سفر همواره می‌تواند با حوادثی همراه باشد اما در تورهای طبیعت‌گردی از آنجا که همه گروه از توانایی و آگاهی و تجربه یکسانی برخوردار نیستند، احتمال رخ دادن چنین اتفاقاتی بسیار بالا می‌رود. به همین دلیل برگزارکنندگان این تورها از بیمه حوادث و مسئولیت برای پرداخت خسارت‌های احتمالی استفاده می‌کنند. ولی این که قراردادها به چه شکلی است و شرکت‌های بیمه چه میزان از خسارت را پرداخت می‌کنند خود جای بحث دارد.
محمد منظرنژاد،راهنمای طبیعت‌گردی معتقد است: خود سازمان به عنوان ساختار اصلی از بیمه هیچ اطلاعی ندارد، مگر وقتی مشکلی ایجاد میشود و برای قضاوت کردن می‌آیند. حدود 8 سال است که برای بیمه تلاش می‌کنیم. با سازمان صحبت کرده‌ایم که باید بیمه گردشگری به‌ویژه گردشگری طبیعت را طرح‌ریزی کنیم چون در حال حاضر روی بیمه‌ها از آنجا که پای کار آنقدر اما و اگر می‌آورند تا از میزان پرداخت کم کنند، نمی‌شود حساب کرد.
وی توضیح داد: دو نوع بیمه حوادث و مسئولیت داریم؛ وقتی مسافران با یک آژانس غیرمجاز بروند بیمه حوادث می‌شوند که تا سقف یک میلیون و 5 میلیون برای فوت پرداخت کرده و باقی به عهده برگزارکننده خواهد بود. اما در بیمه مسئولیت‌های مدنی که مربوط به آژانس‌های مجاز است، دفتر مسئولیت خود را بیمه می‌کند و در این صورت دیه 60 میلیون تومان خواهد بود. مسأله مهم اما و اگرهای کارشناس بیمه است.
به عنوان نمونه: در یک سفر اتوبوس با دیوار تونل برخورد کرد و پای مسافر پیچ خورد؛ مصدوم را به درمانگاه رسانده و کارها را انجام دادیم و هزینه نیز پرداخت شد. بعد از مراجعه به بیمه‌گذار متوجه شدیم که نباید هزینه می‌کردیم چون حادثه مربوط به اتوبوس بوده و از بیمه مسئولیت ماشین باید استفاده می‌شد. یعنی مسافر باید شکایت کرده و به پزشک قانونی می‌رفت و در ادامه یک روند 2 ماهه که مستلزم صبر ایوب و یک جفت کفش آهنی است، میزانی از هزینه را دریافت می‌کرد.
اولین اما و اگری که می‌آورند این است شما یا مسافر سهل‌انگاری کردید.
یکی دیگر از اما و اگرها؛ چندی پیش یک مسافر در گشت طبیعت‌گردی پرت شده بود پایین، وقتی به بیمه مراجعه کردند، کارشناس گفت چون از گروه خارج شده و انفرادی بوده خسارتی به او تعلق نمی‌گیرد.
این راهنمای طبیعت‌گردی گفت: نکته مهم این است که هیچ کدام از این گونه امور در قراردادهای سازمان، منظور قراردادهایی است که به آژانس‌ها داده شده و بین دفتر و مسافر بسته میشود نیامده است. این قراردادها به دهه 70 برمی‌گردد در حالی که پیشنهاد داده‌ایم آژانس‌ها همان قراردادی را که با بیمه دارند ضمیمه قرارداد سفر به مسافر بدهند تا با اطلاع کامل از شرایط امضا کند. بعد از حادثه نگوید هزینه من 3 میلیون شده چرا تا سقف یک میلیون بیمه شده‌ام.
وی در مورد بیمه راهنما گفت: راهنما هم مانند مسافر بیمه میشود. یک بار مسافری در رودخانه افتاده بود. برای نجات او که رفتم مسافر با دست خود زد و فک من به سنگ خورد دندانم شکست. به بیمه که مراجعه کردیم گفتند کارهای ماجراجویانه جزو بیمه ما نیست و شما مدرک نجات ندارید بنابراین خسارتی به شما تعلق نمی‌گیرد. در نمونه دیگر سفری در البرز داشتیم، مسافری در رودخانه افتاد، کارشناس بیمه گفت در برنامه رودخانه قید نشده بود.
وی متذکر شد: باید به خط پایانی قرارداد بیمه توجه کرد که نوشته شده براساس نظر کارشناس بیمه اقدام خواهد شد. به همین دلیل ما برنامه‌هایمان را درجه‌بندی کرده‌ایم و بر این اساس بیمه میشود. به عنوان مثال اگر برنامه 4 روزه باشد، عین برنامه 4 روز را برای بیمه می‌فرستیم و آنها نظر می‌دهند. روز اول برنامه خاصی نیست 1000 تومان و روز دوم قایق‌سواری دارد 2000 تومان و در نهایت می‌گوید هزینه هر مسافر طی 4 روز سفر چقدر خواهد شد.
همچنین در برخی قراردادها بندی آمده مبنی بر این که بیمه‌گذار می‌تواند به ازاء پرداخت 200 میلیون سلب بیمه کند. یعنی اگر در حادثه‌ای چند نفر فوت کنند، قطعاً کل خسارت از مبلغ 200 میلیون بیشتر خواهد بود. در این صورت شرکت بیمه می‌تواند 200میلیون بدهد و دیگر چیزی به عهده‌اش نخواهد بود.
ما و همکاران معتقدیم تمام تورها شانسی می‌روند و بیمه ابوالفضل هستند.
مسأله دیگر این است که وقتی اتفاقی افتاد چه کسی هزینه کند؟ بهتر است مسافر هزینه کند و گزارش به بیمه‌گذار بدهد تا برآورد کنند. چون در غیر این صورت پیگیری امور بیمه را نخواهد کرد. از طرفی آژانسی که قرار است در یک تور یک روزه 100هزار تومان سود کند چه میزان خسارت می‌تواند پرداخت کند. یک بار پای مسافری شکست، مسافر درخواست کرد به بیمارستان خصوصی برده شود. دکتر می‌خواست گچ معمولی بگیرد، مسافر گفت گچ فایبرگلاس استفاده شود. کارشناس بیمه گفت چون خود مسافر یا بیمار اظهار نظر کرده، خسارتی به او تعلق نمی‌گیرد؛ هر چه دکتر گفت.
یکی دیگر از موارد در عدم دسترس بیمه از کارافتادگی است. اگر مسافر در اثر حادثه مدتی نتواند سر کار برود، بیمه از کارافتادگی به او تعلق نمی‌گیرد.
منظرنژاد در مورد برخورد آژانس با راهنما گفت: گاهی مدیر آژانس از راهنما حمایت می‌کند و گاهی خیر. بستگی به این دارد که راهنما مقصر باشد یا نه، حتی ممکن است راهنما جریمه هم بشود. چند وقت پیش در یک تور طبیعت‌گردی، مسافری به محل اتراق برنمی‌گردد، راهنما بدون توجه گروه را جمع کرده و برمی‌گرداند و تنها به این اکتفا می‌کند که به آژانس اطلاع دهد. آژانس هم بدون آن که به نیروی انتظامی یا جای دیگر خبر بدهد، فردای آن روز گروهی را جمع کرده و به منطقه می‌برد. شخص را در یک دره پیدا می‌کنند و بعد از کارهای لازم او را سوار ماشین می‌کنند. در ماشین از دهان طرف خون می‌آید و معلوم میشود که دنده‌ی او شکسته و در ریه‌اش رفته است. مسافر از آنها شکایت کرد و علاوه بر سازمان به دادگستری ارجاع داده شد.
این راهنمای طبیعت‌گردی معتقد است: در صورت وقوع حادثه بهترین کار آن است که راهنما با اورژانس تماس بگیرد چون مسئولیت را از خود سلب می‌کند. در برنامه دریاچه اوان، حال مسافری خوب نبود، با یکی از دکترهای آشنا تماس گرفتیم و علائم را شرح دادیم. او گفت علائم سکته است و فلان دارو را بدهید چون می‌دانید راهنما با وجود آموزش حق تزریق و حق دارو ندارد. منتظر ماندیم و بعد از 18 دقیقه اورژانس آمد اما اگر می‌خواستیم شخص را به درمانگاه برسانیم چنانچه در بین راه حادثه‌ای اتفاق می‌افتاد، بر عهده راهنما و آژانس بود.
در تور بازنشسته‌ها مسافری بر اثر سکته فوت کرد، عمرش آنجا به پایان رسیده بود. این چیزها در سفرها هست اما کارشناسان سازمان میراث از اینها اطلاع و نگرانی ندارند.
منظرنژاد همچنین از عدم توجه به بیمه در مراکز گردشگری گفت: اخیراً برای 80 نفر برنامه‌ی بازدید از غار چال نخجیر داشتیم؛ ابتدای کار به دنبال تخفیف بودیم اما درصدد بودیم بدانیم غار بیمه دارد یا نه؟ به عنوان پیش‌رو به غار رفتم. روی بلیت چیزی مبنی بر بیمه نوشته نشده بود. مسئول سازمان می‌گفت بیمه است، مسئول غار می‌گفت نه.
در حالی که سازمان محیط زیست، کمیته غارشناسی معتقد است این غار باید بسته شود چون ریزش دارد. اگر قندیلی بیافتد روی سر بازدیدکننده چه کسی پاسخ‌گو است. اما الان که باز است باید مانند هر جای دیگر اعم از قایق تفریحی، بانجی‌جامپینگ تله‌کابین بیمه داشته باشد. کسی که مسئول غار است، بیمه مدنی دارد و در ازاء مسئولیت خود بیمه است. وقتی نفری 5000 تومان بلیت می‌فروشند باید بیمه کنند و موظف‌اند روی بلیت قید کنند.
در این صورت با بروز حادثه بخشی از خسارت را بیمه مسافر و بخشی را بیمه مکان پرداخت می‌کند.
وی در پایان گفت: همان طور که گفته شد سازمان توجهی به قراردادها و جزئیات یا اطلاع مسافر از شرایط بیمه‌ی خود نمی‌کند. به مسئول وقت رسیدگی به شکایات در سازمان گفتیم قرارداد بین بیمه و آژانس را ضمیمه قرارداد دفتر و مسافر کنیم گفتند لازم نیست و بیخودی مشکل ایجاد میشود.
