رئیس پایگاه پژوهشی میراث‌فرهنگی اردکان با بیان این‌که به لحاظ تاریخی قدمت منارجنبان کاملاً خشتی خرانق بیش از منارجنبان اصفهان است، تعیین دقیق عمر این بنای منحصربفرد تاریخی را نیازمند کاوش‌های باستان‌شناسی دانست.
«خرانق» نام منطقه‌ای در فاصله 65 کیلومتری شهرستان اردکان و در مسیر طریقالرضا است که وسعت آن به تنهایی با مساحت استان آذربایجان‌شرقی برابری میکند و با جمعیتی بیش از 6000 نفر به‌عنوان بزرگترین بخش کشور معروف است.
قلب کویری این بخش، مردمانی سختکوش با دلی به وسعت آسمان را در خود جای داده که به اندک قطرههای باران دل خوش کردهاند هر چند که در جای جای روستاهای این بخش، حفرههایی مربوط به قنوات به چشم میخورد که باز هم نشانی از تلاش و پشکار مردمان این دیار دارد.
بخش خرانق را شاید بتوان از لحاظ قدمت مقدمتر از خود یزد در تاریخ ایران نام برد و برخی در این خصوص معتقدند با وجود آثار تاریخی چند هزار سالهای که هنوز بخش‌هایی از آن در قلاع و باروهای این بخش باقی مانده است، می‌توان خرانق را به عنوان گوشهای از تاریخ این کشور به جهانیان شناساندن .
سنگنگارههای چند هزار ساله که تاریخ اردکان را به قرن ها پیش بر میگرداند و هنوز برخی بقایای آن در روستای مفیدی از توابع بخش خرانق وجود دارد، خود سند و گواهی بر قدمت تاریخی این بخش است.
قلعه خشتی خرانق که منار جنبان آن زیبایی دو چندانی به آن بخشیده، بافتی قدیمی و دست نخورده را تداعی میکند، هر چند که هنوز چشم این بافت به دست کسانی است که برای از حفاظت آن میکوشند.
«مجتبی خالصی» بخشدار خرانق در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با اشاره به استقبال همه روزه گردشگران از این بنای تاریخی، می‌گوید: به طور متوسط در ایام تعطیل خصوصاً نوروز و تابستان، روزانه بیش از 100 گردشگر از این مجموعه دیدن می‌کنند.
وی از ساماندهی بخش‌هایی از ارگ تاریخی خرانق به ویژه محل واقع شدن منار جنبان تاریخی این مجموعه خبر داد و افزود: این مکان تاریخی که به واقع می‌توان از آن بعنوان یکی از منحصربه فردترین جاذبه‌های گردشگری ایران نام برد، نیازمند به توجه بیشتر چه از لحاظ اعتباری و چه به لحاظ نظارت دائمی در جهت جلوگیری از تخریب است.
خالصی با بیان این‌که برای جلوگیری از تخریب این بنا درب ورودی آن فعلاً بسته است، اظهار کرد: موقعیت این بنا و سبک ساخت آن به گونه‌ای است که با تکان دادن آن، بنا به حرکت در می‌آید و واقعاً معنای منار جنبان بودن آن را می‌توان حس کرد.
وی اظهار کرد: البته با وجود این که برخوردهای غیر اصولی می‌تواند این بنا را در معرض تخریب قرار دهد، در بازه‌های زمانی خاصی درب وردی آن بازگشایی میشود.
خالصی آخرین مرمت این بنا که شامل بدنه‌سازی و کف سازی قسمتی از ارگ بوده را مربوط به سال 1394 خواند که با همکاری بخشداری و نظارت اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اردکان انجام شده است.
وی عنوان کرد: البته در حوزه گردشگری منطقه برنامه‌ریزی‌های خوبی صورت گرفته به نحوی که در همین راستا با راهنمایان و آژانس‌های گردشگری سراسر کشور رایزنی‌هایی صورت گرفته تا این مجموعه تاریخی در لیست اصلی بازدید گردشگران قرار گیرد.
بخشدار بزرگترین بخش ایران یکی از اهداف اصلی خود را در این دوره توسعه صنعت توریسم این منطقه و معرفی خرانق به عنوان دهکده جهانی عنوان و خاطرنشان کرد: تنها بخش کوچکی از بحث توسعه صنعت توریسم در این منطقه و ایجاد زیرساختهای لازم برای جذب گردشگر ایرانی و خارجی در دست حاکمیت محلی است و بخش اعظم آن در قالب بحث‌های منطقه‌ای و کشوری قرار دارد.
وی گفت: هر چند که خوشبختانه در دولت تدبیر و امید روند رضایت‌بخشی را در موضوع گردشگری شاهد هستیم اما هنوز در این زمینه جای کار زیادی است و باید از بخش صنایع و معادن موجود در این منطقه خواست تا وظایف اجتماعی خود را در این حوزه در حق مردم بجای آورند.
خالصی از برخی رسانه‌ها در مورد انتشار اخبار ناقص در زمینه جاذبه‌های این دهکده تاریخی گلایه کرد و افزود: از اصحاب رسانه می‌خواهیم تا در درج اخبار خود در رابطه با موقعیت جغرافیای و قدمت تاریخی اماکن توجه بیشتری داشته باشند و بدون اطلاعات فنی و تخصصی، خبری را درج نکنند.
«محسن میرجانی ارجنان» رئیس پایگاه پژوهشی میراث فرهنگی اردکان نیز در مورد این اثر تاریخی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، اظهار کرد: متأسفانه تاکنون در مجموعه خرانق پژوهش روشمند و مبتنی بر کاوش باستان‌شناسی انجام نشده و تنها در مورد محوطه‌های نزدیک ارگ، پژوهش و کاوش‌هایی صورت گرفته که تعدادی سفالینه مربوط به قبل از اسلام و دوران تاریخی اشکانی به دست آمده است.
وی موجودیت پیش از اسلام خرانق و ارگ تاریخی آن را منوط به کاوش‌های باستان‌شناسی و انجام کارهای پژوهشی در این منطقه دانست و افزود: ارگ خرانق تقریباً ساخت معماری و شکل‌گیری همانندی با محوطه باستانی نارین قلعه میبد دارد که در هسته شکل‌گیری آن نیز شباهت‌هایی موجود است باشد و قطعاً در صورت کاوش و پیگیری برنامهریزی شده، اطلاعات و شواهد زیادی در جهت ثابت کردن موجودیت دوران پیش از اسلام این منطقه به دست خواهد آمد.
میرجانی ارجنان از جمله شواهد قابل مشاهده تاریخ پیش از اسلام این منطقه را بوکن‌ها و فضای دستکن اطراف آن با ابزارهای سنگی و دست‌ساز آن خواند و گفت: در صورت کاوش، اطلاعات دقیق‌تری در این باره به دست خواهد آمد.
وی ادامه داد: البته توجه به ارگ خرانق و این بخش متعلق به دوران اسلامی و حضور امام رضا(ع) در این روستا و موجودیت مکانی به نام «مشهدک» که محل اسکان آن امام رئوف بوده است، بر می‌گردد که هم‌چنان مأمنی برای دوست داران اهل بیت است و استناد تاریخی آن نیز بر اساس شواهد تاریخی و اسناد موجود است.
میرجانی در مورد منار جنبان خرانق نیز با تأکید بر این‌که از نظر تاریخی این مکان هم‌چنان در ابهام بسر می‌برد و بر مبنای وضع موجود، گاهی آن را به دوره صفویه و تیموری ارتباط داده‌اند، افزود: موجودیت و جایگاه منارجنبان خرانق در طول تاریخ تغییر کاربری‌هایی داشته تا جایی که در برهه‌ای از تاریخ به‌عنوان مأذنه و از نظر کاربری جزئی از مسجد بوده است.
وی خاطرنشان کرد: البته بر اساس موقعیت این منطقه در مسیر کاروان‌ها، باز هم کاوش و مطالعات در این منطقه می‌تواند گذشته و تاریخ این مکان را به عینه روشن کند چرا که در منابع قدیمی‌تر به عنوان میل راهنما و نماد راهداری کاروان‌ها که با تاسَک (پوشش کلاهکی شکل) پوشیده بوده و محل نگهداری آتش یا فانوس بوده، مطرح شده است.
این مسئول فرم و قالب منارجنبان خرانق را کاملاً متفاوت‌تر نسبت به منارجنبان اصفهان خواند و با یادآور شدن این مطلب که از نظر تاریخی قدمت منارجنبان خرانق بیش از منارجنبان اصفهان است، تأکید کرد: منارجنبان خرانق کاملاً خشتی و با نمایی آجری پوشیده شده که می‌توان به آثار مناره‌ها و میل‌های دوره سلجوقی مربوط دانست ولی می‌توان به پژوهش‌های آینده امیدوار بود که قدمت صریح آن را بیان کند.
منبع:ایسنا
