این برج زیبا و سفید که نماد شهر تهران است، چشم میهمانان خارجی و داخلی تهران را روی خودش قفل می‌کند؛ هرچند الان هووی بلندقامت و سرسختی به نام «برج میلاد» سر «برج آزادی» آورده‌اند اما، آزادی هنوز هم برای خودش پادشاهی می‌کند؛ به‌ویژه در روز 22 بهمن که پر میشود از آدم‌هایی که می‌آیند تا خاطره خوب یک روز خوب را دوباره زنده کنند.
تاریخچه تاریخچه برج آزادی به سال ۱۳۴۵ هجری شمسی بر می‌گردد. در این سال، طرح یک نماد معرف ایران، بین معماران ایرانی به مسابقه گذاشته شد و در نهایت طرح مهندس حسین امانت، بیست و چهار ساله و فارغ‌التحصیل دانشگاه تهران برنده و برای ساخت انتخاب شد. عملیات بنای برج آزادی در یازدهم آبان ۱۳۴۸ خورشیدی آغاز شد و پس از بیست و هشت ماه کار، در ۲۴ دیماه ۱۳۵۰ با نام برج شهیاد، به بهره برداری رسید. بنا و ساختمان برج، طوری است که معماری تمام دوران تاریخ کشورمان از زمان باستان تا دوره اسلامی را در طراحی خود دارد و همین، شاید جالب‌ترین نکته‌ای باشد که ناخودآگاه، توجه هر بیننده‌ای را جلب می‌کند.
از قوس بیضی‌شکل برج- که نمادی از طاق کسری است- گرفته تا نمونه‌هایی از معماری‌های دوره صفوی با کاشی‌کاری فیروزه‌ای‌شان؛ حتی شیارهای بالای برج که نمادی از بادگیرهای یزد است را هم میشود بالای برج دید. همه اینها در کنار بتون و نمادهای معماری مدرن، باعث میشود که نمای برج هم چشم‌نواز باشد. این بنای سه طبقه، دارای چهار آسانسور و دو راه پله و ۲۸۶ پلکان است. در محوطه زیرین آزادی چندین سالن نمایش، نگارخانه، کتابخانه، موزه و... قرار دارد. طول این بنا ۶۳ متر، ارتفاع آن از سطح زمین ۴۵ و ارتفاع از کف موزه ۵ متر است. گفته میشود در ساخت برج آزادی چهل و شش هزار قطعه سنک بریده و پرداخت شده به کار رفته‌است.
این برج، تا قبل از انقلاب ۱۳۵۷ به نام «برج شهیاد» معروف بود. در مراسم آغاز به کار این برج که به مناسبت جشن های 2500 ساله، ساخته شد، محمدرضا شاه پهلوی و همسرش فرح دیبا حضور داشتند و منشور حقوق بشر کوروش بزرگ (نخستین نوشته حقوق بشر از کوروش کبیر، پادشاه هخامنشی) برای نخستین بار در این مکان پرده‌برداری شد. میدان آزادی از نمای قائم (تصویر ماهواره‌ای) دارای نمایی مستطیل شکل است. در تصویر افقی از روبرو، به مانند یک سرباز هخامنشی تصور میشود.
حسین امانت در مصاحبه ای که در همان زمان انجام داده بود، گفته: «نقوشی که در میدان هست و باغچه‌ها و گل کاری‌ها را شکل می‌دهد، از طرح داخلی گنبد مسجد شیخ لطف الله اصفهان الهام گرفته شده؛ منتها هندسه دایره گنبد تبدیل به بیضی شده‌است. روابط لگاریتمی جالبی در هندسه و ابعاد گنبد مسجد شیخ لطف الله هست که دانش عمیق ریاضی معماران ایران در دوره‌های گذشته را نشان می‌دهد. طرح آب نما و فواره‌ها هم الهام گرفته شده از باغ‌های ایرانی است. همین طور شیب میدان با دقت و به منظور خاصی طراحی شده، حد ارتفاع برج آزادی ۴۵ متر است؛ چون نزدیک فرودگاه مهرآباد قرار گرفته و نمی‌شود بلندتر از این ساخت. ولی من می‌خواستم وقتی به بنا نزدیک می‌شوید به طرف بالا بروید، در حالی که بالا بردن بنا ممکن نبود. ما برای این که مشکل ارتفاع را حل کنیم، یک سرازیری در میدان بوجود آوردیم. یعنی شما از طرف فرودگاه که وارد میدان می‌شوید به شکل سرازیر به برج نزدیک می‌شوید و می‌رسید به آن آب نمای دایره شکل و وقتی به بنا نزدیک می‌شوید، دوباره بالا می‌آیید. زمین زیر برج کاملا صاف است. این صافی و آن شیب میدان وقتی به هم می‌رسند، خط‌های قوسی جالبی را ایجاد می‌کنند.»
اما جالب‌ترین نکته در بنای میدان آزادی شاید این باشد که هیچ‌وقت نمی‌توانی بالای سرت، سقفی را بسته ببینی و همیشه به بالا که نگاه کنی، یک فضا و روزن کوچک هست که میشود طبقه بالا را دید؛ این اتفاق، توی همه طبقه‌های برج زیبای آزادی تکرار میشود. برج آزادی، این روزها علاوه براین که جاذبه ای تاریخی و بنایی بی نظیر از لحاظ معماری است، با داشتن کتابخانه، سالن تئاتر، نگارخانه هنرهای مفهمومی، نمایگاه دائمی عکس از دوران انقلاب، کافی شاپ و سالن سینمای مولتی ویژن، به یک مکان فعال فرهنگی تبدیل شده است که با برنامه های متنوع، پذیرای بازدیدکنندگان از نماد مهم و خاطره ساز شهر تهران است.
منبع: همشهری آنلاین و وبسایت برج آزادی
