آیا شبکه های اجتماعی، گردشگری را توسعه می دهند؟

مجله مشهور چشم اندازهای مدیریت گردشگری (Tourism Management Perspective) در یکی از مقالات شماره 11 خود که در سال 2014 میلادی منتشر شد، به موضوع جالبی پرداخته است که نمونه آن در سایر مقالات و ژورنال‌های حوزه گردشگری کم تر مشاهده شده است. این موضوع در واقع استفاده از شبکه‌های تبادل اطلاعات و به اشتراک گذاری تصاویر مربوط به گردشگری در عرصه مدیریت توریسم می‌باشد. مقاله ای که در ادامه به آن اشاره می‌شود، در واقع رهیافتی است برای بررسی آنچه نویسندگان این مقاله بدان اشاره کرده و نتایجی که به دست آوردند. پیش از ورود به بحث، همچون روال همیشگی در سایت برترین‌ها، ویدئویی مرتبط با این موضع را مشاهده کنید. در این ویدئو، به نقش شبکه‌های اجتماعی در توسعه صنعت گردشگری اشاره شده است.

مدیریت گردشگری

مدیریت گردشگری (Tourism management) یکی از راهبردی‌ترین موضوعات در عرصه اقتصاد در دنیای امروزی است که مک لوهان کانادایی از آن به عنوان دهکده جهانی (Global village) یاد می‌کند. در عرصه دهکده جهانی که شبکه جهانی وب (WWW) زمینه ارتباط و تبادل اطلاعات بیش از 2 میلیارد کاربر آن را فراهم کرده است، افراد می‌توانند با استفاده از فناوری‌های پیشرفته دنیای دیجیتال، با یکدیگر تعامل دو سویه داشته و از طریق ابزارهای ارتباطی، شبکه‌های گسترده تعاملی و توانمندی‌های مالتی مدیایی موجود، کسب و کارهای گوناگونی را خلق کنند که کارآفرینی دیجیتالی (Digital Entrepreneurship) از جمله این موارد است. کارآفرینی از طریق اینترنت و توسط اینترنت، یکی از شاخه‌های جدید در عرصه کارآفرینی می‌باشد که گردشگری اینترنتی (e-tourism) را می‌توان یکی از مهم‌ترین زیر بخش‌های این نوع کارآفرینی قلمداد کرد.

گردشگری اینترنتی، نقش زیادی در توسعه صنعت گردشگری در جهان دیجیتالی شده امروزی دارد و به عنوان یک موتور محرک برای توسعه اقتصادی گردشگری مؤثر است. بسیاری از گردشگران، برای بررسی مقصدهای گردشگری، از اطلاعات منتشر شده در سایت‌های شبکه‌های اجتماعی یا پرتال‌های به اشتراک گذاری تصاویر و ویدئو مانند فلیکر، فیس بوک و یوتیوب استفاده کرده و مسیر و مقصد خود را انتخاب می‌کنند.

برخی از سایت‌های مشاوره آنلاین گردشگری روزانه به ده‌ها هزار پرسش گردشگران از سراسر جهان پاسخ می‌دهند که خود نشان دهنده اهمیت اطلاع رسانی اینترنتی در توسعه مدیریت گردشگری می‌باشد. در کشورهای توسعه یافته، نقش اینترنت و اطلاع رسانی مبتنی بر وب در عرصه گردشگری بسیار حیاتی و مهم است. بر همین اساس، تحقیقات زیادی درباره نقش و اهمیت اینترنت و قابلیت‌های آن در توسعه گردشگری در دستور کار مراکز تحقیقاتی و مطالعاتی غربی قرار گرفته است

رسانه ای به نام تصویر گردشگری در رسانه‌های مجازی

تصویر گردشگری از یک مقصد گردشگری در سال‌های اخیر مورد توجه فعالان و محققان عرصه صنعت گردشگری قرار گرفته است. در واقع محققان این عرصه به مقوله‌های مختلفی از تصاویر عکاسان گردشگر از مناطق گردشگری دنیا دست یافته‌اند که بستر را برای توجه بیشتر به تصاویر گردشگران و بررسی نوع نگاه آنان به موضوعات مختلف گسترش داده است. در واثع صنعت گردشگری، امروزه تا حد زیادی توانسته است از طریق تصاویر گردشگران و موضوعاتی که مورد علاقه آن‌ها است، به توسعه ظرفیت‌های این صنعت مشغول شود.

تصاویر گردشی در واقع یک فاکتور ضروری و مهم هستند و تأثیر مستقیمی بر روی انتخاب مقصد گردشگری توسط گردشگران بین‌المللی دارد. آن چه می‌توان از یک تصویر گرفته شده توسط عکاسان گردشگر فهمید، در واقع نوع درک بیننده از مکان و نوع رفتار اون نسبت به موقعیت زمانی و مکانی می‌باشد. از جهاتی، تصاویر گردشگری، مکانیسم‌هایی بر رفتار مصرف کننده (گردشگر) را در مقصدهای گردشگری به صورت اثربخش مورد ارزیابی و بررسی قرار می‌دهد که همواره مورد استقبال محققان این عرصه بوده است. عکاسی، نقش مهمی در توسعه صنعت گردشگری و ترغیب افراد به سمت مقصدهای مختلف گردشگری در سراسر جهان داشته است و توسعه مدیریت گردشگری بدون فاکتور عکس، غیر ممکن است.

(نقش شبکه اجتماعی در توسعه گردشگری)

در دنیای دیجیتال امروزی، همان طور که در مقدمه مطلب نیز عنوان شد، ابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) نقش مهمی در توسعه صنعت گردشگری دارند. بسیاری از گردشگران علاقمندند تا از طریق ابزارهای آی تی، نسبت به انتشار آزادانه و رایگان تصاویر خود در پرتال‌های به اشتراک گذاری تصاویر استفاده کرده و عکس‌های خود را در معرض نمایش و دید میلیون‌ها مخاطب اینترنت در سراسر جهان قرار دهند. در سایت‌های به اشتراک گذاری تصاویر، افراد می‌توانند هر عکس که می‌خواهند انتخاب کرده و در این سایت‌ها به رایگان منتشر کنند و ملاحظات خود را نیز در انتشار عکس‌ها لحاظ کنند. در مقالاتی که تا کنون در زمینه مدیریت گردشگری و تصاویر اینترنتی عرصه گردشگری منتشر شده است، به اهمیت ویژگی‌های مهم عکس‌های عکاسان گردشگر اشاره نشده است.

این که تصاویر، چه ویژگی‌های منحصر به فردی را منعکس می‌کنند و در واقع عکاسان با چه نوع نگاهی این تصاویر را برداشته‌اند و دنبال چه مواردی بودند، موضوع جالبی است که این تحقیق به آن اشاره می‌کند. مقاله منتشر شده در ژورنال، در نهایت معتقد است که نتیجه بررسی‌هایش به این نکته رسید که عکاسان گردشگر را می‌توان به دسته‌های مختلف طبقه بندی کرد که هر یک نوع نگاه خاص خود را به مقوله گردشگری دارد.

مفهوم تصویر گردشگری در این مقاله مورد اشاره قرار گرفت. نویسنده‌های معتقد بودند که تصویر مرتبط با توریسیم، در واقع مجموعه ای از عقاید، باورها، دیدگاه‌ها و احساس و طرز نگاهی است که یک گردشگر به محیط دارد. در واقع هر عکس، حاوی پیام‌های متفاوتی است که تحلیل و درک آن‌ها، می‌تواند برای فعالان عرصه مدیریت گردشگری مهم باشد. شکل گیری تصاویر گردشگری در ذهن‌های اشخاص نیازمند فرآیند انعکاس داخلی در مغز است که نه تنها توسط منابع اطلاعاتی مختلف تحت تأثیر قرار می‌گیرد، بلکه توسط متغیرهای فردی مختلفی نظیر روانشناسی و ویژگی‌های اجتماعی – فرهنگی، انگیزه‌ها، نیازمند و تجارب قبلی نیز تحت تأثیر می‌باشد. در واقع دو گردشگر را نمی‌توان پیدا کرد که درک واحد و کاملاً مشابهی از یک مکان گردشگری داشته باشند. چرا که سواد و تجربه و نوع نگاه آن‌ها به پیرامون با یکدیگر کاملاً متفاوت می‌باشد.

علم گردشگری معتقد است که رابطه مستقیمی بین عکاسی و گردشگری وجود دارد. در واقع عکاسی، پنجره ای است به سوی واقعیت‌های دنیای امروز و عکاسان، قابلیت منجمد کردن زمان و مکان را با استفاده از عکاسی دارا می‌باشند. محققانی مانند هریسون و اوری در سال‌های 1994 تا 2004 میلادی به اهمیت عکس در گردشگری و نقشان در توسعه این صنعت اشاره کرده‌اند.

محیط‌های مجازی (Virtual communities) به آرامی و به طور باورنکردنی در حال تاثیرگذاری بر صنعت گردشگری هستند و مصرف کنندگان به طور فزاینده‌ای به اقلیت‌های فناوری اطلاعات و چنین محیط‌هایی اعتماد می‌کنند. استفاده گسترده از تصاویر اجتماعی در شبکه‌های اینترنتی، موضوع جدیدی را در حوزه تحقیقات در صنعت گردشگری ایجاد کرده است. اکثر مطالعات قبلی در زمینه گردشگری و تصاویر عکاسان گردشگر، بر روی آنالیز تصاویر در مدیریت گردشگری متمرکز شده بود و موضوع آنالیز تفاوت‌های مفهومی و خوشه ای از نظر عکاسان گردشگر را مورد توجه قرار نداده بود.

روش تحقیق

به جهت دنبال کردن مأموریت این تحقیق که همانا بررسی و شناسایی category ها و خوشه‌های مختلف مربوط به نگاه‌های عکاسان گردشگر در تصویربرداری از مکان‌های مختلف گردشگری بود، از بین 14000 تصویر منتشر شده در سایت فلیکر، 1786 تصویر به صورت تصادفی انتخاب شد.

دهکده Boi یک منطقه گردشگری در استان Pyreness اسپانیا می‌باشد که در سال 2000 میلادی، به عنوان میراث فرهنگی توسط یونسکو به ثبت رسید. آنالیز تصاویر در 2 بخش جداگانه صورت گرفت:

1- تحلیل محتوایی که در جهت شناسایی ویژگی‌های عکس‌های منتشر شده در سایت صورت گرفت که ارزیابی می‌کند محتوای سمبلیک داده‌های مورد مطالعه را و نوعی مطالعه کیفی به شمار می آید.

2- گروه بندی (Categorization) در واقع روش آنالیز محتوایی سیستماتیک است که محقق توسط گروه‌های مختلف نسبت به دسته بندی داده‌ها در گروه‌ها اقدام می‌کند. محققان در این تحقیق از 4 گروه برای دسته بندی تصاویر استفاده کردند که این 4 گروه مورد تصدیق و اتفاق نظر محققان در مقالات دیگر نیز بوده است که عبارت‌اند از: گروه طبیعت، گروه میراث، گروه فرهنگی و گروه خدمات گردشگری.

نتایج

پس از بررسی تصاویر و آنالیز محتوایی آن بر اساس متدولوژی فوق‌الذکر، 4 آیتم در آنالیز تصاویر مورد بررسی قرار گرفت:

1- موضوعات تصاویر

2- میزان حضور افراد در تصاویر

3- میزان زوم در تصاویر گرفته شده

4- نوع فضای عکسبرداری شده

آنالیز خوشه ای نشان داد که ماورای معیار جامع، گروه‌های متشابهی وجود دارد که روش‌های مشخصی از نگاه کردن به یک مکان را برای عکاس بیان می‌کند. نتیجه بررسی تصاویر نشان داد که مساله" موضوع" در تصاویر و "نوع نگاه "عکاس در تصویر برداری از مناطق گردشگری، از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار بوده است.

نتایج بررسی بر روی تصاویر اخذ شده و منتشر شده در سایت فلیکر بر اساس موضوع تحقیق نشان داد که در 54 درصد تصاویر، عکاس از صحنه‌هایی عکس برداری کرده است که هیچ انسانی دران عکس مشاهده نمی‌شود. در 6 درصد تصاویر گرفته شده، عکاس از حضور گردشگران و مکان‌های مختلف به صورت مشترک در تصاویر استفاده کرده است. فقط 4 درصد تصاویر، حاوی تصاویری از مکان‌های گردشگری منطقه بود، یعنی در 96 درصد تصاویر گرفته شده توسط عکاسان، به موضوع ترکیبی از حضور انسان در عکس، مکان گردشگری، امکانات شهری و مسائل مرتبط به صورت ترکیبی استفاده شده است. درصدهای دیگر مربوط به تصاویر، تصاویر متفرقه را نشان می‌دهد که بعضاً صاحب عکس، خود نیز در تصویر حضور دارد.

به طور کلی:

1- 94 درصد عکاسان توریست، حداقل 1 عکس از بناهای تاریخی Boi Valley گرفته‌اند.

2- 62 درصد عکاسان توریست، حداقل 1 عکس از قابلیت‌های طبیعی Bio Valley گرفته‌اند.

3- حداقل 18 درصد عکاسان توریست، یک عکس از خدمات گردشگری و فرهنگی منطقه گرفته‌اند.

نتایج نشان داد که نوع نگاه گردشگران و تصوراتشان درباره منطقه بازدید شده در اسپانیا، به طور مشخصی در عکسبرداری های آن ها از مکان‌های مختلف تأثیر گذاشته است. مثلاً ابنیه تاریخی این منطقه تاریخی در اسپانیا، بیش از ظرفیت‌های طبیعی و اقلیمیان مورد توجه گردشگران در عکس‌های آن ها قرار گرفته است. این یک یافته جالب توجه است، به دلیلان که این دهکده یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی در اروپا را در خود جای داده است و از طرفی، تنها پارک ملی در این بخش اسپانیا در این دهکده قرار گرفته است و این دهکده را تبدیل به محل زندگی با غنای فرهنگی بالا تبدیل نموده است. میراث فرهنگی مربوط به کلیسا و ابنیه‌های مذهبی، از مهم‌ترین عناصر در عکس‌های گردشگران از این منطقه تاریخی در اسپانیا را تشکیل داد.

نبود انسان در تصاویر اخذ شده توسط عکاسان گردشگر، موضوعی متداول در مقاصد گردشگری در قاره اروپا می‌باشد. گردشگران اروپایی بیشتر تمایل دارند در تصاویری که می‌گریند، افراد حضور نداشته باشند. برای همین در اکثر تصاویر مورد بررسی این تحقیق، افراد در عکس حضور ندارند. این قضیه نشان داد که موضوع "در نظر گرفتن عدم حضور انسان در تصاویر"، بیش تر در مکان‌های خوش منظره مشاهده می‌شود. یعنی عکاسان گردشگر، بیشتر تمایل دارند در جاهایی که منظره زیبایی وجود دارد، حتی الامکان در تصاویری که می‌خواهد بگیرند، افراد حضور نداشته باشند تا فلش عکس، بدون حضور افراد ثبت شود. معمولاً مناطق خوش منظره، مناطق غیر مسکونی هستند که مقاصد گردشگری سنتی اروپا بیش تر به چشم می‌آید.

بیش از 90 درصد تصاویر اخذ شده توسط عکاسان گردشگر، در محیط‌های بیرونی و کم تر از 10 درصد از داخل مکان‌های مختلف در دهکده بوده است. این موضوع قابل پیش بینی بود آ، چرا گه این دهکده یک مکان طبیعت محور و تاریخی است و بالطبع، گردشگران دوست دارند از ظرفیت‌های محیطیان استفاده کنند و لذت ببرند. عکس‌هایی که از داخل مکان‌های مختلف گرفته شده بود، بیش تر در داخل مراکز تاریخی و فرهنگی بوده است تا مراکز گردشگری و اقامتی.

هدف اصلی این تحقیق، شناسایی این موضوع بود که چه موضوعات اصلی را عکاسان گردشگر در تصویربرداری از دهکده تاریخی اسپانیا مد نظر قرار دادند. تحقیقات کمی به این موضوع اشاره کرده‌اند که چگونه و چطور این موضوعات اصلی توسط عکاسان مد نظر قرار گرفته شده است تا در نوع نگاهان ها در تصویر برداری منعکس شود. آنالیز خوشه ای در این تحقیق، نتایج زیر را ایجاد کرد:

4 دسته از عکاسان گردشگر وجود دارد که نوع نگاهان ها در عکس‌های اخذ شده منعکس شده است:

1- عکاسان گردشگر بین‌المللی (در تصاویر، فضای کلی را مد نظر قرار می‌دهند)

2- عکاسان زیبا گرا (در تصاویر، به موضوع زیبایی، پانوراما، ظرفیت‌های طبیعی و اقلیمی توجه می‌کنند)

3- عکاسان شکارگر لحظات (در تصاویر، به جزییات دقیق و ریز به صورت خلاقانه نگاه می‌کنند)

4- عکاسان عاشق ابنیه‌ها (عاشق عکس برداری از کلیساها و نماهای تاریخی و فرهنگی هستند نه چیز دیگر)

نتیجه پایانی

بررسی هزاران عکس در سایت فلیکر در موضوع دهکده گردشگری – تاریخی اسپانیا نشان داد که 4 خوشه (دسته) مختلف از عکاسان گردشگر در این منطقه وجود داشته‌اند که هر یک فراخور تحصیلات، باورها و تجربه و نوع نگاه خود به منطقه گردشگری Boi اسپانیا، نسبت به اخذ تصاویر اقدام کرده‌اند. بعضی‌ها عاشق ابنیه‌های تاریخی بودند و بعضی‌ها شکارگر لحظات زیبا و به یادماندنی. بعضی‌ها طبیعت محور بودند و نه به ابنیه نگاه می‌کردند و نه به زیبایی‌های لحظه ای مثل طلوع و غروب آفتاب یا جزییات دقیق منطقه.

بعضی‌ها هم با نگاه عمومی و برداشت معمولی نسبت به منطقه، نسبت به عکس برداری اقدام کردند. ماحصل این تحقیق نشان می‌دهد که عکاسان گردشگر در مناطقی که از ضریب اهمیت و تاریخی بسیار بالایی برخوردار است و در آثار ثبت شده جهانی قرار دارد، کم تر به موضوع خدمات گردشگری، هتلینگ و مسائلی از این دست توجه دارند چرا که در تصاویر اخذ شده و مورد بررسی این تحقیق، درصدی بسیار کم از عکاسان، به موضوع خدمات گردشگری در تصاویر توجه کردند. مدیریت صنعت گردشگری می‌بایست با تحلیل و خوشه بندی تصاویر عکاسان، نسبت به موضوعاتی که عکاسان و گردشگران بیش تر مورد توجه قرار می‌دهند، حساس باشد و از این تجارب بصری و داده‌های موجود، نسبت به ارتقای صنعت گردشگری در مناطق و مقاصد گردشگری مختلف استفاده بهینه کند.

نقش شبکه‌های اجتماعی از قبیل یوتیوب، فلیکر و فیس بوک در توسعه صنعت گردشگری و مدیریت آن باید بیش از گذشته مورد نظر و توجه قرار بگیرد چرا که شمار زیادی از گردشگران، در طراحی نوع رفتار و نظر خود در انتخاب مقاصد گردشگری، تا اندازه زیادی متأثر از تصاویر منتشر شده و مشاوره‌های آنلاین صورت گرفته توسط کاربران در این شبکه‌ها می‌باشند.