هر چه از سفر و لذت های آن بگوییم کم است. دیدن جاذبه ها و مکان های جدید، آشنا شدن با اقوام و آداب و رسوم مختلف، خرید سوغات و در رأس همه این موارد، کشف غذاهای جدید و چشیدن آنها قطعا یکی از زیباترین تجربیات سفر است؛ مخصوصا برای ما ایرانی ها که بیش از 2500 نوع غذا در فرهنگ مان جای دارد.
«غذا» به عنوان نخستین نیاز هر انسان، فقط یک ماده مصرفی نیست بلکه در خود، فرهنگ و آداب و رسوم مردم بومی یک منطقه را جای داده است. بر همین اساس یکی از معیارهای مهم سفر، غذاست و گردشگری غذا یکی از انواع گردشگری است که با توجه به افزایش زمان اوقات فراغت و نیاز انسان ها به یک محیط همنشینی، روز به روز در حال رشد است.
غذا حتی در بحث فلاسفه نیز بسیار مورد تحقیق قرار گرفته است به گونه ای که «فولر باخ» یکی از نظریه پردازان فلسفی آلمان در این ارتباط می نویسد: «به جای سخنان پرشور بر ضد گناه، به مردم غذای خوب بدهید. انسان آن چیزی است که می خورد.»
گردشگری غذا یکی از فعالیت های عمومی و همه جانبه است و تمام جنبه های غذا از دستگاه های فروش خودکار و فروشنده های دوره گرد گرفته تا رستوران های لوکس و درجه یک را پوشش می دهد و هر کسی که به هر شکلی با غذا سروکار دارد، قسمتی از این صنعت محسوب می شود. علاقه گردشگران به غذا و گردشگری غذا تا جایی پیش رفته که 86 درصد گردشگران، غذا را به عنوان یکی از بهترین تجربیات گردشگری خود معرفی کرده اند. توجه به این آمار نشان می دهد غذا می تواند سمبل و نماد و برندی برای معرفی مقصد گردشگری باشد.
در عین حال نباید فراموش کرد گردشگری غذا سهم چشمگیری در گردشگری دارد، چنان که حدود 200 میلیارد دلار از اقتصاد گردشگری دنیا به گردشگری غذا باز می گردد و هر گردشگری بین 150 تا 200 دلار در سفرهای خود برای خوراک هزینه می کند.
اما چرا با وجود تنوع غذایی که در ایران وجود دارد، باز شاهد منوهای تکراری در رستوران ها و هتل ها و سرو انواع کباب کوبیده و چنجه و جوجه کباب هستیم؟
این در حالی است که غذاهای ایرانی یکی از سه مکتب غذایی در دنیا به حساب می آیند و در کنار غذاهای چینی و رومی قرار می گیرند اما جای خالی آنها در منوی رستوران های داخلی احساس می شود و هنوز جایی در حوزه بین المللی ندارند.
تمام این مسائل می تواند دریچه کوچکی باشد تا بتوان نگاه های کلان به گردشگری غذا و درآمدهایی داشت که می توان از این بخش از گردشگری به دست آورد. قطعا توسعه گردشگری غذا می تواند گشایش های ویژه ای در معرفی فرهنگ، آداب و رسوم و اقوام مختلف ایران به جهانیان داشته باشد و در کنار آن شاهد اشتغالزایی و درآمدزایی های بیشتری برای نقاط مختلف کشور باشیم.
تجربیات جهانیان در عرصه گردشگری غذا
بهره جستن از گردشگری غذا عنوان جدیدی در دنیای امروز به حساب نمی آید چرا که بسیاری از کشورها مانند ژاپن با بهره گیری از مراسم سنتی خود همچون مراسم چای تاکنون توانسته اند گردشگران بسیاری را به سوی خود جذب کنند و در عین حال فرهنگ و تمدن خود را به جهانیان بشناسانند.
گردشگری غذا حتی پا را فراتر گذاشته و بخشی از گردشگری ماجراجویانه را در دنیا به خود اختصاص داده است. انجمن بین المللی تجارت سفرهای ماجراجویانه اخیرا نتایج یک بررسی گسترده را بر اساس نظرسنجی از 281 تورگردان داخلی و خارجی و آژانس مسافرتی از 54 کشور که سالانه به بیش از سه هزار و سیصد مسافر خدمات سفر ماجراجویانه ارائه می کنند منتشر کرد.
طبق این بررسی ها 50 درصد از مسافران اعلام کرده اند که از ترکیب تجربه غذا در خارج از برنامه های مرسوم و عادی خود با یک فعالیت بدنی جدی لذت می برند. 51 درصد نیز اعلام کرده اند که اجرای یک برنامه مسافرتی را که ترکیبی از یک ماجراجویی و فعالیت جسمی و لذت چشیدن غذایی متفاوت باشد، به یک برنامه سفر ماجراجویی بدون غذا ترجیح می دهند.
ایتالیا، فرانسه، پرو، اسپانیا، تایلند و هند از این مهم بهره جسته و در این راه پیش قدم شده اند. حتی اسکاتلند سال 2015 را سال گردشگری غذا و نوشیدنی اعلام کرد که هدف از آن ارتقای صنعت گردشگری غذا و آشپزی با اتکا به سنت های تغذیه در این کشور است.
کشورهای دیگر نیز از «گردشگری غذا» به عنوان یک جاذبه قابل اتکا بهره برده اند. هند را به عنوان کشور ادویه های رنگارنگ می شناسیم و قطعا یکی از جاذبه های این کشور گشت زنی در بازارها و همراه شدن با بو و عطرهای مختلف از گل ها و ادویه های مختلف است.
این گشت زنی خالی از لطف نیست، چنانکه در عین خرید ادویه تمایل برای چشیدن طعم آن نیز بیشتر می شود. از این رو حضور در کنار دکه یا رستورانی که غذاهایی که با این ادویه ها درست می شود، احساس می شود. بنابراین در عین خرید و سود رسانی گردشگران از طریق خرید ادویه، گردشگری غذا در بخش رستورانداری نیز با توسعه و رونق همراه می شود.
حتی طبق گزارش سازمان جهانی جهانگردی (UNWTO) در سال 2014 درآمدهای حاصله از پرداخت گردشگران بین المللی در اقامت، غذا و نوشیدنی، تفریحات، خرید و دیگر سرویس ها و کالاها، یک هزار و 245 میلیارد دلار (بالغ بر 937 میلیارد یورو) تخمین زده می شود که نشان از افزایش 3.7 درصدی در قیمت های واقعی، با توجه به نوسانات نرخ ارز و تورم دارد.
سفره افطار
البته بحث غذای حلال نیز توانسته جای خود را در گردشگری غذا باز کند چنانکه مالزی با شعار «غذای حلال» وارد صنعت گردشگری شد و از این راه توریست های بسیاری را نیز جذب کرد به طوری که دولت مالزی در نظر دارد با توسعه جایگاه گردشگری غذا امکان جذب 36 میلیون گردشگر تا سال 2020 را فراهم کند.
آنها مالزی را یکی از معدود کشورهایی که قادر به عرضه غذاهای متنوع است معرفی کرده اند و معتقدند بهشت تنوع غذایی در جهان به واسطه ویژگی هایی است که این کشور دارد. برگزاری جشنواره میراث غذای «آسه آن» نیز در این کشور یکی از راه های رسیدن به این هدف است که هر سال سه غذای بومی این کشور را به منظور توسعه گردشگری غذا به گردشگران عرضه می کند. در این جشنواره همچنین سرآشپزهایی از این کشور و دیگر کشورها به معرفی غذا و فرهنگ 10 کشور جنوب شرق آسیا می پردازند.
در عین حال برگزاری سفره افطار در ماه رمضان از دیگر برنامه هایی است که کشورهای مسلمان همچون ترکیه، مالزی و لبنان از آن بهره می جویند و به واسطه برگزاری جشنواره های سفره های افطار در ماه رمضان درصدد جذب گردشگران مسلمان بر آمده اند. سفره های رنگارنگ با تنوع بسیار که شامل انواع آش، حلوا، شیرینی و پیش غذاست، سبب شده تا این جشنواره ها تبدیل به یکی از جاذبه های گردشگری در کشورهای مختلف شود.
رونق سفره های افطار در ماه رمضان نه تنها می تواند برای گردشگران کشورهای اسلامی جذاب باشد بلکه برای سایر گردشگران نیز جذابیت های خاص خود را دارد. در ماه رمضان کشورهای مسلمان مانند مصر، مالزی، ترکیه و به ویژه در استانبول بر معرفی سفر در رمضان تاکید و تبلیغات بسیار می شود که منجر به موفقیت های بسیاری در این خصوص شده است. غذاهای محلی و سنتی که در کشورهای دیگر از جمله ترکیه پخت می شوند با انجام تبلیغات مناسب به گردشگران معرفی شده اند.
برگزاری بازار حراج ها و فروش با تخفیف های فوق العاده از جمله ترفندهای این کشورها برای جذب گردشگر است. می توان گفت بازارهای رمضان با ارائه خوراکی های رنگارنگ، از مرغ کبابی گرفته تا سوپ صدف و انواع پلو و نوشیدنی های رنگ به رنگ، دسرها و شیرینی های مختلف6 به عنوان یک جاذبه گردشگری مورد توجه صنعت گردشگری این کشورها قرار گرفته و گردشگران بسیاری را به خود جذب می کند.
تاکید جهانیان برای توسعه گردشگری غذا از آن روست که غذا سهمی انکارناپذیر در تعیین مطلوبیت هر سفر دارد. با یک حساب سر انگشتی، سهم غذا برای یک گردشگر خارجی، چیزی حدود 20 تا 50 درصد هزینه های روزانه او را در بر می گیرد. این سهم برای گردشگری یک امتیاز است. حال آنکه برخی کشورها مانند ترکیه و مالزی از این مهم بهره های لازم را می برند چنانکه درآمد ترکیه از فروش غذا به گردشگران در سال 2014 حدود 6.5 میلیارد دلار بوده است که با درآمد ایران از ورود گردشگران خارجی در آن سال برابری می کند. در واقع می توان گفت درآمد ترکیه از فروش غذا به گردشگران معادل کل درآمد گردشگری ایران است.
راه و رسم پرویی
پرو هم از این تجربه عقب نمانده و از گردشگری غذا به عنوان ترفند جدیدی بهره می جوید که در کنار مناطق تاریخی و باستانی، گردشگران را به سمت این کشور می کشاند. کشور پرو از بیش از دو هزار نوع سوپ و 250 پیش غذای سنتی و هزاران نوع خوراک محلی برخوردار است.
به اعتقاد متولیان گردشگری این کشور، پرو به داشتن متنوع ترین رژیم های غذایی دنیا شهرت داشته و این تنوع موجب جذب گردشگران از موزه ها به سمت رستوران های این کشور خواهد شد. تبحر و مهارت آشپزهای پرو در تهیه غذاهای متنوع در سطح آشپزهای فرانسوی، چینی و هندی است اما کمتر گردشگری برای چشیدن طعم غذاهای پرویی به این کشور مسافرت می کند.
به هر حال چه بخواهیم و چه نخواهیم در هر تور گردشگری و با هر هدفی، وعده های غذایی یکی از برنامه های اصلی سفر است، بنابراین چه بهتر است که به این بخش، بیش از گذشته و با نگاهی خاص نگریسته شود.
منبع: ماهنامه پیشه و تجارت
