کنار ایران برای یاد گرفتن این هنرها به اصفهان می‌روند.
- آباده، شهر جهانی منبت‌کاری
منبع: ایران منبت
در آباده هم مثل بسیاری از شهرهای دیگر ایران، صنایع دستی متعددی رایج است ولی مهم‌ترین آن منبت‌کاری است. حتی می‌توان گفت که منبع اصلی پیدایش این هنر چه در ایران چه در دنیا، آباده است و بعدها به شهرها و کشورهای دیگر منتقل شده است.
- خراشاد، روستای جهانی توبافی
توبافی مهم‌ترین صنایع دستی خراشاد است. منسوجات سنتی نخی و ابریشمی در خراشاد با ابزارهای خاص سنتی تهیه می‌شوند. هنوز هم بافت حوله‌های سنتی در این منطقه با همان ابزارهای قدیمی انجام میشود.
- میبد، شهر جهانی زیلو
بافته‌های سنتی در شهرهای مختلف ایران رواج دارد و بافت زیلو در مبید سابقه‌ای چند هزار ساله دارد. از زیلو به عنوان فرش و پوششی برای کف خانه‌ها و اماکن مذهبی استفاده می‌کردند. زیلو از نظر اقتصادی و فرهنگی نقش مهمی در زندگی اهالی مبید دارد.
- قاسم‌آباد، شهر جهانی چادرشب بافی
چادرشب پارچه‌ای دستبافت است که از زمان‌های بسیار دور در قاسم آباد گیلان بافته میشود. طرح چادرشب‌ها معمولا الهام‌گرفته از طبیعت اطراف است. سابقه بافندگی منسوجات در گیلان به ۸ هزار سال قبل برمی‌گردد.
- ملایر، شهر جهانی منبت‌کاری
ملایر به خاطر هنر منبت‌کاری به عنوان شهر جهانی صنایع‌دستی انتخاب شده است. عده زیادی از اهالی این شهر در کارگاه‌ها به این هنر دیدنی مشغول هستند و هنر منبت‌کاری علاوه بر سابقه طولانی، از نظر اقتصادی و فرهنگی نیز در زندگی مردم منطقه تاثیرکذار است.
- شیراز، شهر جهانی صنایع دستی
در شیراز ۸۰ رشته مختلف صنایع دستی فعال است و تعداد زیادی از مردم در این شهر در زمینه‌های مختلف صنایع دستی، فعالیت جدی اقتصادی دارند. بافت منسوجات، صنایع دستی دستبافت، صنایع دستی چرمی، صنایع دستی فلزی، صنایع دستی چوبی و سنگی، شیشه‌گری سنتی، میناکاری و... تنها چند نمونه از صنایع دستی این شهر است.
- زنجان، شهر جهانی ملیله
ملیله کاری یکی از اصیل‌ترین صنایع دستی زنجان است. ملیله در واقع ظریف کاری نقره است که با استفاده از مفتول‌ها و نوارهای ظریف نقره و به‌کار گیری طرح‌های اسلیمی و منظم ساخته میشود.
توجه: لطفا اگر نام عکاسان تصاویری که در مطلب کار شده را می‌دانید و یا تصاویر متعلق به شماست، ما را در جریان قرار دهید تا نام شما به عنوان صاحب اثر در کنار تصاویر ثبت شود.
تهیه و تالیف: لست‌سکند
